Της Μαρίας Τσαλίκη,
Το έγκλημα του βιασμού αποτελούσε ανέκαθεν ένα από τα ειδεχθέστερα εγκλήματα σεξουαλικής φύσεως. Μια πράξη που στερούσε από το θύμα το δικαίωμα της προσωπικής επιλογής και συνάμα ποδοπατούσε, τόσο την αξιοπρέπεια, όσο και την σωματική ακεραιότητά του. Κινητήριος δύναμη για την τέλεσή του, η ανάγκη επιβολής της κυριαρχίας του θύτη επάνω στο θύμα. Αποτέλεσμα, ο αιώνιος ψυχολογικός και κοινωνικός στιγματισμός του θύματος και αμέτρητα ερωτήματα να ταλανίζουν το μυαλό του: «Γιατί εμένα;», «Μήπως φταίω εγώ;», «Μήπως εγώ το προκάλεσα;».
Στατιστικά στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα νούμερα που προκύπτουν μόνο από τις καταγγελίες, συμβαίνουν περίπου 4.500 βιασμοί ετησίως, ενώ ο πραγματικός αριθμός του εν λόγω εγκλήματος είναι σίγουρα πολύ μεγαλύτερος, αν ληφθεί υπόψη το μονοπάτι της σιωπής που επιλέγουν να ακολουθήσουν πολλά θύματα, κρύβοντας τα όσα συνέβησαν κάτω από το χαλάκι του φόβου και της ντροπής. Στην χώρα μας κάθε δύο μέρες καταγγέλλεται κι ένα ακόμη περιστατικό βιασμού, ενώ είναι πλέον γεγονός πως στην Ε.Ε. μια στις είκοσι γυναίκες άνω των 15 ετών έχει πέσει θύμα βιασμού και ακολούθως, μια στις δέκα γυναίκες έχει βιώσει κάποια μορφή σεξουαλικής βίας. Φυσικά, από τα στατιστικά αποκρύπτεται ένα τεράστιο ποσοστό ανδρών-θυμάτων βιασμού, οι οποίοι θέλοντας να αποφύγουν τον κοινωνικό στιγματισμό, αποφασίζουν να θέσουν την κοινή γνώμη πάνω από την ανάγκη τους για δικαίωση.
Οι αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα και στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας φαίνεται να μην έχουν τελειωμό, με το άρθρο 336 ΠΚ να δεσπόζει στην κορυφή των περισσότερων συγκρούσεων και αναταραχών. Η νέα διάταξη που προβλέπει το έγκλημα του βιασμού ,όπως αναγράφεται στον αναθεωρημένο Ποινικό Κώδικα, έχει προκαλέσει μεγάλο διχασμό τόσο στο νομικό κόσμο όσο και στην υπόλοιπη κοινωνία. Πολλοί μιλούν επικριτικά για τη στοιχειοθέτηση ενός εγκλήματος δυο ταχυτήτων, ενώ δεν είναι λίγοι οι υποστηρικτές της νέας αναθεωρημένης διάταξης. Τι ορίζει, όμως, πραγματικά το αναθεωρημένο άρθρο 336 ΠΚ;
Μέχρι σήμερα το έγκλημα του βιασμού αποτελούσε σε κάθε μορφή του κακούργημα και τιμωρούνταν ως εξής:
- Όποιος με σωματική βία ή με απειλή σπουδαίου και άμεσου κινδύνου εξαναγκάζει άλλον σε συνουσία ή άλλη ασελγή πράξη ή σε ανοχή της τιμωρείται με κάθειρξη.
- Αν η πράξη της προηγούμενης παραγράφου έγινε από δύο ή περισσότερους δράστες που ενεργούσαν από κοινού, επιβάλλεται κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών.
Μετά την αναθεώρηση του Ποινικού Κώδικα το άρθρο 336 φέρει τις ακόλουθες αλλαγές:
- Όποιος με σωματική βία ή με απειλή σοβαρού και άμεσου κινδύνου ζωής ή σωματικής ακεραιότητας εξαναγκάζει άλλον σε επιχείρηση ή ανοχή γενετήσιας πράξης τιμωρείται με κάθειρξη.
- Γενετήσια πράξη είναι η συνουσία και οι ίσης βαρύτητας με αυτή πράξεις.
- Αν η γενετήσια πράξη έγινε από δύο ή περισσότερους δράστες που ενεργούσαν από κοινού, επιβάλλεται κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών.
- Αν κάποια από τις πράξεις των προηγούμενων παραγράφων είχε ως συνέπεια τον θάνατο του παθόντος, επιβάλλεται κάθειρξη, ισόβια ή πρόσκαιρη τουλάχιστον δέκα ετών.
- Όποιος, εκτός από την περίπτωση της παραγράφου 1, επιχειρεί γενετήσια πράξη χωρίς την συναίνεση του παθόντος, τιμωρείται με κάθειρξη έως δέκα έτη.
Αναλυτικότερα, η νέα διάταξη ορίζει τέσσερις περιπτώσεις βιασμού:
- Στην πρώτη παράγραφο, η αντικειμενική υπόσταση του κακουργήματος πληρούται μόνο στην περίπτωση που η ακούσια σεξουαλική πράξη επιταχύνθηκε με σωματική βία ή απειλή άμεσου κινδύνου για την ζωή και την σωματική ακεραιότητα του ατόμου, αφήνοντας στο περιθώριο την ψυχολογική βία και λοιπές περιπτώσεις.
- Στην τρίτη παράγραφο αναλύεται η δεύτερη περίπτωση βιασμού, κατά την οποία η πράξη διενεργείται στο πλαίσιο συναυτουργίας, κατά την οποία όλοι οι δράστες πρέπει να τέλεσαν έστω και ένα μέρος της αντικειμενικής υπόστασής του.
- Στην τέταρτη παράγραφο σκιαγραφείται το έγκλημα του λεγόμενου θανατηφόρου βιασμού ή αλλιώς, εκ του αποτελέσματος χαρακτηριζόμενου βιασμού (αρ. 29 Π.Κ.). Στην εν λόγω περίπτωση ο δράστης φέρει δόλο για την τέλεση του βιασμού και αμέλεια για τον επερχόμενο θάνατο.
- Η πέμπτη παράγραφος αποτελεί και την πιο πολυσυζητημένη αλλαγή, όχι μόνο της εν λόγω διάταξης, αλλά και γενικότερα του αναθεωρημένου κώδικα. Στην αρχική μορφή του σχεδίου του ποινικού κώδικα, στη συγκεκριμένη περίπτωση ο νομοθέτης υποβίβασε τον βιασμό από κακούργημα σε πλημμέλημα υπό την προϋπόθεση ότι η επίτευξη της σεξουαλικής πράξης επιτεύχθηκε με ψυχολογική βία και γενικότερα, με απειλή παράνομης πράξης. Υπό το προγενέστερο νομοθετικό καθεστώς, εντασσόταν στην πρώτη παράγραφο και τιμωρούταν με κάθειρξη, ενώ βάσει του σχεδίου του Ποινικού Κώδικα, πλέον θα έφερε ως πλαίσιο ποινής τη φυλάκιση από τρεις μήνες έως πέντε έτη. Μετά από έντονες διαμαρτυρίες σύσσωμης της κοινωνίας, τελικά για την περίπτωση του βιασμού κατόπιν άσκησης ψυχολογικής βίας, προβλέφθηκε η ποινή της κάθειρξης έως δέκα έτη. Επομένως, παρέμεινε ο χαρακτηρισμός του εγκλήματος αυτού ως κακουργήματος.
Στην παραπάνω εγκληματική πράξη εντάσσονται πλέον και οι περιπτώσεις ακούσιας σεξουαλικής πράξης, η οποία επιτεύχθηκε με εκβίαση μέσω διακίνησης ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων στο διαδίκτυο, τα οποία τις περισσότερες φορές έχουν συλλεγεί με παράνομα μέσα και χωρίς τη συναίνεση του παθόντος. Πρόθεση του νομοθέτη για την εν λόγω διάκριση όπως άλλωστε διακήρυξε, αποτελούσε το επιχείρημα πως το θύμα αναφορικά με το έγκλημα της πρώτης παραγράφου δεν έχει τον χρόνο να αντιδράσει και να αναζητήσει βοήθεια, κάτι που στην τελευταία περίπτωση υπάρχει τουλάχιστον στις περισσότερες περιπτώσεις.
«Χωρίς συΝΑΙνεση είναι βιασμός»
Μετά από έντονες διαμαρτυρίες φεμινιστικών οργανώσεων και οργανώσεων για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η έλλειψη ρητής συναίνεσης συμπεριλαμβάνεται ξεκάθαρα στο άρθρο 336 Π.Κ. αποτελώντας όρο της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος. Σύμφωνα με δηλώσεις της Διεθνούς Αμνηστίας: «Ο ορισμός του βιασμού με βάση την απουσία της συναίνεσης, εναρμονίζεται πλήρως με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, θεμελιώνοντας το δικαίωμα που πλήττεται κατά το έγκλημα του βιασμού, το δικαίωμα δηλαδή στη σεξουαλική αυτονομία και τη σωματική ακεραιότητα του κάθε ατόμου». Ωστόσο, έχει διακηρυχτεί πως με την έναρξη του έτους 2020 η παράγραφος 5 του άρθρου 336 ΠΚ ενδέχεται να τροποποιηθεί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Νέος Ποινικός Κώδικας (ΠΚ)
- Παρακολούθηση εκδήλωσης: «Το έγκλημα του βιασμού: νομικές και κοινωνικές προεκτάσεις υπό το φως του νέου ΠΚ».
- https://www.lawspot.gr/
nomikes-plirofories/ nomothesia/pk/arthro-336- poinikos-kodikas-viasmos - http://www.avgi.gr/article/
10844/9712387/to-sex-choris- synainese-einai-biasmos-ten- tropopoiese-tou-arthrou-336- gia-ton-orismo-tou-biasmou- zeta-e-diethnes-amnestia
