Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Η καταγραφή του πολύκροτου 20ου αιώνα αποτελεί ένα άθλο, ένα έργο – πρόκληση, που μόνο πεπειραμένοι ιστορικοί μπορούν να πραγματοποιήσουν. Το δύσκολο αυτό έργο, της σκιαγράφησης της ταραχώδους αυτής περιόδου ανέλαβε, με αίσθημα ευθύνης, ο καθηγητής Πολιτικής Ιστορίας του ΕΚΠΑ Θάνος Βερέμης, στο πόνημά του 20ός αιώνας: Μια ιστορία που δεν έχει τελειώσει ακόμη, το οποίο κυκλοφόρησε τον Μάρτιο του 2023 από τις Εκδόσεις Πρώτη Ύλη.
Ο Θάνος Βερέμης, ομότιμος καθηγητής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ακολούθησε σπουδές Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης, με το ταξίδι του στη γνώση να συνεχίζεται με τις Ιστορικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Διδάσκει Πολιτική Ιστορία στη θέση αυτή από το 1987, ενώ διετέλεσε, επί σειρά ετών, Διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ. Το πλούσιο συγγραφικό του έργο καλύπτει ένα ευρύ ιστορικό φάσμα, εντάσσοντας, μεταξύ άλλων, στο πεδίο μελέτης του την Ελληνική Επανάσταση κα την Μικρασιατική Καταστροφή.
Ακολουθώντας τον σκληρό ρεαλισμό της Ιστορίας, ο αναγνώστης κάνει ένα σύντομο ταξίδι στον 19ο αιώνα και στις συνθήκες που συνετέλεσαν στα γεγονότα του εξεταζόμενου αιώνα. Διακρατικές Συνθήκες, μαζί με οικονομικές και κοινωνικές ζυμώσεις καθόρισαν τις διακρατικές σχέσεις, ενώ εφευρέσεις και καινοτομίες στην έρευνα και την τεχνολογία διαμόρφωσαν μια νέα πραγματικότητα, η οποία θα επιδρούσε σε πολλές πτυχές της καθημερινής ζωής. Στα πρώτα κεφάλαια αναλύονται τα χρόνια που προηγήθηκαν του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, εστιάζοντας στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις των πρωταγωνιστών του επικείμενου Πολέμου, της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Αγγλίας, ενώ οι παρουσιάζονται και οι διπλωματικές διεργασίες τη διετία 1910 – 1912, η αποτυχία των οποίων οδήγησε στο ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, τα αίτια και οι αφορμές του οποίου αναλύονται στο τέταρτο κεφάλαιο.
Την παρουσίαση των βασικών αξόνων του Α´ Παγκοσμίου Πολέμου ακολουθεί μια περιγραφή των γεγονότων της Ρωσικής Επανάστασης το 1917, ενός γεγονότος που επηρέασε σε μεγάλο βαθμό όσα συνέβησαν στον ευρύτερο χώρο των Βαλκανίων. Η ίδρυση της Κοινωνίας των Εθνών, η οποία θα αποτελούσε ανάχωμα σε μελλοντικές τραγικές καταστάσεις. Στο όγδοο κεφάλαιο αναλύονται ασυνήθιστες πτυχές του Μεσοπολέμου, όπως η φιλοσοφία του και το ζήτημα των προσδιορισμών.
Με την εκτενή περιγραφή της πτώσης της Πολωνίας, της πρώτης πόλης που βίωσε τη δύναμη του Αστραπιαίου Πολέμου, ξεκινά η αφήγηση των γεγονότων του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Έμφαση δίνεται από τον συγγραφέα και στις κινήσεις της Ιαπωνίας, μιας εκ των δυνάμεων του Άξονα. Το τέλος του πολέμου κάνει εμφανείς τις συνέπειες των όσων διαδραματίστηκαν, καθιστώντας απαραίτητη την ανάκαμψη των χωρών. Της σκιαγράφησης του Ψυχρού Πολέμου και των σκιών που σκέπασαν τον κόσμο προηγείται, στο 13ο Κεφάλαιο, η ανάλυση της κατάστασης που διαμορφώθηκε στα Βαλκάνια τόσο κατά τον Μεσοπόλεμο όσο και κατά τη Μεταπολεμική εποχή. Στην εποχή αυτή η Ευρώπη ανορθώνεται και επουλώνει τις πληγές του παρελθόντος, χαράζοντας μια νέα πορεία.
Οι κινήσεις των δύο μεγαλύτερων Ευρωπαϊκών οικονομιών στα μεταπολεμικά χρόνια, της Γερμανίας και της Βρετανίας, παρουσιάζονται στα επόμενα κεφάλαια, παράλληλα με τα βήματα άλλων χωρών, κυρίως της Νότιας Ευρώπης, στην οποία συμπεριλαμβάνεται και η χώρα μας. Στο 19ο Κεφάλαιο εντοπίζονται οι σχέσεις που αναπτύχθηκαν μεταξύ ΕΣΣΔ και Ευρώπης, καθώς και ο ρόλος που έπαιξε ο πόλεμος στο Βιετνάμ και η σχέση αυτού με την ήπειρο της Ασίας. Το βιβλίο κλείνει αναλύοντας τον ρόλο που ο ιστορικός καλείται να διαδραματίσει, ιδιαίτερα στη Δύση, οι παραλείψεις της οποίας στην ιστοριογραφία μπορούν, δυνητικά, να εγείρουν προβλήματα. Ως επιμύθιο παρατίθεται πλούσια και πλήρως επικαιροποιημένη βιβλιογραφία.
Το παρόν βιβλίο και, κατ’ επέκταση, ο συγγραφέας αυτού έχει καταφέρει κάτι μοναδικό. Συνδυάζει την ιστορική αλήθεια και την πολυπόθητη αντικειμενικότητα, με την πλούσια αλλά εύληπτη γλώσσα και το απλό και κατανοητό ύφος. Κατεβάζοντας την ιστορία από τα άστρα στη Γη, ο Θάνος Βερέμης καταφέρνει να καταστήσει την ταραγμένη Ιστορία του 20ου αιώνα κατανοητή, όχι μόνο στον μελετητή και τον φιλίστορα αναγνώστη, αλλά και σε οποιονδήποτε επιλέξει το βιβλίο του ως μια εισαγωγή στην πολυδαίδαλη επικράτεια της Ευρωπαϊκής και Παγκόσμιας Ιστορίας.
