Του Νίκου Διονυσάτου,
Το Βέλγιο είναι ένα κράτος που, παρά το μικρό του μέγεθος και τη διπλή πολιτιστική του ταυτότητα, έχει αναμφίβολα καταφέρει να αφήσει το στίγμα του στη διεθνή σκηνή. Οι Βρυξέλλες αποτελούν σήμερα μια από τις σημαντικότερες πόλεις του πλανήτη, φιλοξενώντας το μεγαλύτερο μέρος των θεσμών της Ε.Ε., του Ν.Α.Τ.Ο., και πολλών ακόμα διεθνών οργανισμών, ενώ η πόλη της Αμβέρσας αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα και πιο πολυσύχναστα λιμάνια της Γηραιάς Ηπείρου. Τα μεγάλα ορυχεία της χώρας, μαζί με τη στρατηγική του τοποθεσία, στην καρδιά της Δυτικής Ευρώπης, αλλά και η σκοτεινή αποικιακή του αυτοκρατορία στην Αφρική, έχουν καταστήσει το Βέλγιο, με εξαίρεση τα θλιβερά διαλείμματα των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, μια αξιόλογη περιφερειακή δύναμη, με δυσανάλογη επιρροή εντός και εκτός Ευρώπης.
Αυτή η επιρροή, παραταύτα, μετά και το τέλος της αποικιακής εποχής στις αρχές της δεκαετίας του ’60, έχει επιδείξει ένα φανερά πιο αναποφάσιστο χαρακτήρα, τόσο εξαιτίας της ανάγκης σχηματισμού πολύπλοκων συνεργασιών μεταξύ των πολιτικών κομμάτων για τον σχηματισμό συχνά ετερόκλητων Κυβερνήσεων, όσο και εξαιτίας της ολοένα αυξανόμενης δυσαρέσκειας μεταξύ των γαλλόφωνων κατοίκων της Βαλονίας και των ολλανδόφωνων κατοίκων της Φλάνδρας.
Οι Φλαμανδοί, οι οποίοι αποτελούν σήμερα περίπου το 60% των κατοίκων του Βελγίου, βρέθηκαν, μετά την ίδρυση της χώρας, σε μια διαρκώς υποδεέστερη πολιτιστική και γλωσσική θέση από τους γαλλόφωνους συμπατριώτες τους, και ως εκ τούτου, δεν έχουν σταματήσει να διεκδικούν την πραγματική ισότητά τους ή ακόμα και την ανεξαρτησία της Φλάνδρας από το υπόλοιπο Βέλγιο. Φυσικά, στο κέντρο του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, μια τέτοια πράξη μοιάζει τουλάχιστον παράταιρη και γραφική. Ωστόσο, το φάντασμα των διάφορων εθνικισμών δεν έχει σταματήσει να αντηχεί μέχρι και τον 21ο αιώνα και υπάρχουν πολλές και υπολογίσιμες δυνάμεις στο Βέλγιο, που ευαγγελίζονται την περαιτέρω αυτονόμηση της Φλάνδρας ή, εμμέσως, ακόμα και την απόσχισή της.
Οι Φλαμανδοί αυτοί εθνικιστές, όμως, δεν έχουν καμία σχέση με ό,τι σε πολλά άλλα μέρη της Ευρώπης θα μπορούσε να θεωρηθεί «τυπικά» εθνικιστικό. Αυτό γίνεται εύκολα αντιληπτό, εάν κανείς διαβάσει την ιστορία της δημοσιογράφου και ευρωβουλευτή Assita Kanko, που από το 2019 εκπροσωπεί στο Ευρωκοινοβούλιο το σκληροπυρηνικό δεξιό κόμμα «Νέα Φλαμανδική Συμμαχία». Το κόμμα της Kanko, μάλιστα, σήμερα διαθέτει τις περισσότερες έδρες στο βελγικό Κοινοβούλιο, είναι η επίσημη Αξιωματική Αντιπολίτευση και, αν και δεν είναι το δεξιότερο των φλαμανδικων κομμάτων, εξακολουθεί να διαθέτει μια σαφώς συντηρητική ατζέντα. Αυτό το στοιχείο είναι που καθιστά την εκλογή της Kanko, με τη συγκεκριμένη παράταξη, ακόμα πιο ενδιαφέρουσα σε συμβολικό επίπεδο.
Η Assita Kanko, όπως μαρτυρεί και το ονοματεπώνυμό της, δεν έχει βελγική καταγωγή, αλλά γεννήθηκε, το 1980, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, σε ένα μικρό χωριό της Μπουρκίνα Φάσο. Η Μπουρκίνα Φάσο (ή Άνω Βόλτα, όπως ήταν το αποικιακό όνομα που της έδωσαν οι Γάλλοι και το οποίο διέθετε μέχρι και το 1983), κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής της νυν ευρωβουλευτή, βρέθηκε υπό την ηγεσία του νεαρού μαρξιστή αξιωματικού Tomas Sankara – γνωστού και ως «Che Guevara της Αφρικής» –, παρουσιάζοντας σημαντική κοινωνική πρόοδο σε ορισμένους τομείς. Ωστόσο, όπως μαρτυράει και η περίπτωση της ίδιας της Kanko, οι μεγάλες τομές που το καθεστώς προσπαθούσε να επιβάλλει, στην πραγματικότητα πρόλαβαν να αγγίξουν μόνο επιδερμικά τη σκοταδιστική κουλτούρα της υπαίθρου. Σε ηλικία 5 ετών, όπως και πολλές άλλες συνομήλικες ομοεθνείς της, η Kanko υποβλήθηκε σε κλειτοριδεκτομή, ένα γεγονός που θα σημάδευε ολόκληρη τη μετέπειτα πορεία της.
Το 1987, ο χαρισματικός Πρόεδρος Sankara ανατράπηκε και εκτελέστηκε για εσχάτη προδοσία από τον Αντιπρόεδρό του Blaise Compaore (αδερφικό του φίλο, με τον οποίο διατηρούσαν μέχρι και μουσική μπάντα παλαιότερα) και τα περισσότερα από τα θετικά μέτρα της προεδρικής θητείας του θα ακυρώνονταν. Ο Compaore θα κυβερνήσει με σιδηρά πυγμή για 27 συναπτά έτη, μέχρι να ανατραπεί κι αυτός το 2014, ενώ οι επιπτώσεις από το καθεστώς του εξακολουθούν να μαστίζουν μέχρι σήμερα την πολιτική σκηνή της πολύπαθης αφρικανικής χώρας, η οποία μόνο μέσα στο 2022 βίωσε δύο νέα πραξικοπήματα και μια τζιχαντιστική εξέγερση στον βορρά. Πίσω, όμως, στον βίο της ευρωβουλευτή Kanko. Η αφροβελγίδα πολιτικός, σε ηλικία 21 ετών, φαίνεται να καταφέρνει να φτάσει στην Ευρώπη, και πιο συγκεκριμένα στην Ολλανδία, προκειμένου να σπουδάσει δημοσιογραφία. Δεν είναι ιδιαίτερα ξεκάθαρες στη δημόσια συζήτηση οι λεπτομέρειες για τη ζωή της Kanko πριν μεταναστεύσει στην Ευρώπη, πέρα από τον τραγικό ακρωτηριασμό της φυσικά, ωστόσο φαίνεται ότι προς τη δημοσιογραφία στράφηκε μετά τη δολοφονία, από πράκτορες του Δικτάτορα Campaore, του δημοσιογράφου και ακτιβιστή Norbert Zongo, τον Δεκέμβριο του 1997.
Το 2005, μετά την ολοκλήρωση των σπουδών της στην Ολλανδία, η Kanko εγκαταστάθηκε στις Βρυξέλλες, όπου άρχισε να χτίζει μια λαμπρή καριέρα στον χώρο των media. Παράλληλα, με αυτήν την καριέρα, απέκτησε, επίσης, βελγική υπηκοότητα το 2008 και άρχισε να δραστηριοποιείται και στην πολιτική. Οι σημαντικότερες θεματικές, με τις οποίες ασχολήθηκε, ήταν προφανώς τα δικαιώματα των γυναικών – με έμφαση στην υποσαχάρια Αφρική – ως θύμα και η ίδια μιας από τις χειρότερες μορφές έμφυλης βίας, αλλά και τα δικαιώματα των ολλανδόφωνων του βελγικού βορρά. Αυτή της η ενασχόληση, λοιπόν, θα αποδεικνυόταν και ο καταλύτης που θα την έφερνε, τελικά, κοντά στις πολιτικές δυνάμεις των Φλαμανδών εθνικιστών. Παρ’ όλα αυτά, η συγκεκριμένη ιδεολογική ταύτιση με τη μεγάλη συντηρητική παράταξη της Φλάνδρας θα καθυστερούσε λίγο ακόμα, καθώς, το 2012, η Kanko αρχικά επέλεξε να ενταχθεί στις τάξεις του «Μεταρρυθμιστικού Κινήματος», του κυρίαρχου γαλλόφωνου φιλελεύθερου κόμματος από τη Βαλονία. Η συνεργασία με τους γαλλόφωνους θα τελείωνε άδοξα το 2018 και η δημοσιογράφος θα βρισκόταν, την επόμενη χρονιά, στο ευρωψηφοδέλτιο της «Νέας Φλαμανδικής Συμμαχίας».
Και κάπως έτσι, η Assita Kanko θα συνέχιζε την πορεία της στο Ευρωκοινοβούλιο απερίσπαστη, μέχρι και τον Μάιο του 2023. Παρά το έντονα φεμινιστικό προφίλ και την προσωπική ιστορία επιτυχίας που η ευρωβουλεύτρια είχε προωθήσει στους ψηφοφόρους, έναν περίπου χρόνο πριν από την κρίσιμη μάχη των Ευρωεκλογών του 2024 ανακοινώθηκε πως η Kanko βρισκόταν σε διαδικασία διερεύνησης από τα αρμόδια όργανα της Ε.Ε., εξαιτίας σοβαρών καταγγελιών για εκφοβισμό και κακοποιητική συμπεριφορά απέναντι σε μια σειρά από συνεργάτες της. Σύμφωνα με τους καταγγελλόμενους και τις καταγγελλόμενες, η Kanko απαιτούσε να δουλεύουν ακραία ωράρια, εξυπηρετώντας συχνά εκτός των αρμοδιοτήτων τους προσωπικές υποθέσεις της ευρωβουλευτή, ενώ ο «δύσκολος χαρακτήρας» της, όπως τον περιγράφουν, συχνά τους έφερνε αντιμέτωπους με οργισμένες αντιδράσεις, ακόμα και μπρος στα πιο μικρά λάθη που μπορεί να είχαν κάνει. Η έρευνα έκλεισε τον Ιούνιο, χωρίς κάποια από τις κατηγορίες να αποδειχθεί αληθής – αν και η επικοινωνιακή ζημιά είχε ήδη γίνει –, ενώ η Kanko παραμένει κανονικά στη θέση της, υπό την προστασία του κόμματος και της Ευρωομάδας της, δηλαδή τους «Ευρωπαίους Συντηρητικούς και Μεταρρυθμιστές (ECR)».
Καταλήγοντας, λοιπόν, η Assita Kankoαποτελεί μια πολύ ξεχωριστή περίπτωση στην ευρωπαϊκή πολιτική όχι μόνο για όσα έχει καταφέρει, αλλά και για όλες τις αντιθέσεις που φέρνει στο τραπέζι. Παρά το μεταναστευτικό της υπόβαθρο και τη σχετικά πρόσφατη έλευσή της στην Ευρώπη, σήμερα είναι εκπρόσωπος ενός συντηρητικού δεξιού κόμματος, το οποίο, αν και όχι τόσο ακραίο όσο τα υπόλοιπα μέλη της Ευρωομάδας που ανήκει («Κόμμα Νόμου και Δικαιοσύνης» από την Πολωνία, «Αδερφοί της Ιταλίας» και «Ελληνική Λύση»), παραμένει στις ριζοσπαστικές δεξιές παρυφές του πολιτικού φάσματος. Επίσης, παρά το ψυχολογικό τραύμα που η κλειτοριδεκτομή τής προκάλεσε, σήμερα όχι απλώς δεν έχει σιωπήσει γύρω από το ζήτημα, αλλά πλέον αποτελεί μια από τις κύριες φωνές για την καθολική απαγόρευση της πρακτικής στον Τρίτο Κόσμο κι ένα πρότυπο ελπίδας για όλα τα κορίτσια και τις γυναίκες που έχουν υποστεί ακρωτηριασμό των γενετικών τους οργάνων (Female Genital Mutilation – FGM).
Τέλος, ενώ πάντοτε – στη θεωρία τουλάχιστον – είχε τα ανθρώπινα δικαιώματα, στην Ευρώπη και το Sahel, ως πρώτη προτεραιότητα στην ατζέντα της, ήρθαν στην επιφάνεια, σαν κεραυνός εν αιθρία, οι κατηγορίες για κακοποιητική συμπεριφορά. Όλες αυτές οι αντιφάσεις, επομένως, μας διδάσκουν ότι μια πολιτική προσωπικότητα δεν μπορεί να κριθεί μανιχαϊστικά, με απόλυτα θετικό ή αρνητικό πρόσημο, αλλά και ότι η πολυπολιτισμικότητα και η συμπεριληπτικότητα δεν είναι αποκλειστικά κτήματα της Αριστεράς. Άτομα μειονοτικής καταγωγής έχουν δείξει ήδη τον δρόμο, εκπροσωπώντας και την Αριστερά, αλλά και τη Δεξιά, σε Βέλγιο, Ολλανδία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο και πολλές ακόμα χώρες, φέρνοντας νέο αέρα στα κοινωνικά ερείσματα των παρατάξεών τους και εμπλουτίζοντας, εν γένει, τον πολιτικό διάλογο…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Assita Kanko, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, διαθέσιμο εδώ
- Assita Kanko, Προσωπική ιστοσελίδα της ίδιας, διαθέσιμο εδώ
- Survivor of FGM, Assita Kanko, Fights for Human Rights for Everyone, The AHA Foundation, διαθέσιμο εδώ
- Harassment claims hit Belgian MEP Kankο, Politico, διαθέσιμο εδώ
- Belgian right-wing MEP cleared in harassment prob, διαθέσιμο εδώ
- Burkina Faso country profile, BBC, διαθέσιμο εδώ
