Του Δημήτρη Τσελίκα,
Ολοκληρώνουμε σήμερα τον βίο του Λεωνίδα, που παρακολουθήσαμε σε άλλες τρεις φάσεις (εδώ, εδώ κι εδώ). Μετά τα στοιχεία για τη ζωή του και την απόφαση να δοθεί η καθοριστική μάχη εναντίον των Περσών στα στενά των Θερμοπυλών, είδαμε τις δυο πρώτες μέρες της μάχης αλλά και την προδοσία του Εφιάλτη, που οδήγησε τους Πέρσες στα νώτα του ελληνικού στρατού.
Στο ελληνικό στρατόπεδο, ο μάντης Μεγιστίας, εξετάζοντας τα σπλάχνα των ζώων της θυσίας, προέβλεψε από το βράδυ πως οι γενναίοι μαχητές των Θερμοπυλών επρόκειτο να πεθάνουν. Λίγο αργότερα, κατά τη διάρκεια της νύχτας, κάποιοι Έλληνες αυτόμολοι τους ενημέρωσαν πως οι Πέρσες τους περικυκλώνουν. Τρίτοι κατά σειρά ήρθαν οι παρατηρητές από τα υψώματα, όταν πλέον ξημέρωνε, και ενημέρωσαν τον Λεωνίδα πως οι Αθάνατοι τους πλησιάζουν. Αμέσως ο Λεωνίδας συγκαλεί έκτακτο πολεμικό συμβούλιο. Διατάζει όλους τους Έλληνες να αποχωρήσουν από τις Θερμοπύλες, για να μπορέσουν να πολεμήσουν σε επόμενες μάχες. Αυτός με τους Σπαρτιάτες του θα παραμείνουν εκεί, πιστοί στις εντολές της πόλης τους. Μάλιστα, είχε υπόψιν του και έναν χρησμό, ο οποίος έλεγε πως η Σπάρτη θα κυριευθεί από τους Πέρσες, ή θα σωθεί εάν πεθάνει ο βασιλιάς της, απόγονος του Ηρακλή. Ακολουθούν συγκλονιστικές στιγμές. Ο μάντης Μεγιστίας διώχνει τον μοναχογιό του και δηλώνει στον Λεωνίδα πως δεν θα τον αφήσει μόνο του. Ο Δημόφιλος, γιος του Διαδρόμου και επικεφαλής των Θεσπιέων, επίσης παραμένει στις Θερμοπύλες, μαζί με τους 700 πολεμιστές του. «Δεν θα σε αφήσω να πάρεις μόνος σου τη δόξα των Θερμοπυλών, Λεωνίδα». Λόγια που σαν τα ακούς δεν μπορείς να μην ανατριχιάσεις. Μόνον οι Έλληνες δέχονται να θυσιαστούν δια την δόξαν. Στις Θερμοπύλες επίσης μένουν και οι 400 Θηβαίοι, αλλά με το ζόρι, μετά από διαταγή του Λεωνίδα.
Ξημερώνει. Οι Έλληνες γευματίζουν ελαφρά. Ο Λεωνίδας κάνει πρόποση. «Συστρατιώτες! Να φάτε ελαφρά, να μην βαρύνετε! Το βράδυ θα δειπνήσουμε πλουσιοπάροχα στο βασίλειο του Πλούτωνα!». Στη συνέχεια, συντάσσει την αναφορά του προς την Σπάρτη, και την παραδίδει σε έναν στρατιώτη για να τη μεταφέρει στους Πέντε Εφόρους. Ο στρατιώτης όμως αρνείται. «Εγώ ήρθα εδώ για να πολεμήσω, όχι για να κάνω τον ταχυδρόμο!». Ο Λεωνίδας εκπλήσσεται με την απειθαρχία, πράγμα ασυνήθιστο για Λακεδαιμονίους. Καλεί δεύτερο πολεμιστή. «Θα ήταν καλύτερο να μείνω και να πολεμήσω», λέει αυτός. Καλεί και τρίτο. Η απάντηση ίδια. «Δεν υστερώ σε τίποτα από τους άλλους δύο. Θα πολεμήσω στην πρώτη γραμμή». Ο Λεωνίδας θυμώνει, και διατάζει άλλους πολεμιστές να μεταφέρουν την αναφορά στην Λακεδαίμονα. Έτσι σώθηκαν αυτοί και διέσωσαν το τι συνέβη στις Θερμοπύλες εκείνες τις μέρες.
Η ώρα είναι περίπου 10:00 το πρωί. Οι Έλληνες περιμένουν παραταγμένοι, όταν εμφανίζεται ένας είλωτας, ο οποίος παραμερίζει τους στρατιώτες για να μεταφέρει τον κύριό του, τον Εύρυτο στην πρώτη γραμμή. Λεπτομέρεια που ανατριχιάζει: ο Εύρυτος ήταν σχεδόν τυφλός, αφού υπέφερε από οφθαλμία (νόσο που προκαλεί έκκριση υγρών από τα μάτια). Παρ’ όλα αυτά, πήγε να πολεμήσει σε μια μάχη με σίγουρο θάνατο. Η σύγκρισις μεταξύ Ευρύτου και Εφιάλτη, αναπόφευκτη. Θα ήταν ντροπή να μην αναφέρουμε άλλα δύο παραδείγματα σθένους και λακωνικότητος που μας έχουν διασωθεί από τα Λακωνικά Αποφθέγματα του Πλουτάρχου. Όταν ένας Έλληνας στρατιώτης είπε «Οι Πέρσες μας πλησιάζουν», ένας Σπαρτιάτης του απάντησε «Ε, κι εμείς τους πλησιάζουμε». Δυστυχώς δεν μας έχει διασωθεί το όνομα του Σπαρτιάτη, σε αντίθεση με το δεύτερο απόφθεγμα. Όταν κάποιος Τραχίνιος είπε «Από τα βέλη των Περσών που είναι τόσο πολλά, δεν θα μπορούμε να δούμε ούτε τον ήλιο», ο Σπαρτιάτης Διηνέκης του απάντησε «Αυτό είναι εξαιρετικό, διότι έτσι θα πολεμήσουμε υπό σκιάν». Δυστυχώς, τα ονόματα του Διηνέκη, του Δημόφιλου και των άλλων δεν είναι γνωστά στις μέρες μας, ούτε δίνονται από τους γονείς στα παιδιά τους ως ελάχιστος φόρος τιμής σε εκείνους τους ήρωες.
Στα της μάχης, οι Έλληνες κάνουν έξοδο θανάτου, βγαίνοντας στο ευρύτερο τμήμα των στενών, διότι θέλουν να φονεύσουν όσο περισσότερους βαρβάρους μπορούν. Οι αρχηγοί των Περσών μαστιγώνουν όποιον τολμά να υποχωρήσει και τον στέλνουν πίσω στην μάχη ή τον πετούν στην θάλασσα, γεμίζοντας, έτσι, με αμέτρητα πτώματα το έδαφος. Οι Έλληνες δεν λογαριάζουν τον θάνατο, και όταν σπάζουν τα δόρατα, σύρουν τα ξίφη τους. Ο Λεωνίδας προχωρά συνεχώς μπροστά. Ίσως προσδοκά να συναντήσει τον Ξέρξη και να τον σκοτώσει, αλλά ο βάρβαρος βασιλιάς είναι δειλός και βρίσκεται πολύ μακριά από την πρώτη γραμμή της μάχης. Σε εκείνο το σημείο, ο Λεωνίδας δέχεται έναν καταιγισμό βελών και αφήνει την τελευταία του πνοή, σε ηλικία 60 ετών. Για τη διεκδίκηση του σώματός του ακολουθούν ομηρικές μάχες. Τέσσερις φορές επιτίθενται οι βάρβαροι, και ισάριθμες φορές τους αποκρούουν οι Έλληνες. Στις συμπλοκές σκοτώνονται και ο Αβροκόμης και ο Υπεράνθης, αδερφοί του Ξέρξη.
Τότε, καταφθάνουν και οι Αθάνατοι με τον Υδάρνη. Οι Έλληνες οπισθοχωρούν στο πιο στενό σημείο των στενών, και κατόπιν οχυρώνονται στον λόφο Κολωνό. Αμύνονται με ξίφη (όσα υπάρχουν και δεν έχουν σπάσει ακόμη), με πέτρες, με τα ίδια τους τα χέρια, ακόμη και με τα δόντια. Οι Θηβαίοι πανικόβλητοι σηκώνουν τα χέρια ψηλά και τρέχουν προς τον Ξέρξη, διαβεβαιώνοντάς τον πως με το ζόρι έμειναν εκεί. Σώζονται, αλλά ο Ξέρξης θα τους ατιμώσει σφραγίζοντάς τους με τη βασιλική σφραγίδα στο μέτωπο, αρχίζοντας με τον αρχηγό τους, τον Λεοντιάδη. Μετά, κάνει μια τελευταία απόπειρα συνθηκολόγησης των Ελλήνων. Τους προσφέρει ό,τι θελήσουν. Αυτοί όμως αρνούνται. Θα πεθάνουν με τον βασιλιά τους. Ο Ξέρξης δεν είναι σε θέση να χαραμίσει κι άλλους στρατιώτες. Διατάζει ομοβροντία βελών, η οποία σκεπάζει τους Έλληνες ήρωες και τους φονεύει έναν προς έναν. Μέχρι το σούρουπο, οι Πέρσες ακόμη ρίχνουν βέλη, αιχμές των οποίων έχουν διασωθεί και βρίσκονται σήμερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Η Σπάρτη μαθαίνει τα νέα. Αποδίδει βραβεία αριστείας στον Διηνέκη, στους αδελφούς Αλφεό και Μάρωνα, γιους του Ορσιφάντου, και στον Θεσπιέα Διθύραμβο. Ένας άλλος Σπαρτιάτης, ο Αριστόδημος, είχε την ίδια πάθηση με τον Εύρυτο που προαναφέραμε. Σε αντίθεση με αυτόν, όμως, προτίμησε να γυρίσει στη Σπάρτη και να μην πολεμήσει. Οι συμπολίτες του οργίστηκαν μαζί του, τον περιφρονούσαν και δεν του μιλούσαν καθόλου, ενώ τον αποκαλούσαν «ο φοβιτσιάρης Αριστόδημος». Στη μάχη των Πλαταιών όμως διακρίθηκε, και έτσι κατάφερε να ξεπλύνει την ντροπή του αυτήν. Άλλος ένας Σπαρτιάτης, ο Παντίτης, είχε σταλεί αγγελιαφόρος στη Θεσσαλία και έχασε τη μάχη. Και αυτός περιφρονήθηκε τόσο πολύ όταν γύρισε στην Σπάρτη, που δεν το άντεξε και αυτοκτόνησε. Ο Ξέρξης αναζητά το πτώμα του Λεωνίδα. Το βρίσκει. Είναι τόσο οργισμένος μαζί του, που προβαίνει σε αποτρόπαιες πράξεις – εξάλλου, βάρβαρος ήταν. Του κόβει το κεφάλι και το καρφώνει σε έναν πάσσαλο. Στη συνέχεια, σταυρώνει το σώμα του. Μετά από 40 χρόνια, τα οστά του Λεωνίδα θα επιστρέψουν στην πόλη του.
Αργότερα, ο Ξέρξης ρωτά τον Δημάρατο πόσοι Σπαρτιάτες ακόμα υπάρχουν, και πώς θα μπορέσει να τους νικήσει. Ο Δημάρατος του απάντησε πως υπάρχουν άλλοι 8.000 Σπαρτιάτες στην Λακεδαίμονα, και ο καλύτερος τρόπος να τους νικήσει θα ήταν να στείλει στα Κύθηρα 300 πλοία, και να τους πολιορκήσει. Έτσι, θα διέσπαζε τον ελληνικό στρατό και θα μπορούσε να κυριεύσει την Ελλάδα. Ακούγοντας αυτά, ο Αχαιμένης, αδερφός του Ξέρξη και αρχηγός του στόλου, του είπε πως ο Δημάρατος τον φθονεί λόγω της επιτυχίας του και θέλει να τον βλάψει, γι’ αυτό και του πρότεινε αυτό το σχέδιο. Δεν θα ωφελούσε καθόλου, συνέχισε ο Αχαιμένης, να διασπαστεί ο περσικός στόλος, αφού ενωμένος με τον στρατό υπερτερούσε κατά πολύ του ελληνικού. Εξάλλου, οι Έλληνες θα είχαν τρομάξει μετά την ήττα τους στις Θερμοπύλες, και δεν θα μπορούσαν να αντισταθούν σε τόσο στρατό. Ο Ξέρξης απάντησε πως δεν επιτρέπει σε κανέναν να μιλά έτσι για τον Δημάρατο, ο οποίος έχει αποδείξει την πίστη του προς αυτόν και συνδέεται μαζί του με δεσμό φιλίας. Ωστόσο, το σχέδιο του Αχαιμένη του φάνηκε πιο σωστό, επομένως – ευτυχώς για τους Έλληνες – θα ακολουθούσε αυτό.
Άλλο ένα άξιο αναφοράς περιστατικό που συνέβη εκείνες τις μέρες ήταν το εξής: Κάποιοι φτωχοί Αρκάδες προσήλθαν στους Πέρσες και ζητούσαν εργασία. Ο Ξέρξης, ο οποίος πάντοτε έπαιρνε τις πληροφορίες από μόνος του, τους ρώτησε: «Οι Έλληνες τι κάνουν;». Εκείνοι απάντησαν: «Παρακολουθούν τους γυμνικούς και ιππικούς αγώνες που διεξάγονται αυτή τη στιγμή στην Ολυμπία». «Και ποιο είναι το έπαθλο;» με περιέργεια ρώτησε ο Ξέρξης. «Ένα στεφάνι από κλαδί ελιάς», αποκρίθηκαν οι Αρκάδες. Μόλις το άκουσε αυτό ο Τριτανταίχμης, γιος του Αρτάβανου (θείου του Ξέρξη), πετάχτηκε από το κάθισμά του και φώναξε στον Μαρδόνιο. Ενώπιον όλων: «Πω! Πω! Μαρδόνιε, εναντίον ποίων ανδρών μας έφερες να πολεμήσουμε; Οι οποίοι δεν αγωνίζονται για χρήματα, αλλά για την αρετή!».
Αυτός ήταν ο βίος του Λεωνίδα, του λιονταριού της Σπάρτης. Σε ηλικία 60 ετών, ηγήθηκε της ελληνικής άμυνας στις Θερμοπύλες, και θα κατάφερνε να αποκρούσει όλο τον περσικό στρατό μέχρι να έρθουν οι ενισχύσεις, αν δεν εμφανιζόταν ο Εφιάλτης για να προδώσει την Ελλάδα. Έμεινε πιστός στις εντολές της πατρίδας του, και έπεσε μαχόμενος στην πρώτη γραμμή. Αυτός, οι 300 Σπαρτιάτες του, ο Δημόφιλος, οι 700 Θεσπιείς και όλοι όσοι έχυσαν το αίμα τους σε εκείνα τα στενά έβαλαν το δικό τους λιθαράκι στην ελευθερία της Ελλάδος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κων. Παπαρρηγόπουλος, «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», τόμος 2, Αθήνα: Εκδόσεις Λυμπέρη – Εκδόσεις Οξύ.
- Πλεύρης, Κ. (2012), Οι βάρβαροι (Αναφορά στα Ελληνοπερσικά), Αθήνα: Εκδόσεις Ήλεκτρον.
- Ηρόδοτος Αλικαρνασσεύς, Ιστοριών Ζ’ – Πολύμνια (2012), μτφρ. Τζαφερόπουλος Α., Αθήνα: Βιβλιοθήκη Των Ελλήνων – Γεωργιάδης.
- Biographies – Οι μεγάλοι όλων των εποχών, τόμος 1: Αρχαιότητα, Αθήνα: Εκδόσεις Δομή Α.Ε.
- Leonidas, king of Sparta, greeka.com, Διαθέσιμο εδώ
- Leonidas, history.com, Διαθέσιμο εδώ
