Της Γεωργίας Κυριακοπούλου,
Η Ελλάδα μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον εμφύλιο ήταν κατεστραμμένη και διχασμένη. Η Γερμανία αν και δεν είχε αποζημιώσει την Ελλάδα, εμφανιζόταν με επενδυτικές προθέσεις. Την ταραγμένη δεκαετία του 1950 ξεσπά για πρώτη φορά το σκάνδαλο της γερμανικής εταιρείας Siemens στην Ελλάδα. Είναι περίοδος που Πρωθυπουργός της χώρας είναι ο στρατάρχης Αλέξανδρος Παπάγος, ο οποίος είχε νικήσει στις Εκλογές του 1952 και μάλιστα με μεγάλη πλειοψηφία, ως επικεφαλής του κόμματος «Ελληνικός Συναγερμός». Αντιμέτωπος με τεράστια πολιτικά και οικονομικά προβλήματα, προσπαθεί να συνεργαστεί με την πιο δυναμική οικονομία της Ευρώπης, που εκείνη τη περίοδο είναι η Γερμανία.
Το 1954, ο Πρωθυπουργός επισκέπτεται τη Γερμανία και γίνεται δεκτός από τον Καγκελάριο Κόνραντ Αντενάουερ. Στόχος του είναι οι συμφωνίες που θα βγάλουν την Ελλάδα από το οικονομικό τέλμα του πολέμου και κυρίως του εμφυλίου. Η χώρα είχε ανάγκη από ανασυγκρότηση των υποδομών, της βιομηχανίας και κυρίως των τηλεπικοινωνιών. Με την Ελλάδα να αναζητά επιτακτικά επενδύσεις, ο τότε Υπουργός Συντονισμού Σπυρίδων Μαρκεζίνης αναλαμβάνει τις επαφές με τη Γερμανία, που παρουσιαζόταν ως ο μοναδικός εμπορικός μονόδρομος.
Το 1950 ιδρύονται η ΔΕΗ και ο ΟΤΕ που είναι δύο πολύ μεγάλες αγορές για το ηλεκτρολογικό και τηλεπικοινωνιακό υλικό. Εκείνη την εποχή η Γερμανία επιζητούσε να αποκτήσει μια προνομιακή θέση στις αγορές μηχανολογικού εξοπλισμού. Όταν ο ΟΤΕ αρχίζει να ορθοποδεί και χρειάζεται να εκσυγχρονιστεί, ο Μαρκεζίνης τον Νοέμβριο του 1953 συνάπτει μυστική συμφωνία με τη δυτικογερμανική κυβέρνηση, σύμφωνα με την οποία ο εκσυγχρονισμός του ΟΤΕ και της ελληνικής ραδιοφωνίας παραχωρείται στη Siemens. Στο πλαίσιο αυτής της συμφωνίας, οι δύο Υπουργοί (Ελλάδας και Γερμανίας) ανταλλάσσουν επιστολές μέσα από τις οποίες προκύπτει ότι ο Έλληνας Υπουργός θα μεσολαβήσει προς την Κυβέρνησή του, ώστε το έργο της ανανέωσης τηλεφωνικού δικτύου να δοθεί στη Siemens και το έργο της ραδιοφωνίας στην, επίσης, γερμανική εταιρεία Τelefunken.
Λίγο μετά την επίσκεψη του Καγκελάριου Αντενάουερ την άνοιξη του 1954 στην Ελλάδα, ο Μαρκεζίνης έρχεται σε ρήξη με τον στρατάρχη Παπάγο, ο οποίος τον κατηγορούσε για οικονομικές δεσμεύσεις σε Γερμανούς. Η οριστική ρήξη επήλθε στις 10 Νοεμβρίου, όταν ο Παπάγος τον κατηγόρησε για ανταλλαγή επιστολών με το Γερμανό Υπουργό Έρχαρτ, που δέσμευε την Κυβέρνηση Παπάγου απέναντι στη Siemens και την Telefunken, καθώς τους παραχωρούσε τον εκσυγχρονισμό του ΟΤΕ και την Ελληνικής Ραδιοφωνίας και ταυτοχρόνως την προμήθεια τηλεφωνικού υλικού. Από την πλευρά του, ο Μαρκεζίνης ισχυριζόταν ότι δεν είχε δεσμεύσει την Κυβέρνηση, αλλά απλώς υποσχέθηκε τη θετική εισήγηση του. Τότε η Siemens έδωσε στη δημοσιότητα τη «μυστική» αλληλογραφία με τον Υπουργό, ο οποίος φαινόταν να έχει δεσμευτεί για να δώσει τη δουλειά στη γερμανική εταιρεία χωρίς διαγωνισμό. Έπειτα από αυτή τη ρήξη, ο Μαρκεζίνης αποχωρεί από τον «Συναγερμό» του Παπάγου και ιδρύει το «Κόμμα των Προοδευτικών», ακολουθώντας τον πολλοί «Μαρκεζινικοί».
Την πολιτική θύελλα πυροδότησε ο αντιπρόσωπος της Siemens στην Ελλάδα, ο Ιωάννης Βουλπιώτης, ο οποίος υπήρξε και συνεργάτης των ναζί στα χρόνια της κατοχής. Δεν δίστασε να συκοφαντήσει Έλληνες Υπουργούς και να προκαλέσει πολιτικές αναταράξεις, προκειμένου η γερμανική εταιρεία να κλείσει τη συμφωνία. Εντύπωση προκαλεί ότι οι δεσμεύσεις που ανέλαβαν οι Γερμανοί στηρίχτηκαν είτε σε προφορικές συμφωνίες είτε σε επιστολές που αντάλλαξαν με τον τότε Υπουργό συντονισμού, Μαρκεζίνη. Σε μία επιστολή του γερμανικού Υπουργείου Οικονομικών αποδεικνύεται ότι ο Μαρκεζίνης έδειξε προθυμία να φροντίσει, ώστε η εταιρεία Siemens να αναλάβει το έργο των ελληνικών τηλεπικοινωνιών.
Το 1955, το σκάνδαλο Siemens εκτρέπεται ξανά όταν ο τότε Υπουργός Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων Κωνσταντίνος Καραμανλής αρνείται να υπογράψει τη σύμβαση. Η γερμανική εταιρεία είχε εγείρει νέες απαιτήσεις προς τον ΟΤΕ που θα επιβάρυνε σοβαρά το ελληνικό δημόσιο, αλλά και αναπροσαρμογή τιμών ενός διαγωνισμού που είχε διενεργηθεί το 1953. Αυτές ήταν και οι αιτίες που ώθησαν τον Καραμανλή στο να μη δεχθεί να υπογράψει.
Τον Αύγουστο του 1955 ο Βουλπιώτης επανέρχεται και στέλνει στον Παπάγο επιστολή, στην οποία αναφέρει ότι ο Παπακωνσταντίνου καθυστερεί την προώθηση της συμφωνίας, υποστηρίζοντας ότι του είχε ζητήσει εκβιαστικά 100.000 δολάρια για να συναινέσει στην υπογραφή της επίμαχης σύμβασης με τη Siemens. Η απάντηση του Παπακωνσταντίνου ήταν να μηνύσει τον Βουλπιώτη για συκοφαντική δυσφήμιση. Ο αντιπρόσωπος της Siemens καταδικάστηκε σε δεκατετράμηνη φυλάκιση, ενώ ο Καραμανλής, ο οποίος κατέθεσε στη δίκη ως βασικός μάρτυρας κατηγορίας, κατήγγειλε σκευωρία που είχε στόχο να πλήξει τον ίδιο. Η Siemens, ύστερα από ίντριγκες, σκοτεινά παρασκήνια και πολιτικές κόντρες, βγήκε ισχυρή και από το τεράστιο επικοινωνιακό έργο πήρε τη μεγαλύτερη προμήθεια.
Μετά τον θάνατο του Πρωθυπουργού Αλέξανδρου Παπάγου τα ηνία της χώρας αναλαμβάνει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και γίνεται Πρωθυπουργός. Η Ελλάδα έχει ανάγκη από ένα μεγάλο δάνειο, το οποίο μπορεί να δώσει μόνο η Γερμανία. Συγχρόνως, πρέπει να κλεισθούν συμφωνίες, έτσι ώστε οι Έλληνες να μπορέσουν να δουλέψουν ως μετανάστες στην ακμάζουσα γερμανική βιομηχανία. Ο Καραμανλής το 1958 πραγματοποιεί επίσκεψη στη Βόννη με στόχο να γίνουν οικονομικές συμφωνίες και να δώσει η Γερμανία στην Ελλάδα ένα μεγάλο δάνειο. Για να εξασφαλίσουν στην Ελλάδα πιστώσεις για έργα υποδομής και βιομηχανικές επενδύσεις, ο Καγκελάριος Αντενάουερ ζητά να σταματήσει άμεσα η δίωξη των εγκληματιών πολέμου στην Ελλάδα. Ο Καραμανλής υποχωρεί και προωθεί νόμο που αναστέλλει τη δίωξη των ναζί εγκληματιών πολέμου. Η χώρα πήρε 200 εκατομμύρια μάρκα με επιτόκιο 6% και την είσοδο γερμανικών εταιρειών, όπως η Siemens στην ελληνική αγορά. Η Ελλάδα, δίνοντας συγχωροχάρτι στους ναζί εγκληματίες πολέμου, εξασφάλισε να λάβει οικονομική ενίσχυση και θέσεις εργασίες στις φάμπρικες της Γερμανίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Η «Μηχανή του Χρόνου» ταξιδεύει στη δεκαετία του ’50 και το πρώτο σκάνδαλο Siemens, zappit.gr, Διαθέσιμο εδώ
- 1955, το σκάνδαλο Ζήμενς συγκλονίζει τη χώρα, kathimerini.gr, Διαθέσιμο εδώ
