Της Ελένης Αβραμίδου,
Αναγέννηση ετυμολογικά σημαίνει η «εκ νέου δημιουργία» και οι περισσότεροι από εσάς θα σκεφτείτε την ιστορική περίοδο, που ακολούθησε τον μεσαίωνα και η οποία χαρακτηρίζεται από την ανανέωση των γραμμάτων, των επιστημών και των τεχνών. Ωστόσο, η αναγέννηση είναι μια έννοια απόλυτα συνυφασμένη με την ιατρική επιστήμη από αρχαιοτάτων χρόνων, με τον γνωστό μύθο του Προμηθέα, κατά τον οποίο ένας γυπαετός έτρωγε το συκώτι του ήρωα τη νύχτα και αυτό την επόμενη μέρα είχε αναγεννηθεί.
Αυτή η σύντομη εισαγωγή είχε ως στόχο να σας εντάξει στο πλαίσιο της «Αναγεννητικής Ιατρικής», έναν νεοανθιζόμενο κλάδο της σύγχρονης ιατρικής με ευρύ φάσμα έρευνας και στόχο την εφαρμογή των αρχών της αναγέννησης για διαγνωστικούς και θεραπευτικούς σκοπούς. Η πρώτη επίσημη αναφορά της αναγεννητικής ιατρικής πραγματοποιήθηκε σχετικά πρόσφατα, δηλαδή, τη δεκαετία του 1990-2000, ωστόσο ήδη από το 1930 είχαν αναφερθεί εφαρμογές της αναγεννητικής ιατρικής ως θεραπεία αντιγήρανσης, ενώ το 1956 είχαν πραγματοποιηθεί θεραπευτικές προσεγγίσεις της λευχαιμίας βασισμένες στην αναγεννητική ικανότητα των αιμοποιητικών κυττάρων.
Οι τεχνικές της αναγεννητικής ιατρικής βασίζονται στον σωστό ποιοτικό και ποσοτικό συνδυασμό αυξητικών παραγόντων και βιοϋλικών φυσικά μαζί με κατάλληλα κύτταρα. Ως αυξητικούς παράγοντες (growth factors) ονομάζουμε βιομόρια, τα οποία παράγονται τόσο σε φυσιολογικές διαδικασίες αλλά και στο εργαστήριο και συνεισφέρουν στην αύξηση και διαφοροποίηση κυττάρων. Βιοϋλικά (Biomaterials) ονομάζουμε ουσίες οι οποίες έχουν ως στόχο τη βελτιστοποίηση της καλλιέργειας κυττάρων. Πρόκειται για ουσίες πού δρούν συνδυαστικά επιτρέποντας την αύξηση και διαφοροποίηση των κυττάρων και την επίτευξη της τρισδιάστατης εκτύπωσης (3d printing). Τα υλικά αυτά είναι απαραίτητο να διακατέχονται από βιοσυμβατότητα, θερμοανθεκτικότητα καθώς και να μπορούν να διατηρούν την αρχιτεκτονική του ικριώματος. Επιπλέον, αξίζει να αναφερθεί πως τα βιοϋλικά είναι δυνατόν να είναι φυσικά, τεχνητά ή συνδυασμός τους, με διάφορα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα να χαρακτηρίζουν την κάθε κατηγορία .
Όπως εύκολα γίνεται κατανοητό, ένας τόσο πρωτοπόρος κλάδος της ιατρικής βρίσκει εφαρμογή σε πολλές ειδικότητες. Ανίατες μέχρι πρότινος ασθένειες και εμπόδια σε διάφορες θεραπευτικές προσεγγίσεις μπορούν δυνητικά να αντιμετωπισθούν με τις εφαρμογές της αναγεννητικής ιατρικής.
Αρχικά, αξίζει να αναφερθεί η ιδιαίτερης σημασίας εφαρμογή της αναγεννητικής ιατρικής στον κλάδο των μεταμοσχεύσεων. Είναι γνωστό πρόβλημα η έλλειψη επαρκών δωρητών οργάνων ικανών να καλύψουν των αριθμό των ασθενών στις λίστες. Δυστυχώς ακόμη δεν μπορούμε να αναφερθούμε στη 3d εκτύπωση οργάνων σε αριθμό ικανό να καλύψει τις ανάγκες των ασθενών. Ωστόσο, εφαρμογές όπως η τρισδιάστατη εκτύπωση παγκρεατικών νησιδίων, η δημιουργία cardiac patches και η έγχυση αυξητικών παραγόντων για invivo ανάπλαση ιστών, μας κάνουν να ελπίζουμε σε ένα αύριο οπού η παραπάνω θεραπευτική προσέγγιση αγγίζει λιγότερο τη σφαίρα επιστημονικής φαντασίας και περισσότερο τα όρια του εφικτού.
Επιπλέον, αξιοσημείωτες εξελίξεις έχουν πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια εκτός των άλλων και στο κομμάτι εφαρμογών της αναγεννητικής ιατρικής στην πλαστική χειρουργική. Ειδικότερα, σημαντικές εφαρμογές βρίσκει στην αντιμετώπιση συγγενών δυσπλασιών και εγκαυμάτων. Τα ωττικά εμφυτεύματα από χόνδρο που έχει παραχθεί με τεχνικές αναγεννητικής ιατρικής, η έγχυση αυξητικών παραγόντων για ταχύτερη και αποτελεσματικότερη επούλωση και η δημιουργία ικριωμάτων με τρισδιάστατη εκτύπωση και λιπώδη κύτταρα, αποτελούν μερικά μόνο τέτοια παραδείγματα.
Ωστόσο, ακόμη και εάν η αναγεννητική ιατρική φαίνεται να αποτελεί τη «λύση εξ ουρανού» για πολλά από τα σύγχρονα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ιατρική επιστήμη, δεν μπορεί, τουλάχιστον ακόμη, να αποτελέσει πανάκεια. Αρκετά προβλήματα προκύπτουν αναφορικά με τη μακροχρόνια αποτελεσματικότητα και πρωτίστως ασφάλεια των εφαρμογών της. Η δυσκολία εκτύπωσης οργανωμένου αγγειακού δικτύου, η έλλειψη βιουλικών απόλυτα ταυτόσημων με το εξωκυττάριο υλικό, αλλά και η αδυναμία νανοεκτύπωσης αποτελούν μερικά βασικά τροχοπεδή που συναντά στην εξέλιξη της.
Επιπλέον, η πρόοδος της αναγεννητικής ιατρικής πολλές φορές βρίσκεται σε σύγκρουση με βασικές αρχές της βιοηθικής. Οι αρχές της κλωνοποίησης και της χρήσης κυττάρων ζωντανών οργανισμών, ιδιαίτερα εμβρυικών, για πειραματικές και θεραπευτικές διαδικασίες, αποτελούν ζητήματα αντιπαράθεσης.
Είναι τελικά, η αναγεννητική ιατρική εξίσου «σωτήρια», ‘όπως μπορεί κάποιος εύκολα να θεωρήσει. Μένει μόνο να περιμένουμε νέες έρευνες και αποτελέσματα που αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα και ασφάλεια αυτών των εφαρμογών. Μέχρι τότε ας παραμείνουμε «ρεαλιστικά αισιόδοξοι»…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ulrich Meyer, Jörg Handschel, Hans Peter Wiesmann, Thomas Meyer , Fundamentals of Tissue Engineering and Regenerative Medicine, Springer, 2009
-
Growth Factor and Signaling Networks, Science Direct. Διαθέσιμο εδώ
-
Using 3d-bioprinting scaffold loaded with adipose‐derived stem cells to burns wound healing, Wiley Online Library. Διαθέσιμο εδώ
-
The ethics of regenerative medicine, Springer Link. Διαθέσιμο εδώ
