Της Μιχαηλίας- Ραφαέλας Καραγιάννη,
Ο πόνος χαρακτηρίζεται ως μία σύνθετη αίσθηση, γνωστή ως αλγαισθητικότητα. Είναι ένας μηχανισμός του εγκεφάλου, μία φυσιολογική κατάσταση στην οποία ο εγκέφαλός μας προσπαθεί να μας προστατέψει από κάτι που θεωρεί επικίνδυνο. Για παράδειγμα, αν ακουμπήσουμε το χέρι μας σε ένα ανοιχτό μάτι κουζίνας θα πονέσουμε και γι’ αυτό ακαριαία θα απομακρύνουμε το χέρι μας. Σε αντίθετη περίπτωση, που δεν θα πονούσαμε και έτσι δε θα απομακρύναμε το χέρι μας, θα παθαίναμε έγκαυμα. Το σώμα μας δέχεται συνεχώς ερεθίσματα από το εξωτερικό, αλλά και το εσωτερικό περιβάλλον, τα οποία μέσω πολύπλοκων διαδικασιών μεταφράζονται από το κεντρικό νευρικό σύστημα. Ποια είναι τα σημεία του σώματός μας όπου το ερέθισμα μεταφράζεται ως πόνος;
Αρχικά, το ερέθισμα του πόνου ανιχνεύεται από αλγοϋποδοχείς, οι οποίοι υπάρχουν διάχυτοι στο σώμα μας και έπειτα μεταδίδεται στον πρώτο νευρώνα (νευρικό κύτταρο). Οι υποδοχείς και ο πρώτος νευρώνας είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι και διακρίνονται σε διάφορα είδη. Κάθε είδος ανιχνεύει κυρίως ένα ή δύο τύπους πόνου, όπως ο μηχανικός πόνος, ο χημικός πόνος, η πίεση.
Στο επόμενο στάδιο, το ερέθισμα μεταδίδεται στον νωτιαίο μυελό. Ο νωτιαίος μυελός έχει πρόσθια και οπίσθια κέρατα. Τα πρόσθια είναι κινητικά, δηλαδή από εκεί μεταδίδονται οι αποκρίσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος στο υπόλοιπο σώμα, ενώ τα οπίσθια κέρατα είναι αισθητικά, δηλαδή από εκεί το κεντρικό νευρικό σύστημα δέχεται σωματοαισθητικά ερεθίσματα. Έτσι, το ερέθισμα εισέρχεται στο νωτιαίο μυελό από τα οπίσθια κέρατα. Εκεί, οι β αισθητικοί νευρώνες των οπίσθιων κεράτων του νωτιαίου μυελού είναι το πρωτογενές σημείο αντίληψης πόνου. Ωστόσο, αυτό συμβαίνει για τα ερεθίσματα πόνου των περιοχών του σώματος από τον λαιμό και κάτω. Τα ερεθίσματα του πόνου του προσώπου, μέσω των αλγοϋποδοχέων και των νευρώνων, μεταδίδονται στα τρίδυμα γάγγλια, τα οποία βρίσκονται κοντά στην περιοχή του αφτιού.
Οι αλγαισθητικές πληροφορίες από το ραχιαίο κέρας του νωτιαίου μυελού μεταδίδονται στον εγκέφαλο με το νωτιαιοθαλαμικό δεμάτιο. Η έξω πλευρά του προβάλλει τόσο ετερόπλευρα όσο και ομόπλευρα στον έξω θάλαμο και μεταδίδει αισθητικές και διακριτικές πληροφορίες που σχετίζονται με τον οξύ και βραχείας διάρκειας πόνο. Η έσω πλευρά του προβάλει αμφοτερόπλευρα στον έσω θάλαμο και σχετίζεται με τον ασαφώς εντοπισμένο, επίμονο και διάχυτο πόνο. Τα αλγαισθητικά σήματα μεταδίδονται από τον θάλαμο προς ποικίλες περιοχές του εγκεφάλου. Αυτές είναι ο πρωτογενής (SΙ) και δευτερογενής (SII) σωματοαισθητικός φλοιός, ο φλοιός της νήσου, το πρόσθιο, μέσο και οπίσθιο τμήμα της έλικας του προσαγωγίου, τα βασικά γάγγλια και ο μετωπιαίος κινητικός φλοιός. Υπάρχουν επίσης και αλγαισθητικές πληροφορίες που μεταδίδονται και νωτιαία σε άλλα τμήματα του εγκεφάλου, όπως στη γέφυρα, στην περιυδραγωγό φαιά ουσία, στον υποθάλαμο, στην αμυγδαλή και στον εγκεφαλικό φλοιό.
Η μετάδοση των αλγαισθητικών σημάτων, συνεπώς, επιτυγχάνεται μέσω πολλαπλών οδών είτε απευθείας είτε μέσω πολυσυναπτικών αναμεταδοτών. Το πλήθος των περιοχών του εγκεφάλου που εμπλέκονται στην αλγαισθητική επεξεργασία, αντανακλά την εξειδίκευση του εγκεφάλου στην ανίχνευση των διαφορετικών ειδών του πόνου. Η συναισθηματική επεξεργασία του πόνου γίνεται από το φλοιό της νήσου, την έλικα του προσαγωγίου και τον μετωπιαίο φλοιό. Η αλγαισθητική διαμόρφωση του πόνου γίνεται κυρίως από φλοιώδεις περιοχές, όπως τον πρωτογενή και δευτερογενή σωματοαισθητικό φλοιό.
Συνοψίζοντας, ο πόνος είναι μία δυσάρεστη τόσο αισθητική αλλά και συναισθηματική εμπειρία, που συνδέεται με τη βλάβη ιστών και αποτελεί ένα μηχανισμό του εγκεφάλου που έχει ως σκοπό να μας προστατέψει. Τα ερεθίσματα του πόνου μεταδίδονται μέσω σύνθετων διαδικασιών από το σώμα στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Οι περιοχές αντίληψης το πόνου βρίσκονται αρχικά στον νωτιαίο μυελό και έπειτα στον εγκέφαλο, όπου είναι πολυάριθμες. Το μεγαλύτερο κέντρο επεξεργασίας του πόνου στο σώμα μας είναι αρχικά στους β αισθητικούς νευρώνες των οπίσθιων κεράτων του νωτιαίου μυελού, έπειτα στην έλικα του προσαγωγού και στο φλοιό της νήσου. Φυσικά, ακολουθούν οι υπόλοιπες περιοχές του εγκεφάλου που προαναφέρθηκαν, οι οποίες έχουν αξιοσημείωτο ρόλο στην επεξεργασία του αλγαισθητικού ερεθίσματος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The search for pain biomarkers in the human brain, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Insular Cortex is Critical for the Perception, Modulation, and Chronification of Pain, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- The roles of primary somatosensory cortex in the coding of pain, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Imagerie fonctionnelle cérébrale appliquée à l’analyse des phénomènes douloureux, medecinesciences.org. Διαθέσιμο εδώ
