Της Χιόνας Οικονομάκη,
«Μαλέαν δε κάμψας, επιλάθου των οίκαδε», είναι μία γνωστή έκφραση που χρησιμοποιούνταν συχνότατα στην Αρχαία Ελλάδα, επισημαίνοντας την επικινδυνότητα του συγκεκριμένου σημείου, αφού η φράση σημαίνει «Αν αποφασίσεις να περάσεις τον Μαλέα, ξέχνα πως έχεις οικογένεια». Το Ακρωτήριο Μαλέας, ευρέως γνωστό ως «Κάβο-Μαλιάς», βρίσκεται στον Νομό Λακωνίας και αποτελεί το δεύτερο νοτιότερο σημείο της Ηπειρωτικής Ελλάδος, αμέσως μετά το Ακρωτήριο Ταίναρο, ενώ έχει χαρακτηριστεί ως ένα από τα πιο επικίνδυνα «θαλάσσια περάσματα» που αποτελεί φόβο των ναυτικών και έχει «φιλοξενήσει» αναρίθμητα ναυάγια. Η φουρτουνιασμένη θάλασσα, σε συνάρτηση με τους δυνατούς ανέμους, έχουν διαδραματίσει έναν ρόλο καταλυτικό στην παγίωση της συγκεκριμένης αντίληψης για την περιοχή, κάτι το οποίο κυριαρχεί από τα αρχαία χρόνια. Μάλιστα, στη ραψωδία ι’ της Οδύσσειας του Ομήρου, πληροφορούμαστε ότι στη διάρκεια του ταξιδιού του πολυβασανισμένου Οδυσσέα, όταν ο ίδιος επιχείρησε να περάσει τον Μαλέα, η δύναμη του αέρα τον έσπρωξε εκτός πορείας.
Η σχεδόν μυστηριακή, σκοτεινή αύρα που πλανάται γύρω από την περιοχή, καθώς και το γεγονός ότι είναι απομονωμένη δημιουργούν ένα αίσθημα… απόκοσμο, από το οποίο, διαχρονικά, γεννιούνται θρύλοι. Μία πλούσια, λοιπόν, προφορική παράδοση αιώνων, η οποία παραμένει ακόμη ζωντανή, προκαλώντας το ενδιαφέρον αναγνωστών και επισκεπτών, που επιθυμούν να διαπιστώσουν (ή τουλάχιστον να εξηγήσουν) όλα όσα λέγονται για τον… θρυλικό «Κάβο-Μαλιά». Στον παρόν άρθρο, λοιπόν, θα δούμε μερικούς από τους γνωστότερους θρύλους που πλανώνται γύρω από την περιοχή, καθορίζοντάς την.
1. «Η τυφλή κοπέλα και το προσκύνημα της Αγίας Ειρήνης»
Ο συγκεκριμένος θρύλος είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με το ανακηρυγμένο ιστορικό μνημείο του προσκυνήματος της Αγίας Ειρήνης που βρίσκεται στην περιοχή. Ειδικότερα, λέγεται πως κάποτε αναχωρούσε ένα καράβι από τον Πειραιά, με προορισμό τη Μάνη. Πριν την αναχώρηση, μία τυφλή κοπέλα πλησίασε τον καπετάνιο και τους ναύτες ζητώντας τους να την πάρουν μαζί τους, όπου κι αν πήγαιναν. Ο καπετάνιος, αν και στην αρχή ήταν διστακτικός, δέχτηκε και το ταξίδι ξεκίνησε. Φτάνοντας στον Κάβο-Μαλιά, το ναυτικό προσωπικό έκρινε πως ήρθε η ώρα να κατεβάσουν την κοπέλα από το πλοίο. Αφού της έδωσαν νερό, ψωμί κι ελιές, εκείνη αποβιβάστηκε και το πλοίο συνέχισε την πορεία του.
Λέγεται, λοιπόν, πως η κοπέλα, ξαφνικά και μυστηριωδώς, βρήκε την όρασή της, αφού αντίκρυσε τη μορφή μίας όμορφης γυναίκας να τη χαιρετά από την κορυφή ενός βουνού. Η κοπέλα, αυθόρμητα, ζήτησε από τη γυναίκα να κατέβει στο πλάι της, επειδή ήταν μόνη και φοβόταν, κι έλαβε την ακόλουθη απάντηση: «Είμαι η Αγία Ειρήνη. Εγώ σε έκαμα καλά και εδώ πέρα είναι το σπίτι μου. Μη φοβάσαι, γιατί εγώ θα σε βοηθώ πάντα» και, στη συνέχεια, η μορφή εξαφανίστηκε. Η κοπέλα έτρεξε στο σημείο που βρισκόταν η Αγία, σκεπτόμενη πως θα πρέπει να υπάρχει κάποιο μοναστήρι, αλλά δεν κατάφερε να βρει τίποτα. Λέγεται, μάλιστα, πως μερικά χρόνια αργότερα, κι αφού το κορίτσι είχε παντρευτεί έναν πλούσιο άρχοντα της περιοχής, του ζήτησε να χτίσουν το προσκύνημα (που σώζεται έως σήμερα) προς τιμήν της Αγίας που της χάρισε την όρασή της.
2. «Ο Αρχικουρσάρος Σαρίγκαλης»
Ανάμεσα στα αμέτρητα απόκρημνα μονοπάτια του Ακρωτηρίου βρίσκεται ένα σημείο που φέρει την ονομασία «Σαρίγκαλης». Πρόκειται για το όνομα ενός θρυλικού κι άγριου κουρσάρου που είχε εγκατασταθεί στα απότομα βράχια του Κάβου-Μαλιά προς διευκόλυνση του… «πειρατικού του έργου». Μάλιστα, σήμερα, σώζονται στην περιοχή οι ροδέλες και τα παλάγκια που είχε τοποθετήσει ο ίδιος στους βράχους, προκειμένου να δένει τις βάρκες του. Ο πειρατής, λοιπόν, συνήθιζε να παρατηρεί τη θάλασσα και να επιτίθεται σε όποιο πλοίο τολμούσε να περάσει μπροστά από το Ακρωτήρι του Μαλέα. Κάποτε, όμως, ο αρχικουρσάρος αρρώστησε βαριά κι έστειλε για επιδρομή το πλήρωμά του, ενώ ο ίδιος θα παρακολουθούσε τη μάχη από ψηλά. Τότε, ο Σαρίγκαλης είδε τους άνδρες του να επιδίδονται σε μία ολοσχερή ήττα, με όλες του τις βάρκες να βυθίζονται και το πλοίο να συνεχίζει την πορεία του ακέραιο. Όντας απελπισμένος και θεωρώντας πως όλα είχαν πια τελειώσει, ο Σαρίγκαλης θα πέσει από το βουνό και θα πνιγεί στη θάλασσα.
3. «Ο Άι-Γιώργης και τα Μαρμαρωμένα Καράβια»
Το χωριό Ελίκα βρίσκεται χτισμένο στους πρόποδες του βουνού και διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στον ακόλουθο θρύλο. Λέγεται, λοιπόν, πως τα χρόνια ακμής της πειρατείας οι φρουροί του χωριού είδαν μερικά πλοία με πειρατικές σημαίες να πλησιάζουν στην περιοχή κι έσπευσαν, αμέσως, να ειδοποιήσουν τους κατοίκους για να κρυφτούν. Πολλοί από αυτούς έσπευσαν στο εκκλησάκι του Άι-Γιώργη, χτισμένο ανατολικά, στο τέλος του Ακρωτηρίου Μαλέα, προσευχόμενοι ο Άγιος να τους προστατεύσει και «αν είναι, πράγματι, πειρατές που έρχονταν να λεηλατήσουν τον τόπο και την περιουσία τους, ας έκανε ο Άγιος το θαύμα και ας τους μαρμάρωνε εδώ για πάντα». Ο θρύλος λέει πως, ξάφνου, από το πουθενά, τα πειρατικά πλοία έπιασαν φωτιά, οι πειρατές μαρμάρωσαν και οι βάρκες μεταμορφώθηκαν σε βραχονησίδες, οι οποίες δεσπόζουν μέχρι σήμερα μπροστά στην παραλία του Μαραθιά.
«Τις φουρτούνες του Καβομαλιά δεν τις κάνουν άνεμοι· τις κάνουν τα στοιχειά», γράφει ο Ανδρέας Καρκαβίτσας, μετουσιώνοντας σε μία φράση όλα αυτά τα θρυλικά στοιχεία που πλαισιώνουν τη συγκεκριμένη περιοχή, ως μία ανθρώπινη απόπειρα να εξηγηθεί με έναν τρόπο πιο «φαντασιακό» η επικινδυνότητα του Κάβου-Μαλιά, τα ναυάγια που συχνότατα συμβαίνουν στα νερά του και η απόκοσμη ατμόσφαιρα που κυριαρχεί στα πέτρινα μονοπάτια του. Άλλωστε, στην Ελλάδα δεν υπάρχει βράχος δίχως ένα θαύμα, έναν θρύλο, μία μυθική χροιά. Γιατί σε αυτόν τον τόπο «κάθετί σε απορροφά και σε ανταμείβει».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ακρωτήριο Μαλέας, lakonia.mobi, διαθέσιμο εδώ
- Ο επιβλητικός Καβομαλιάς, ο φάρος, το μοναστήρι και οι θρύλοι που το ζώνουν, notospress.gr, διαθέσιμο εδώ
- Μύθοι και Θρύλοι των Βατίκων, monemvasia.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ανδρέας Καρκαβίτσας – Καβομαλιάς, sarantakos.com, διαθέσιμο εδώ
- Ναοί Ακρωτηρίου Μαλέα, visitvatika.gr, διαθέσιμο εδώ
