Οι σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις που επιφέρει ο Ν. 5053/2023 στο εργατικό δίκαιο

Της Αγγελικής Γιοβανίδη,

Πριν από λίγες ημέρες δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ ο Νόμος 5053/2023 «Για την ενίσχυση της εργασίας κ.ά.»,  ο οποίος επιφέρει ορισμένες σημαντικές αλλαγές στο ατομικό εργατικό δίκαιο, οι οποίες έχουν σχολιασθεί εκτενώς το προηγούμενο χρονικό διάστημα από την επικαιρότητα.

Σημειώνεται ότι με τον ως άνω νόμο ενσωματώνεται στο δίκαιό μας η Οδηγία 2019/1152 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ής Ιουνίου 2019 για διαφανείς και προβλέψιμους όρους εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, της οποίας καταληκτική προθεσμία ενσωμάτωσης στο ελληνικό δίκαιο ήταν η 1^η Αυγούστου 2022. Ήδη, επομένως, με έναν χρόνο καθυστέρηση, ο Έλληνας νομοθέτης προέβη στη θέσπιση των σχετικών διατάξεων, οι οποίες από κάποιους χαρακτηρίζονται ως βεβιασμένες και δυσερμήνευτες. Ας δούμε, όμως, ποια είναι τα βασικά σημεία του νομοθετήματος που χρήζουν προσοχής και θα απασχολήσουν τον νομικό κόσμο το αμέσως επόμενο διάστημα:

• Με το άρθρο 4 του Ν. 5053/2023 προστίθεται στον Κώδικα Ατομικού Εργατικού δικαίου (π.δ. 80/2022) το άρθρο 1^Α, σύμφωνα με το οποίο θεσπίζεται δυνητικά δοκιμαστική περίοδος εργασίας χρονικού διαστήματος έως έξι (6) μηνών. Σε περίπτωση σύμβασης εξαρτημένης εργασίας ορισμένου χρόνου, η δοκιμαστική περίοδος που συμφωνείται είναι ανάλογη του συνολικού χρόνου που προβλέπεται στη σύμβαση και, σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί να υπερβαίνει το ένα τέταρτο (1/4) της συνολικής περιόδου απασχόλησης, με ανώτατο όριο τους έξι (6) μήνες. Στο χρονικό διάστημα αυτό, ο εργοδότης μπορεί να καταγγείλει χωρίς προειδοποίηση τη σύμβαση και χωρίς να οφείλει αποζημίωση απόλυσης. Στο σημείο αυτό, πρέπει να επισημανθεί ότι, παράλληλα με το εν λόγω άρθρο, εξακολουθεί να ισχύει και η πρότερη ρύθμιση για τις συμβάσεις αορίστου χρόνου, στις οποίες για όλο το πρώτο έτος της εργασίας ισχύει το καθεστώς της καταγγελίας χωρίς προειδοποίηση και αποζημίωση (βλ. και άρθρο 352 του Ν. 5053/2023, το οποίο προσθέτει το άρθρο 325 Α στον Κώδικα Ατομικού Εργατικού δικαίου). Επομένως, ο εργαζόμενος που προσλαμβάνεται με σύμβαση αορίστου χρόνου (είτε με δοκιμαστική περίοδο 6 μηνών είτε όχι) δεν θα δικαιούται και πάλι αποζημίωση απόλυσης για όλο το πρώτο έτος, σε περίπτωση λύσης της σύμβασης.
• Με το άρθρο 9 του νέου Νόμου επιτρέπεται πλέον η παράλληλη απασχόληση σε διαφορετικούς εργοδότες, ρύθμιση η οποία, όπως αναφέραμε και στην αρχή του κειμένου, έχει συζητηθεί ιδιαιτέρως από τη στιγμή της ανακοίνωσής της. Το άρθρο αυτό τροποποιεί το άρθρο 189 του ως άνω Κώδικα (π.δ. 80/2022) ως εξής: «Δεν επιτρέπεται να συνάπτονται συμφωνίες ή να τίθενται ρήτρες με τις οποίες ο εργαζόμενος απαγορεύεται να παρέχει εργασία σε άλλους εργοδότες, εκτός του ωραρίου εργασίας που έχει συμφωνηθεί με συγκεκριμένο εργοδότη, εκτός αν δικαιολογούνται από αντικειμενικούς λόγους, όπως η υγεία και η ασφάλεια, η προστασία του επιχειρηματικού απορρήτου, η εργασία σε ανταγωνιστικές επιχειρήσεις ή η αποφυγή της σύγκρουσης συμφερόντων. Συμφωνίες ή ρήτρες περί απαγόρευσης της παροχής εργασίας σε άλλους εργοδότες είναι άκυρες. Σε περίπτωση πολλαπλής ασφάλισης ή πολλαπλής καταβολής εισφορών προσαυξάνονται οι μηνιαίες συντάξιμες αποδοχές του εργαζομένου σύμφωνα με την περ. α` της παρ. 2 του άρθρου 28 του ν. 4387/2016 (Α` 85). Η παράλληλη απασχόληση του τρίτου εδαφίου επιτρέπεται με την επιφύλαξη των ισχυουσών διατάξεων περί του χρόνου εργασίας και ανάπαυσης των εργαζομένων, ιδίως δε των άρθρων 162 έως 179 του παρόντος. Κάθε δυσμενής μεταχείριση του εργαζόμενου από τον εργοδότη λόγω παροχής εργασίας σε άλλους εργοδότες απαγορεύεται. Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης καθορίζονται κάθε αναγκαίο ζήτημα ως προς την πληροφόρηση του εργοδότη αναφορικά με την ύπαρξη παράλληλης απασχόλησης και κάθε ειδικότερο ζήτημα για την εφαρμογή του παρόντος.»

Πάντως, παρά την παραπάνω πρόβλεψη σεβασμού των ανωτάτων χρονικών διαστημάτων εργασίας, όπως αυτά εξειδικεύονται στις οικείες διατάξεις, η εφαρμογή της παραπάνω διάταξης στην πράξη δημιουργεί ορισμένα ερωτηματικά. Πώς θα ελέγχεται στην πράξη η τήρηση του ανώτατου νομίμου ωραρίου και η υπερεργασιακή/ υπερωριακή απασχόληση του εργαζομένου από περισσότερους εργοδότες; Η έκδοση υπουργικής απόφασης για τη διευκρίνιση των υποχρεώσεων πληροφόρησης των κεντρικών συστημάτων εκ μέρους των εργοδοτών είναι απαραίτητη στο σημείο αυτό, ώστε να διασφαλισθεί ότι η νέα διάταξη δεν θα δώσει «έδαφος» σε παράνομες  πρακτικές εξόντωσης και εκμετάλλευσης των εργαζομένων. Περαιτέρω, στην αιτιολογική έκθεση του νόμου, ορθώς διευκρινίζεται ότι η παράλληλη αυτή απασχόληση δεν αφορά συνδεδεμένες επιχειρήσεις.

• Μια ακόμα ρύθμιση του νέου νόμου στο άρθρο 10 αυτού είναι η προσθήκη του άρθρου 182 Α στον ως άνω κώδικα, σύμφωνα με το οποίο ορίζεται ότι το πρόγραμμα οργάνωσης του χρόνου εργασίας μπορεί να είναι μη προβλέψιμο, υπό την έννοια ότι δεν καθορίζονται ή καθορίζονται μερικώς οι ώρες εργασίας (προβλέπεται πάντως η συμφωνία ως προς έναν ελάχιστο αριθμό αμειβόμενων ωρών εργασίας). Ο εργοδότης οφείλει, πάντως, να ενημερώσει εξαρχής για το μεταβλητό ωράριο, για τον αριθμό των εγγυημένων αμειβομένων ωρών και την αμοιβή που καταβάλλεται επιπροσθέτως εάν εργασθεί περισσότερες από αυτές τις ώρες. Παράλληλα, ο εργαζόμενος θα πρέπει να ενημερώνεται τουλάχιστον 24 ώρες πριν την ανάληψη της εργασίας του, εκτός από τις περιπτώσεις που ο μικρότερος χρόνος προειδοποίησης δικαιολογείται αντικειμενικά.

Η διάταξη αυτή δημιουργεί, επίσης, προβληματισμό ως προς την ορθή εφαρμογή της, καθώς αφήνει περιθώριο καταστρατήγησης ή και υπέρμετρης δέσμευσης του εργαζομένου, ο οποίος βρίσκεται σε ένα καθεστώς «ετοιμότητας».

• Με τα άρθρα 25 και 26 του Ν. 5052/2023 προστίθενται ακόμα τα άρθρα 182 Β και 182 Γ στον ως άνω κώδικα, σύμφωνα με τα οποία καθίσταται δυνατή, υπό προϋποθέσεις, η έκτη μέρα απασχόλησης, σε επιχειρήσεις συνεχούς λειτουργίας (ή επιχειρήσεις που είναι δυνατόν να λειτουργούν Δευτέρα έως Σάββατο επί 24 ώρες με σύστημα εναλλασσόμενων βαρδιών) που εφαρμόζουν σύστημα πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας. Η απασχόληση των εργαζομένων, κατά την πρόσθετη ημέρα, δεν δύναται να υπερβαίνει τις οκτώ (8) ώρες. Κατά την ημέρα αυτή δεν επιτρέπεται η πραγματοποίηση υπερεργασίας και υπερωριακής απασχόλησης από τον εργαζόμενο. Στον εργαζόμενο καταβάλλεται το ημερομίσθιο της έκτης (6ης) ημέρας προσαυξημένο κατά σαράντα τοις εκατό (40%). Η απασχόληση κατά την έκτη (6η) ημέρα της εβδομάδας καταχωρίζεται από τον εργοδότη στο Πληροφοριακό Σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ» (Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ) πριν την ανάληψη υπηρεσίας από τον εργαζόμενο.

Στο σημείο αυτό και πάλι θα πρέπει να δοθεί προσοχή στην εφαρμογή του μέτρου, ώστε να μην καταστρατηγηθεί το σύστημα της πενθήμερης εργασίας προς όφελος των επιχειρήσεων.

Οι τροποποιήσεις περιλαμβάνουν ακόμα την επαναφορά των προσαυξήσεων στην αμοιβή εξαιτίας προϋπηρεσίας (άρθρο 33), την παροχή ελάχιστων πληροφοριών εκ μέρους του εργοδότη για τους όρους της σύμβασης και τις εφαρμοζόμενες διατάξεις (άρθρο 5), αλλαγές στα στοιχεία δημοσιοποίησης στο Πληροφοριακό Σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ» από τους εργοδότες κ.ά., στις οποίες δεν είναι δυνατόν να αναφερθούμε αναλυτικά με το παρόν.

Εν κατακλείδι, μετά τον πρόσφατο Ν. 4808/2021, ο οποίος επέφερε, επίσης, σημαντικές αλλαγές στο εργατικό δίκαιο, μένει να δούμε πώς και οι νέες ρυθμίσεις θα εφαρμοστούν και θα επιδράσουν περαιτέρω στην εργασιακή καθημερινότητα.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ

• Ν. 5053/2023 (ΦΕΚ A 158 – 26.09.2023) Για την ενίσχυση της εργασίας – Ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/1152 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ής Ιουνίου 2019 – Απλοποίηση ψηφιακών διαδικασιών και ενίσχυση της Κάρτας Εργασίας – Αναβάθμιση της επιχειρησιακής λειτουργίας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης και της Επιθεώρησης Εργασίας