Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Ανδρέας Παπανδρέου και Κυπριακό, δύο κεφάλαια της ελληνικής Ιστορίας που εκ πρώτης όψεως δεν φαίνεται να έχουν κάποια ιδιαίτερη σύνδεση και σχέση μεταξύ τους. Από τη μια, έχουμε έναν πολιτικό που σφράγισε ένα σημαντικό κομμάτι της μεταπολιτευτικής Ελλάδας και, από την άλλη, έναν γόρδιο δεσμό με διεθνή εμβέλεια, που μένει άλυτος μέχρι τις μέρες μας. Ποια ήταν, λοιπόν, η σχέση του Ανδρέα με το φλέγον αυτό ζήτημα; Ποια ήταν η στάση του την ταραγμένη δεκαετία του 1960; Τι στάση κράτησε όταν ανέβηκε στην εξουσία για πρώτη φορά το 1981;
Σε αυτά κι άλλα καίριας σημασίας ερωτήματα απαντά το νέο βιβλίο του Παντελή Περιβολάρη Η «Αλλαγή» & η αλλαγή στο Κυπριακό. Ανδρέας Παπανδρέου και Κύπρος 1981-1989, που διατίθεται από τις Εκδόσεις Παπαζήση. Ο συγγραφέας με μακρά πείρα στον δημοσιογραφικό χώρο (λαμβάνοντας, μάλιστα, το 2000 βραβείο για το καλύτερο ρεπορτάζ), είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στη Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία, ενώ είναι υποψήφιος διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων. Είναι, επίσης, δημιουργός του μυθιστορήματος Η αδελφότητα της ασημένιας σκόνης.
Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε έξι περιεκτικά κεφάλαια με ποικίλη θεματολογία. Πριν, όμως, από αυτά, μια πολύτιμη εισαγωγή βοηθάει τον αναγνώστη να εισέλθει στο βαθύτερο πνεύμα του έργου. Έτσι, ξεκινάει η εξιστόρηση των γεγονότων από τη δεκαετία του 1960, οπότε και κατατέθηκε το Σχέδιο Άτσεσον, βρίσκοντας τον Ανδρέα Παπανδρέου εκ διαμέτρου αντίθετο, αφού θεωρούσε πως «το Σχέδιο Άτσεσον αποτελούσε μια καμουφλαρισμένη διχοτόμηση». Αφού, λοιπόν, παρουσιαστούν οι σκέψεις και οι θέσεις τόσο του Παπανδρέου όσο και άλλων πρωταγωνιστών της εποχής πάνω σε αυτό το θέμα, η αφήγηση περνάει πιο μέσα στη δεκαετία, παρουσιάζοντας άλλες κρίσιμες πτυχές της περιόδου που σχετίζονται με την πολύπαθη νήσο, όπως η δικτατορία των συνταγματαρχών, αλλά και η ίδρυση του ΠΑ.ΣΟ.Κ. και το πρόγραμμά του για το Κυπριακό, κάτι που υπήρχε, μάλιστα, και στην ιδρυτική διακήρυξη του κόμματος.
Η προεκλογική στάση του Ανδρέα πάνω στο θέμα της επίλυσης του ζητήματος, όπως φανερώνει το βιβλίο, είχε έναν σκληρό χαρακτήρα προς τη γείτονα χώρα, ενώ είχε δεσμευτεί και στο «άνοιγμα» του Φακέλου της Κύπρου, αλλά σημείωνε με έμφαση πως «όταν μιλάμε για Φάκελο δεν εννοούμε ακριβώς φάκελο με 10 χαρτιά. Εννοούμε καταλογισμό ευθυνών για τη μεγαλύτερη προδοσία του Έθνους». Επιπλέον, προκειμένου να δώσει στο Κυπριακό την πρέπουσα σημασία, πραγματοποίησε λίγο μετά την εκλογή του επίσημη επίσκεψη στη μεγαλόνησο τον Φεβρουάριο του ´82, γενόμενος έτσι ο πρώτος Έλληνας Πρωθυπουργός που επισκέφθηκε τη νήσο μετά από την τουρκική εισβολή.
Όπως μαθαίνουμε διαβάζοντας τις σελίδες του βιβλίου, η υποδοχή που του επιφύλασσαν οι επίσημες αρχές, αλλά και ο απλός κόσμος ήταν κάτι παραπάνω από ένθερμη, προσβλέποντας και ελπίζοντας στη λύση του ζητήματος. Για τον σκοπό αυτό, μετά από την επίσκεψή του, προχώρησε στη διεθνοποίησή του, στέλνοντας στους ηγέτες της Ε.Ο.Κ. επιστολή, στην οποία παρουσίαζε την κατάσταση που επικρατούσε, εκθέτοντας, παράλληλα, τις θέσεις της ελληνικής πλευράς.
Προς τα τέλη της δεκαετίας του ΄80, έχοντας επανεκλεγεί στη θέση του Πρωθυπουργού, ο Παπανδρέου αρχίζει να υιοθετεί μια πιο διαλλακτική και μετριοπαθή στάση απέναντι στην Τουρκία, αναζητώντας ένα modus vivendi. Ανοίγουν, έτσι, οι δίαυλοι επικοινωνίας με τον Τούρκο ομόλογό του Τουργκούτ Οζάλ, με την πρώτη τους συνάντηση για το θέμα αυτό να πραγματοποιείται τον Ιανουάριο του 1988, βάζοντας το Κυπριακό σε ένα νέο μονοπάτι, με τον συγγραφέα να σημειώνει χαρακτηριστικά στον τίτλο του κεφαλαίου του «Η Αλλαγή της “Αλλαγής” – Αλλαγή στάσης».
Είδαμε, λοιπόν, ακροθιγώς μερικές από τις θεματικές που αναπτύσσονται στο βιβλίο, ωστόσο αξίζει να αναφέρουμε πως σε όλο το έργο εμπεριέχονται αποσπάσματα από τον Τύπο της εποχής –τόσο τον εγχώριο όσο και τον διεθνή– καθώς και δηλώσεις του ίδιου του Ανδρέα, αλλά και άλλων προσώπων – κλειδιά. Με αυτόν τον τρόπο φωτίζεται ένα κρίσιμο ιστορικό και πολιτικό γεγονός του 20ου αιώνα, με τον αντίκτυπό του να φτάνει μέχρι τις μέρες μας.
