Της Ειρήνης-Μαρίας Εξάρχου,
Το ζήτημα των ταυτοτήτων ανέκαθεν αποτελούσε αμφιλεγόμενο ζήτημα και τόσο το 2000 όπου ανήχθη σε διαμάχη εκκλησίας και πολιτείας όσο και τώρα εξακολουθεί να πυροδοτεί αντιδράσεις. Διαφορετικές εποχές, παρόμοια κοινωνικά φαινόμενα. Τότε η εισαγωγή της προαιρετικής αναγραφής του θρησκεύματος στις ταυτότητες αντιμετωπίστηκε από αρκετό κόσμο σαν πλήγμα όχι μόνο στην εκκλησία αλλά και στο δικαίωμα ανάπτυξης της προσωπικότητας, αφού οι αρνητές του νέου μέτρου υποστήριζαν ότι ο χριστιανισμός είναι μέρος της ταυτότητάς τους και είναι ένα στοιχείο που ενδιαφέρει το κράτος. Ας δούμε, όμως, το χρονικό αυτής της διαμάχης.
Όλα ξεκίνησαν το 1997 με τη ψήφιση του ν. 2472, που θέσπιζε κριτήρια για την επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων στο πλαίσιο της γενικής προστασίας της ιδιωτικής ζωής και των θεμελιωδών δικαιωμάτων των φυσικών προσώπων. Σύμφωνα με το άρθρο 2β οι θρησκευτικές πεποιθήσεις υπάγονται στην κατηγορία των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων. Σε αυτό το νόμο «πάτησε» ο Μιχάλης Σταθόπουλος -τότε Υπουργός Δικαιοσύνης και νυν Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών-, ο οποίος δήλωσε το 2000 σε μία συνέντευξή του ότι η αναγραφή του θρησκεύματος στις ταυτότητες αντίκειται στις διατάξεις για την προστασία των προσωπικών δεδομένων.
Από εκείνη τη συνέντευξη και έπειτα, άρχισε μια σφοδρή αντιπαράθεση με την εκκλησία που δίχασε τον κόσμο. Ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος φανάτιζε τον λαό και διεξήγαγε την «μάχη των ταυτοτήτων», όπως ονομάστηκε η διαμάχη, διοργανώνοντας μαζικά συλλαλητήρια σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, ενώ συμπεριφερόταν σαν πολιτικός ηγέτης. Μάλιστα, άρχισε να επεμβαίνει και στον τρόπο άσκησης του πολιτεύματος ζητώντας να διεξαχθεί δημοψήφισμα μόνο και μόνο επειδή κατάφερε να συγκεντρώσει υπογραφές και άρα είχε την προσυπογραφή του λαού. Φυσικά κάτι τέτοιο ουδέποτε έγινε αφού σύμφωνα με το άρθρο 44 παρ. 2 Σ δημοψήφισμα διενεργείται μόνο για κρίσιμα εθνικά θέματα, ύστερα από πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου προς τη Βουλή και απόφαση της Βουλής που λαμβάνεται με απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών και φυσικά προκηρύσσεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Η τότε κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ παρά τις σφοδρές αντιδράσεις προχώρησε στη κατοχύρωση της προαιρετικής αναγραφής του θρησκεύματος, καθώς θεωρήθηκε αναγκαία η εναρμόνιση με τη νομοθεσία της Ε.Ε.
Το Συμβούλιο της Επικρατείας υποστήριξε το νέο νόμο με την απόφαση 2281/2001 που πάρθηκε μάλιστα και σε ολομέλεια. Νομικό έρεισμα αποτέλεσε η αίτηση ακυρώσεως που άσκησε ένας πολίτης κατά κανονιστικής πράξης της αστυνομίας, η οποία είχε σταματήσει να επεξεργάζεται το θρήσκευμα ως στοιχείο της ταυτότητας ύστερα και από σύσταση της Ανεξάρτητης Αρχής Προσωπικών Δεδομένων. Η αίτηση ακύρωσης στηρίχθηκε στο χουντικό ν.δ. του 1969 όπου περιλάμβανε το θρήσκευμα στα αναγραφόμενα στοιχεία των ταυτοτήτων και λόγος ακύρωσης ήταν η παράβαση νόμου ως προς την παράλειψη αναγραφής του θρησκεύματος στην προσβαλλόμενη πράξη. Το ΣτΕ χρησιμοποίησε ως κεντρικό πυλώνα της απόφασης το άρθρο 13 του Συντάγματος, δηλαδή την απαραβίαστη ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης με την αρνητική της έννοια, το ότι δηλαδή ένα άτομο δεν έχει δικαίωμα μόνο να εκφράζει τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις αλλά και να τις αποκρύπτει και προφανώς δεν θα πρέπει αυτό να σχετίζεται η όχι με την απόλαυση ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Δεν έχει δικαίωμα το κράτος να επεμβαίνει στην ιδιωτική σφαίρα του ατόμου.
Πρόκειται για θεμελιώδεις διατάξεις που κατοχυρώνουν την θρησκευτική ισότητα. Παράλληλα, οι υποστηρικτές της αντίθετης άποψης στέκονται στην θετική έκφανση του ίδιου δικαιώματος με την έννοια ότι το θρήσκευμα είναι στοιχείο της ταυτότητάς τους και δεν μπορεί το κράτος να εμποδίζει την άσκησή του. Φυσικά, το δικαστήριο στάθμισε τις δύο εκφάνσεις του ίδιου δικαιώματος και κατέληξε να απορρίψει εν μέρει την αίτηση ακυρώσεως με νίκη της προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Η αναγραφή του θρησκεύματος σε κρατικά έγγραφα είναι τελείως διαφορετική από την εκδήλωση του δικαιώματος. Απαιτείται ουδετερότητα του κράτους, ώστε να αποφευχθούν οι διακρίσεις.
Ερχόμενοι στο σήμερα παρατηρούμε ότι κάθε νέο μέτρο για τις ταυτότητες επιφέρει αναταραχές. Το ζήτημα, όμως, είναι πως οι ταυτότητες αποτελούν κρατικά έγγραφα και χωρίς αυτές θα ήμασταν άγνωστοι στην πολιτεία. Άρα το κράτος δικαιούται να επεξεργάζεται κάποια δεδομένα μας. Σίγουρα όχι τα προσωπικά δεδομένα ευαίσθητου χαρακτήρα, όπως είναι η θρησκεία, η υγεία και ο σεξουαλικός προσανατολισμός.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Σύνταγμα
-
Η μάχη για τις ταυτότητες, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
