Της Αναστασίας Κούρλα,
Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου και της γερμανικής Κατοχής, μια μερίδα του ελληνικού λαού έχοντας ανεχτεί την πλήρη εξαθλίωση, συνθήκες φτώχειας και πείνας, καταπιέσεις και εκμετάλλευση, αποφάσισε να αντισταθεί, ιδρύοντας το Ελληνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ). Τα μέλη του προέρχονταν είτε από τις εργατικές/χαμηλόβαθμες τάξεις, είτε ανήκαν στο Κομουνιστικό Κόμμα Ελλάδος. Βασική επιδίωξή τους ήταν η σωτηρία του λαού. Ωστόσο, η δημιουργία του ΕΑΜ προκάλεσε τις αντιδράσεις των Ελλήνων αντικομμουνιστών και των Γερμανών. Έτσι, στις 7 Απριλίου του 1943 μετά τη νέα κυβέρνηση του Ιωάννη Ράλλη ψηφίστηκε ο ιδρυτικός νόμος των Ταγμάτων Ασφαλείας, που ενέτεινε τις διάφορες μεταξύ του λαού.
Πιο συγκεκριμένα, πίσω από τον Ράλλη βρίσκονταν ηγετικά γερμανικά πρόσωπα που τον ενθάρρυναν να προχωρήσει για λόγους πολιτικούς. Αποσκοπούσε να οργανώσει μια αποτελεσματική εθνικόφρονα δύναμη ενάντια στον ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, ενώ οι Γερμανοί ενδιαφέρονταν να συνεργαστούν με τους Έλληνες εναντίον του κομμουνισμού. Η Γερμανική πολιτική αντικατοπτριζόταν στη δήλωση του στρατηγού Löhr ότι: «η αντικομμουνιστική μερίδα του ελληνικού πληθυσμού…. να χρησιμοποιηθεί πλήρως για να εξαναγκασθεί σε μια απροκάλυπτη εχθρότητα κατά της κομμουνιστικής μερίδας». Από την άλλη πλευρά, οι Σύμμαχοι, αν και επίσημα δεν συμφωνούσαν με τη σύσταση των ταγμάτων, χαρακτηρίζοντάς τα «εχθρικούς σχηματισμούς», οφελήθηκαν καθώς αποτέλεσαν το αντίβαρο στην αλματώδη ανάπτυξη του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ. Άλλωστε από τη στιγμή που οι Βρετανοί αντιμετώπιζαν το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ ως ένα κίνημα καθοδηγούμενο από τους κομμουνιστές, μια συνύπαρξη μαζί τους μετά το τέλος του πολέμου έμοιαζε ανέφικτη.
Έξι μήνες αργότερα, τον Νοέμβριο του 1943 συστάθηκε στη Λακωνία το πρώτο τάγμα ασφαλείας εν ονόματι «Λεωνίδας», το οποίο μετονομάστηκε αργότερα σε «Τάγμα Ασφαλείας Σπάρτης». Ο ηγέτης του, Λεωνίδας Βρεττάκος έχασε τον ίλαρχο αδερφό του Τηλέμαχο λίγο καιρό πριν με βασανιστικό τρόπο. Ειδικότερα, ο Τηλέμαχος ήταν αρχικά ενταγμένος στο ΕΑΜ, όμως όταν αντιλήφθηκε ότι εξυπηρετεί πολιτικούς σκοπούς του ΚΚΕ απομακρύνθηκε. Έφτιαξε τη δίκη του οργάνωση για εθνική αντίσταση, η οποία ισχυροποιούταν σταδιακά και εξόργιζε τον ΕΛΑΣ. Όταν μάλιστα ο Βρεττάκος αποφάσισε να συνεργαστεί με το συμμαχικό στρατηγείο Μέσης Ανατολής που θα τον προμήθευε οπλισμό και το πληροφορήθηκε ο ΕΛΑΣ του επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά. Αιχμαλωτίστηκαν και δολοφονήθηκαν στην Καλαμάτα, εκείνος και 17 άνδρες ακόμη.
Ο Λεωνίδας Βρεττάκος συλλήφθηκε και κλείστηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Αναβρύτης, όπου και επρόκειτο να εκτελούνταν, αν δεν προλάβαινε να τον απελευθερώσει μια ομάδα ανδρών του νεκρού αδερφού του από το χωριό Σόχα, με επικεφαλής τον Λεωνίδα Παπαδάκο. Οι άνδρες του Παπαδάκου εξέλεξαν τον Λεωνίδα Βρεττάκο αρχηγό τους και σχηματίζοντας ανταρτική ομάδα κατέφυγαν στον Ταϋγετο. Αυτή λοιπόν ήταν η ιδρυτική πράξη του τάγματος «Λεωνίδας».
Παράλληλα, η συγκατάθεση των Γερμανών βοήθησε στον εξολοκλήρου εφοδιασμό του τάγματος με αρχικά 60 όπλα εναντίον των Ελλήνων ανταρτών. Ο Βρεττάκος, λοιπόν, μαζί με τον ταγματάρχη πεζικού Κωνσταντίνο Κωστόπουλο, τον διοικητή του τάγματος Παναγιώτη Δεμέστιχα και όσοι τους ακολούθησαν, έγιναν πειθήνια όργανα των Γερμανών και όπως αναφέρεται σε διασωθέν απόσπασμα υποχρεούνταν «δια της υπογραφής των και αυτοι εις την απαραίτητον υπακοήν».
Με τον καιρό, δημιουργήθηκαν άλλα δυο τάγματα στη Λακωνία. Το ένα ήταν ιδιωτικής πρωτοβουλίας και εδραιώθηκε στους Μολάους, αλλά με διάρκεια μονάχα ενάμιση μήνα. Κίνητρο σχηματισμού του υπήρξε μια επιτροπή 20 αντιδραστικών, εκείνη του Εθνικού Αγώνα, που ανέλαβε να προστατέψει την πόλη από τις απειλές του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ. Έχοντας ως πρότυπό τους τον Βρεττάκο, δεν έχασαν την ευκαιρία να απαιτήσουν όπλα από τον Γερμανό διοικητή και να διώξουν τα μέλη του ΕΑΜ. Πράγματι, πέτυχαν τον σκοπό τους να τους διαλύσουν και κάθε μέρα που περνούσε συγκέντρωναν όλο και περισσότερα μέλη που κυνηγούσαν τους κομμουνιστές. Μολαταύτα, οι αντιδράσεις δεν έλειπαν και πάλι. Το ΕΑΜ προσπάθησε δύο φορές να τους πείσει να διαλυθούν, αλλά ανεπιτυχώς. Τα ξημερώματα της 28ης Δεκεμβρίου, ξέσπασε η μάχη που συζητιόταν τόσο καιρό. Σκοτώθηκαν 4 αντάρτες και 10 Μολαΐτες και υπήρξαν πολλοί τραυματίες. Ενώ ο λοχαγός του ΕΛΑΣ Καραγιαννάκος έπρεπε να φύγει για οικογενειακή υπόθεση στην Αθήνα και τόνισε να μη συμβεί τίποτα τραγικό, οι διαταγές του δεν εισακούστηκαν. Την επόμενη μέρα, δολοφονήθηκαν 50 Μολαΐτες και διαδόθηκε η φήμη ότι τους έριξαν ζωντανούς σε μια τρύπα. Μετά από αυτό, το τάγμα συντρίφτηκε ολοσχερώς.
Το άλλο τάγμα, ήταν εκείνο του Γυθείου το οποίο σε συνεργασία με της Σπάρτης στις 25 Μαρτίου του 1944 υπήχθησαν στο Β΄ Αρχηγείο Χωροφυλακής Πελοποννήσου κι αποτέλεσαν το Σύνταγμα Λακωνίας. Διοικητής του Συντάγματος υπήρξε ο συνταγματάρχης πεζικού Νικόλαος Εξαρχάκος, με καταγωγή από την Αθήνα. Σημειώνονται περίπου 28 δράσεις των ταγμάτων στη Λακωνία με συντριπτικές ήττες του ΕΑΜ. Μέχρι το τέλος του πολέμου, τα τάγματα συνέχιζαν να επιτελούν το οδυνηρό έργο τους και να σκοτώνουν αθώους πολίτες που είχαν συνδεθεί με την αντίσταση.
Καταλήγουμε λοιπόν στο συμπέρασμα πως κατά την διάρκεια της κατοχής, ο ελληνικός λαός μοιράστηκε στα δυο. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπήρξε ένας εμφύλιος πόλεμος στα πλαίσια του παγκόσμιου. Δεν υπάρχει κάτι πιο θλιβερό από το να τσακώνονται «τα αδέλφια» και κυρίως για πολιτικούς λόγους, ενώ θα μπορούσαν να είχαν ενώσει τις δυνάμεις τους για την ταχύτερη απελευθέρωση της πατρίδας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- “Τάγμα Ασφαλείας Λεωνίδας”, η γέννηση μια μονάδας “γερμανοτσολιάδων”, history-point.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Πριόβολος, Γιάννης (2018), Εθνικιστική αντίδραση και τάγματα ασφαλείας, Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη
