Της Κωνσταντίνας Βαλμά,
«Κάθε επαφή αφήνει ίχνος» και σύμφωνα με την ιατροδικαστική αρχή της ανταλλαγής του Locard, «ο δράστης ενός εγκλήματος θα φέρει κάτι στον τόπο του εγκλήματος και θα φύγει με κάτι από αυτό». Σήμερα τα περισσότερα εγκλήματα λαμβάνουν χώρα μέσα σε πόλεις, σε κτίρια και η αρχιτεκτονική έχει γίνει το μέσο που θα διατηρήσει τα ίχνη και θα εξιχνιάσει το έγκλημα.
Η Forensic Architecture, μια διεπιστημονική ερευνητική ομάδα, ερευνά την κρατική και εταιρική βία, τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την καταστροφή του περιβάλλοντος παγκοσμίως. Ο όρος “Forensic Architecture” αναφέρεται στην παραγωγή και παρουσίαση αρχιτεκτονικών τεκμηρίων, σχετικά με κτίρια και αστικά περιβάλλοντα, στο πλαίσιο νομικών και πολιτικών διαδικασιών. Η συγκεκριμένη ομάδα αναλαμβάνει υποθέσεις που έχουν περιβαλλοντικό χαρακτήρα είτε αφορούν ανθρώπινα δικαιώματα και δεν έχουν αντιμετωπιστεί επαρκώς από τα εσωτερικά ένδικα μέσα της χώρας που έλαβε χώρα. Ακόμη, στο ζήτημα θα πρέπει να υπάρχει μια χωρική ή αρχιτεκτονική διάσταση με την οποία θα μπορέσουν να εμπλακούν οι τεχνικές που χρησιμοποιεί.
Η έρευνα ανοιχτού κώδικα, η κατασκευή ψηφιακών και φυσικών μοντέλων, τα τρισδιάστατα κινούμενα σχέδια και οι χαρτογραφικές πλατφόρμες είναι μερικές μέθοδοι που χαρακτηρίζουν τη διαδικασία ανάλυσης και διερεύνησης των στοιχείων που συγκεντρώνει η ομάδα. Μέσα σε αυτά τα περιβάλλοντα αναλύονται φωτογραφίες, βίντεο, αρχεία ήχου και μαρτυρίες για να ανασυντεθούν και να αναλυθούν βίαια γεγονότα. Ταυτόχρονα, η Forensic Architecture χρησιμοποιεί ψηφιακά μοντέλα ως εργαλεία για συνεντεύξεις με τους μάρτυρες και τους ανθρώπους που βιώσαν τα γεγονότα με απώτερο σκοπό την εύρεση νέων τρόπων για την επαναφορά αναμνήσεων.
Το έργο της Forensic Architecture κορυφώνεται με την παρουσίαση της έρευνας σε διεθνείς αίθουσες δικαστηρίων, κοινοβουλευτικές έρευνες, συνελεύσεις των Ηνωμένων Εθνών, όπως επίσης και σε δικαστήρια πολιτών. Ακόμη, η δουλειά της ομάδας παρουσιάζεται και σε βασικές διαλέξεις, σεμινάρια, δημοσιεύσεις και εκθέσεις σε καλλιτεχνικά και πολιτιστικά ιδρύματα.
Όλα ξεκίνησαν το 2010 μέσα από ένα ερευνητικό έργο με βάση την εγκληματολογική αρχιτεκτονική στο πλαίσιο ενός ακαδημαϊκού πεδίου πρακτικής του Κέντρου Ερευνητικής Αρχιτεκτονικής στο Goldsmiths, Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Η συγκεκριμένη απόπειρα αναπτύχθηκε με αφορμή πολλά συγκλίνοντα φαινόμενα, όπως η εμφάνιση και ο πολλαπλασιασμός μέσων ανοιχτού κώδικα όπου οι πολίτες είχαν την ανάγκη να έχουν τα δικά τους μέσα παραγωγής αποδεικτικών στοιχείων για την τεκμηρίωση παραβιάσεων των δικαιωμάτων τους για εφαρμογή στο δίκαιο και την πολιτική. Το πρώτο έργο που ανέλαβε η Forensic Architecture ήταν η έρευνα για τη δολοφονία του Bassem Abu Rahma στο Bil’in, η οποία στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία, καθώς εν τέλει παρουσιάστηκε στο Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ.
Το 2012, η Forensic Architecture ανέλαβε την παρουσίαση μιας έκθεσης, σε μια συνάντηση κρατών μελών της Σύμβασης του ΟΗΕ για ορισμένα συμβατικά όπλα, η οποία αφορούσε την χρήση πυρομαχικών λευκού φωσφόρου σε αστικά περιβάλλοντα συνδέοντας την στενά με τις ισραηλινές επιθέσεις στη Γάζα το 2008 και 2009. Το Ισραήλ, τελικά, αποδέχτηκε την χρήση των συγκεκριμένων πυρομαχικών και η IDF, λίγο αργότερα, δήλωσε πως θα σταματήσουν να τα χρησιμοποιούν σε κατοικημένες περιοχές. Το 2015, η ερευνητική ομάδα σε συνεργασία με την Διεθνή Αμνηστία συνέλεξε και ανέλυσε δεδομένα από κινητά τηλέφωνα που κατέγραψαν τις εκρήξεις στην πόλη Ράφα, στη Γάζα το 2014. Έπειτα από προσεκτική ανάλυση του σχήματος και της κίνησης των νεφών βομβών, εντόπισαν και χαρτογράφησαν εκατοντάδες ισραηλινά χτυπήματα στην πόλη.
Οι σύγχρονες συγκρούσεις και οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων λαμβάνουν χώρα σε αστικές περιοχές, ανάμεσα σε σπίτια και γειτονιές πολιτών. Ο λεγόμενος αστικός πόλεμος ο οποίος περιγράφουμε θολώνει εσκεμμένα τη γραμμή μεταξύ αμάχων και μαχητών σε μια σύγκρουση. Η τεκμηρίωση ενός περιστατικού με την απαιτούμενη λεπτομέρεια είναι δύσκολη και η κατανόηση του γεγονότος μπορεί να γίνει περίπλοκη, όμως χάρη στον πολλαπλασιασμό των ψηφιακών μέσων, όπως των smartphones, το έργο των διερευνητικών ομάδων έχει αδιαμφισβήτητα διευκολυνθεί. Η αρχιτεκτονική ανάλυση και οι τεχνικές ψηφιακής μοντελοποίησης δίνουν την ευκαιρία στους ειδικούς να ξεδιαλύνουν την πολυπλοκότητα των γεγονότων και να παρουσιάζουν τις πληροφορίες με ακριβή και προσιτό τρόπο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What is Architectural Forensics? Archdaily.com. Διαθέσιμο εδώ.
- Foresnic Architecture. Forensic-architecture.org. Διαθέσιμο εδώ.
