Του Κωνσταντίνου Γκαμπή,
Η εργασία, ως ανθρώπινη δραστηριότητα, διαφέρει και εξελίσσεται ανάλογα με την κοινωνία, τον τόπο και τον χρόνο. Έτσι, η εργασία στις Η.Π.Α. σήμερα δεν είναι ίδια με αυτή πριν 100 χρόνια ή με αυτή στη Νιγηρία. Η μορφή η οποία παίρνει μέσα στην ιστορία εξαρτάται πρωτίστως από πολιτικούς και οικονομικούς (δηλαδή τεχνολογικούς) παράγοντες.
Υπήρξαν κοινωνίες οι οποίες στήριξαν την απαιτούμενη εργασία στους ώμους δούλων ή δουλοπαροίκων, ενώ κι άλλες που τη στήριξαν στους ώμους ελεύθερων πολιτών, της εργατικής τάξης, η οποία μπορεί ή και όχι να είχε λόγο για τη διαδικασία της εργασίας και της παραγωγής.
Οι πολιτικές εξελίξεις συνήθως έπονται των οικονομικών. Κι έτσι, η Βιομηχανική Επανάσταση ήταν αυτή που μετέτρεψε τους γεωργούς σε εργάτες και έπειτα η μετεξέλιξη των οικονομιών από βιομηχανικές σε παροχής υπηρεσιών, τους μετέτρεψε σε υπαλλήλους γραφείου. Τουλάχιστον στον Δυτικό Κόσμο.
Η πανδημία του Covid-19 ήταν ένα «τυχαίο» συμβάν, καθώς δε θα μπορούσαμε να το συμπεριλάβουμε στον εξελικτικό άξονα των ανθρωπίνων κοινωνιών, όπως τις βιομηχανικές επαναστάσεις (αν κι έχει άμεση σχέση με τη σύγχρονη δομή του κόσμου). Είχε, όμως, άμεσες συνέπειες στην έννοια της εργασίας για τις ανεπτυγμένες χώρες. Ο ιός υποχρέωσε τις εταιρείες να εξακολουθήσουν να λειτουργούν μέσω της τηλεργασίας, αφαιρώντας το στοιχείο του γραφείου από την έννοια της εργασίας, το οποίο ήταν αυτονόητο για τους περισσότερους εργαζομένους. Το 2018, στις Η.Π.Α., μόλις ένα 5% των ημερών εργασίας ήταν πλήρως εξ αποστάσεως και ένα πολύ μικρό μέρος εργαζομένων μπορούσαν να έχουν αυτό το προνόμιο.
Τα τελευταία τρία έτη η τηλεργασία ήταν το σύνηθες λόγω της πανδημίας, αλλά και της χαμηλής ανεργίας και ενδυνάμωσης των εργαζομένων, οι οποίοι ακόμη και σήμερα επιζητούν την τηλεργασία. Μάλιστα, σύμφωνα με το Bloom του Stanford, η επιλογή για ευέλικτη εργασία (δηλαδή επιλογή μεταξύ της παρουσίας στο γραφείο και τηλεργασία) ισοδυναμεί με αύξηση μισθού 8% για τους εργαζομένους, οι οποίοι φαίνεται έτσι πως εκτιμούν αρκετά αυτή την ελευθερία.
Τον περασμένο μήνα, η Zoom υποχρέωσε τους εργαζομένους της να επιστρέψουν στο γραφείο. Ακολουθώντας ένα υβριδικό στυλ απασχόλησης, οι εργαζόμενοι θα πρέπει να δουλεύουν στο γραφείο τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα, αν μένουν έως 80 χιλιόμετρα μακριά από το γραφείο. Η κίνηση αυτή αποκτά συμβολικό χαρακτήρα και μάλλον εγκαινιάζει μία νέα εποχή για τις εταιρείες, οι οποίες θα ακολουθήσουν, επίσης, το υβριδικό μοντέλο.
Στις Η.Π.Α., σύμφωνα με τον Flex Index, ο οποίος περιλαμβάνει 6.500 εταιρείες, το ποσοστό των εταιρειών που απαιτούσαν full-time εργασία στο γραφείο έχει πέσει στο 39% από το 49% που βρισκόταν τον Ιανουάριο, ενώ, παράλληλα, το ποσοστό που απαιτεί ένα ελάχιστο όριο ημερών παρουσίας στο γραφείο έχει ανέβει από το 20% στο 28% την ίδια περίοδο. Κατά μέσο όρο οι εργοδότες θα ήθελαν να εμφανίζονται οι εργαζόμενοι στο γραφείο 2,75 ημέρες την εβδομάδα, ενώ οι εργαζόμενοι 2,21. Έτσι, οι εταιρείες συμβιβάζονται στις 2,56 ημέρες, δηλαδή 2-3 την εβδομάδα. Παρατηρείται, επίσης, πως η Παρασκευή είναι η μέρα με τους περισσοτέρους υπαλλήλους να δουλεύουν εξ αποστάσεως, τα 4/5 εξ αυτών.
Όσον αφορά την παραγωγικότητα σε καθεστώς τηλεργασίας, δεν έχει υπάρξει ξεκάθαρο συμπέρασμα. Σύμφωνα με τον Scott Fulford στο Princeton Press, η παραγωγικότητα των εργαζομένων παρέμεινε η ίδια, καθώς η υποχρεωτική μεταφορά προς τη δουλειά το πρωί θεωρείται το πιο δυσάρεστο μέρος της μέρας τους. Οπότε, με αυτήν να καταργείται στη τηλεργασία όχι μόνο έχουν καλύτερη διάθεση, αλλά και περισσότερο χρόνο για εργασία (!). Από την άλλη, μία έρευνα που αναφέρουν οι Financial Times δείχνει, ότι σε καθεστώς πλήρους τηλεργασίας η παραγωγικότητα έπεσε κατά 10-20% σε σχέση με πλήρη εργασία στο γραφείο εξαιτίας τεχνικών δυσκολιών και αντιπερισπασμών.
Ένα άλλο ζήτημα που παρουσιάζεται είναι πώς παίρνεται η απόφαση για το μοντέλο της εργασίας. Είναι ευνόητο εδώ πως οι διοικήσεις επιθυμούν να λαμβάνουν αυτές την απόφαση, διότι είναι μια «ανώδυνη» διαδικασία, ενώ οι εργαζόμενοι θα ήθελαν να λαμβάνουν μέρος στη λήψη της απόφασης, γιατί τους αφορά άμεσα. Σύμφωνα με έρευνα της Boston Consulting Group, στις Η.Π.Α και την Ευρώπη την άνοιξη του 2023, το 62% των εργαζομένων δεν είχαν καμία ανάμειξη στη λήψη της απόφασης, ενώ, επιπλέον, όση λιγότερη ανάμειξη υπήρξε τόσο μεγαλύτερη και η δυσαρέσκειά τους με την απόφαση.
Το υβριδικό σύστημα εργασίας φαίνεται πως γίνεται όλο κι πιο δημοφιλές, καθώς αποτελεί έναν συμβιβασμό μεταξύ της εργοδοσίας και των εργαζομένων. Ο ακριβής τρόπος εφαρμογής, όμως, παραμένει ένα ζήτημα, το οποίο καλό θα ήταν να επιλύεται από κοινού και όχι μονομερώς από τη διοίκηση. Όλοι οι υπάλληλοι και όλες οι εταιρείες δεν είναι ίδιοι και για αυτό υπάρχουν περιπτώσεις και των δύο που δεν θα ακολουθήσουν το υβριδικό μοντέλο ή θα το ακολουθήσουν, απαιτώντας μία δια ζώσης συνάντηση των εργαζομένων μία φορά το μήνα για παράδειγμα και όχι μέσω του εβδομαδιαίου ελαχίστου ορίου παρουσίας στο γραφείο. Συνεπώς, μία διαλεκτική διαδικασία στο εσωτερικό της εταιρείας κρίνεται απαραίτητη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Employers and staff seek truce on office working, ft.com, διαθέσιμο εδώ
- Return to office? How COVID-19 and remote work reshaped the economy, press.princeton.edu, διαθέσιμο εδώ
