Του Δημήτρη Μαρκόπουλου,
Ο βαθμός της πόλωσης και του δογματισμού που επικρατεί το τελευταίο καιρό στα κοινωνικά δίκτυα είναι άνευ προηγουμένου. Διαδικτυακά «καφενεία» όπως το twitter, φτιαγμένα για να εξυπηρετούν την ελευθερία του λόγου και τον πλουραρισμό, έχουν μετατραπεί σε «ανθρωποφάγες αρένες», οπού ο εξευτελισμός του πολιτικού αντιπάλου και η δολοφονία του χαρακτήρα αυτών που εκφράζουν διαφορετική άποψη από εμάς, θεωρούνται αυτοσκοπός της ίδιας τους της ύπαρξης. Αυτού του είδους η αδιαλλαξία και ο κανιβαλισμός αποτελούν το μεγαλύτερο «μικρόβιο» για την ίδια τη δημοκρατία. Είναι το «αναβολικό» που μας κάνει να έχουμε πάντα δίκιο και το «δηλητήριο» που μας κάνει να βλέπουμε μόνο εχθρούς.
Έχουμε όμως πράγματι τόσα πολλά που μας χωρίζουν; Δικαιολογημένα, κάνοντας κάποιος ένα λογαριασμό στο twitter θα απαντούσε θετικά στη παραπάνω ερώτηση, καθώς ο αλγόριθμος γρήγορα θα λάμβανε υπόψη τις προτιμήσεις του και θα του παρουσίαζε μέσα από τις δημοσιεύσεις άλλων χρηστών έναν κόσμο τελείως διαφορετικό από τον πραγματικό. Ένα κόσμο όπου αυτοί που εκφράζουν διαφορετική άποψη από τον ίδιο, φαίνεται να έχουν απώτερο σκοπό την καταστροφή του έθνους, της κοινωνίας, της δημοκρατίας και άλλων βασικών θεμελίων του συγχρόνου πολιτισμού. Λέξεις όπως «φασίστας», «διεφθαρμένος», «ανθέλληνας» χρησιμοποιούνται τόσο συχνά που πλέον έχουν χάσει σχεδόν ολοκληρωτικά το νόημα τους. Οι απόψεις αυτών που βρίσκονται στην απέναντι πλευρά παρουσιάζονται τόσο επικίνδυνες, όπου η περιθωριοποίηση τους στην καλύτερη και η εξόντωση τους στη χειρότερη περίπτωση αποτελούν μονόδρομο.
Βεβαίως, όλα τα παραπάνω δεν θα ήταν δυνατά χωρίς την εκτεταμένη διάδοση ψευδών ειδήσεων, τη ρητορική μίσους από χρήστες- τρολλ και τη δημιουργία bots (αυτοματοποιημένων – ψεύτικων χρηστών). Η συνύπαρξη των τριών παραπάνω παραγόντων συγκροτούν μία ψηφιακή μηχανή παραγωγής τοξικότητας και μίσους που ο περισσότερος κόσμος παραβλέπει. Μονταρισμένα ή κομμένα βίντεο, παραπλανητικοί τίτλοι και επεξεργασμένες φωτογραφίες είναι λίγα από τα μέσα που συχνά χρησιμοποιούνται από τους χρήστες στην προσπάθεια τους να εκμαιεύσουν από τους υπόλοιπους χρήστες συγκεκριμένα συναισθήματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η παραπάνω πρακτική εφαρμόζεται και από ειδησεογραφικά πρακτορεία υψηλού κύρους εδώ και χρόνια, στην προσπάθεια τους να προωθήσουν δικά τους συμφέροντα. Αυτή η αδυναμία διαπίστωσης του τι είναι αλήθεια και τι όχι δίνει την κατάλληλη αφορμή σε ορδές από χρήστες τρολλ να εκφραστούν με χυδαιότητα για την αντίπαλη πλευρά, παρασέρνοντας ταυτόχρονα και τους υπόλοιπους χρήστες.
Όπως γίνεται φανερό δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος τοξικότητας, καθώς η παραπάνω ρητορική μίσους δημιουργεί με τη σειρά της πληθώρα νέων ψευδών ειδήσεων, που θα προκαλέσουν τις ίδιες αντιδράσεις. Σε όλα τα παραπάνω έρχεται να προστεθεί ένα ζήτημα που μπορεί να φαίνεται ήσσονος σημασίας με μια πρώτη ματιά άλλα στην πραγματικότητα φάνηκε ότι μπορεί να επηρεάσει ακόμα και το αξίωμα του προέδρου της Αμερικής. Τα bots ή αλλιώς αυτοματοποιημένοι χρήστες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στις αμερικάνικες εκλογές του 2016, καθώς όπως έγινε φανερό από έρευνες μετά την εκλογή του D.Trump, οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες προσπάθησαν να επέμβουν στο αποτέλεσμα των εκλογών, επηρεάζοντας τη γνώμη εκατομμυρίων Αμερικάνων μέσα από πλατφόρμες όπως το twitter, επιστρατεύοντας bots. Τα bots αυτά προωθούσαν τις δημοσιεύσεις που αφορούσαν τον D. Trump, ενώ ταυτόχρονα κατέκλυζαν με αρνητικά σχόλια οποιαδήποτε δημοσίευση είχε να κάνει με την πολιτική του αντίπαλο.
Διαβάζοντας τα παραπάνω θα ήταν εύκολο κανείς να σκεφτεί ότι το twitter δεν είναι τίποτα άλλο από μία σατανική πλατφόρμα που το μόνο που προσφέρει είναι τοξικότητα και περαιτέρω πόλωση. Όμως κάτι τέτοιο δεν αληθεύει. Το twitter, όπως και όλα τα υπόλοιπα κοινωνικά δίκτυα είναι κερδοσκοπικές επιχειρήσεις. Όσο περισσότερο χρησιμοποιούν οι χρήστες την εφαρμογή τόσο περισσότερα τα κέρδη. Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου εκμεταλλεύονται μια πολύ βασική λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου. Την έκκριση ντοπαμίνης. Η ντοπαμίνη είναι αυτή που μας δίνει κίνητρο για ό,τι κάνουμε στη ζωή μας και χάρη σε αυτή αντλούμε ευχαρίστηση από συγκεκριμένες πράξεις. Το πρόβλημα με το twitter, όπως και με όλα τα κοινωνικά δίκτυα, είναι ότι καθώς οι άνθρωποι το χρησιμοποιούν εκκρίνουν αφύσικες δόσεις ντοπαμίνης που γίνονται μετά από ένα σημείο εθιστικές.
Ας αναλογιστούμε πόσες φορές σκρολάραμε μανιωδώς για ώρες στην αρχική μας στο twitter στην προσπάθεια μας να βρούμε μια είδηση, μια αστεία εικόνα ή το ποστ ενός διάσημου που θα κινήσει το ενδιαφέρον μας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα όταν κάποια στιγμή αποφασίσουμε να κλείσουμε το κινητό μας να νιώθουμε μία απίστευτη πλήξη, καθώς τίποτα δεν μπορεί να κάνει τον εγκέφαλο μας να εκκρίνει αντίστοιχες δόσεις ντοπαμίνης με αυτές που εκκρίνονται κατά τη χρήση εφαρμογών όπως το twitter. Έχοντας αυτό κατά νου μπορούμε εύκολα να διαπιστώσουμε γιατί το twitter φαίνεται να ανέχεται και πολλές φορές να προωθεί προβοκατόρικες δημοσιεύσεις που έχουν σκοπό να προκαλέσουν πολύ έντονα συναισθήματα.
Το οπαδικό κλίμα που κυριαρχεί στο μεγαλύτερο μέρος της πλατφόρμας δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα σύμπτωμα της εποχής μας. Μίας εποχής όπου ο συμβιβασμός αργοπεθαίνει και τη θέση του καταλαμβάνει ο σοβινισμός και η απέχθεια προς το διαφορετικό. Η ιστορία των ανθρώπινων πολιτισμών έχει δείξει ότι σε τέτοιες κρίσιμες στιγμές δυο είναι τα σενάρια που συνήθως επακολουθούν. Είτε μία απότομη στροφή προς τη συγκαταβατικότητα που αποδεικνύεται σωτήρια, είτε η δημιουργία ενός αγεφύρωτου χάσματος που αναπόφευκτα οδηγεί στην καταστροφή.
Η επιλογή είναι δική μας…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The New Radicalization of the Internet, nytimes.com. Διαθέσιμο εδώ.
- Radicalization and the Use of Social Media, jstor.org. Διαθέσιμο εδώ.
- Dopamine, Smartphones & You: A battle for your time, sitn.hms.harvard.edu. Διαθέσιμο εδώ.
- Twitter Bots May Have Boosted Donald Trump’s Votes by 3.23%, Researchers Say, time.com. Διαθέσιμο εδώ.
