Της Μαρίας Τάκη,
Δεν ξέρω πώς να ξεκινήσω… Αλήθεια. Έτσι, ξεκινάω λέγοντάς σας πως δεν ξέρω πώς να ξεκινήσω. Και το απόγευμα που έμαθα ότι πέθανε ο Θάνος Μικρούτσικος, δεν ήξερα πώς να αντιδράσω. Αλήθεια. Οπότε, δεν αντέδρασα.
Μονάχα έκλεισα τα μάτια. Και από μπροστά μου, πέρασε η στιγμή που έπεσα πάνω στο «Σταυρό του Νότου» ένα απόγευμα στο Βέλγιο πριν χρόνια. Κάτι έψαχνα στο Internet και δεν το βρήκα, ευτυχώς! Γιατί βρήκα το Σταυρό του Νότου και γνώρισα τον Καββαδία μέσα από τις μελωδίες του Μικρούτσικου, που κατάφερε να κάνει το αδύνατο. Όχι να εξηγήσει Καββαδία, -τον κατά κόσμον ποιητή των ναυτικών-, εξάλλου αν η ποίηση εξηγηθεί χάνει την ομορφιά της. Μονάχα φώτισε έννοιες όπως «ελευθερία», «ζωή χωρίς συμβάσεις» και «θάλασσα» τόσο διαφορετικά, που φώλιασαν στην καρδιά του κόσμου ουσιαστικότερα και σίγουρα αληθινότερα.
Θυμήθηκα να ακούω τον Άμλετ της Σελήνης και ταυτόχρονα να κρατώ τους στίχους στο χέρι και να αναρωτιέμαι πώς στο καλό ο Μικρούτσικος κατάφερε να μελοποιήσει Μάνο Ελευθερίου, χωρίς να αδικήσει κανένα νόημα, κανένα συμβολισμό. Η ελάσσονα κλίμακα, το τέμπο του πιάνου, το σόλο του βιολιού, όλα, έδιναν ακόμη και στην τελεία το χώρο που της έπρεπε.
Αναπόλησα όλες εκείνες τις φορές που άκουγα το «Πώς η ανάγκη γίνεται ιστορία, πώς η ιστορία γίνεται σιωπή», σκεπτόμενη ότι μόνο ο Μικρούτσικος θα μπορούσε να μελοποιήσει τόσο αρχοντικά τη Ρόζα, χαρίζοντάς της ένα απο τα ωραιότερα ζεϊμπέκικα που γράφτηκαν ποτέ και ταυτόχρονα να δώσει την πρώτη εκτέλεση στο Μητροπάνο, συνδέοντας αναπόσπαστα το όνομά του μαζί της.
Ύστερα προσπάθησα να μετρήσω πόσες φωνές του ελληνικού στερεώματος είχαν την τιμή να πουν τα τραγούδια που μελοποίησε. Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Χάρις Αλεξίου και Μανώλης Μητσιάς μού ήρθαν κατευθείαν στο νου. Όσο δε για τους ποιητές και στιχουργούς, ο Γιάννης Ρίτσος, ο Άλκης Αλκαίος, ο Κωνσταντίνος Καβάφης, πρέπει να είναι περήφανοι, σκέφτηκα, που τα γραφούμενά τους έγιναν πεντάγραμμο, κλειδί του σολ, όγδοα, πήραν σάρκα και οστά στον μουσικό κόσμο με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Δε μπορεί, θα είναι, και όσοι μελοποιήθηκαν μετά θάνατον, αν ζούσαν -δε μπορεί- θα ήταν, είπα.
Μετά άνοιξα απότομα τα μάτια μου και κοίταξα τριγύρω με απορία. Γιατί προσπαθούσα να καταλάβω τι σημαίνει η φράση «Πέθανε ο Θάνος Μικρούτσικος».
Μα, αυτό δε γίνεται, αναφώνησα! Οι άνθρωποι πεθαίνουν μόνο όταν τους ξεχνάμε. Οι άνθρωποι που γράφουν μουσικές δε, δεν πεθαίνουν ποτέ. Πόσο μάλλον όταν οι μουσικές τους έχουν τόση δύναμη και ασκούν επάνω σου τέτοια σωματικότητα, που νιώθεις ότι σε έχουν διαμορφώσει, αλλάξει, σημαδέψει. Που νιώθεις ότι τις κουβαλάς πάντα μαζί σου, πως είναι κομμάτι του εαυτού σου και χωρίς αυτές δε θα ήσουν ο ίδιος.
Αυτό ακριβώς έκανε ο Μικρούτσικος. Έγραφε ‘”διαμαντάκια”, “μουσικά διαμαντάκια”. Έδινε πνοή σε λέξεις και εκφράσεις. Τις στόλιζε όσο ομορφότερα μπορούσε, δεν αδικούσε καμία και μόλις τις έντυνε, τις έβγαζε έξω στο μουσικό φως για να συναντήσουν και τις υπόλοιπες που είχε μεταμορφώσει νωρίτερα. Κι αυτές, σαν καταλάβαιναν τη φροντίδα του, μιλούσαν στις ψυχές των ανθρώπων…
Κάθε έργο του κι ένας μικρός θησαυρός, από αυτούς που δεν αγοράζονται με χρήματα. Κάθε μελοποίηση και μια όαση στον κόσμο του Ελληνικού τραγουδιού. Κάθε του σύνθεση και μια πινελιά αισιοδοξίας ότι τίποτα δε χάθηκε ακόμη, ότι σε καιρούς χαλεπούς υπάρχει η τέχνη, ότι η μουσική συνεχίζει να είναι απο τους λίγους χώρους που υπάρχει διάχυτη αγαλλίαση.
Ίσως γι’ αυτό δεν πρέπει να ανησυχείς για το φευγιό κάποιων. Ίσως και το φευγιό μερικών, να πρέπει να το γιορτάζεις. Όχι γιατί δεν αξίζει να ζουν, το αντίθετο. Η ζωή γι’ αυτούς είχε πραγματική αξία, γι’ αυτό και της έδωσαν την αξία που της πρέπει. Αμφίδρομα είναι αυτά. Ο Θάνος Μικρούτσικος ήταν μαχητής. Απο τους λίγους, τους αληθινούς. Πάλεψε με τον καρκίνο όσο άντεχε, όσο μπορούσε. Θέλει δύναμη ψυχής και μπόλικο τσαγανό να κοιτάς τον εαυτό σου στον καθρέφτη και να του λες «Ξέρω ότι θέλεις να με βλέπεις λυπημένο. Ξέρω ότι τρέφεσαι με κατάθλιψη. Οπότε κι εγώ, θα σε δυσκολέψω όσο μπορώ. Δε θα με κερδίσεις εσύ, θα σε κερδίσω εγώ ή θα χάσουμε παρέα, διάλεξε. Γιατί δε θα σε αφήσω να νικήσεις!».
Πράγματι, δεν τον άφησε να νικήσει. Γιατί η μουσική, όπως όλες οι τέχνες, έχουν μια μοναδική ιδιότητα. Σε κάνουν αθάνατο στον κόσμο των ανθρώπων. Το σώμα μπορεί να φεύγει, να αλλοιώνεται, να γερνάει, να αλλάζει μορφή, μα η ψυχή είναι άλλη ιστορία. Αυτή μένει αναλλοίωτη και συνεχίζει να αναπνέει μέσα απο τις παρτιτούρες που έχεις αφήσει πίσω σου.
Και ο Θάνος Μικρούτσικος ήταν μουσική. Ζούσε και ανέπνεε μουσική, μουσική κυλούσε στις φλέβες του. Ο κόσμος του είχε μια αρμονία τόσο αλλοπρόσαλη για τα σταθμά των κοινών θνητών, που έβγαινε στην έμπνευσή του. Κι ολάκερο τον κόσμο αυτόν, τον χώρεσε στα πεντάγραμμά του. Και μέσα σ’ αυτά ύμνησε την αγάπη, τον πόνο, τον έρωτα, τη θλίψη, την απάτη, την απώλεια, τη χαρά. Γίνεται να έχει πεθάνει;
Αμφιταλαντεύτηκα λίγο. Ο Νίκος Γκάτσος, στη μετάφραση του για το «Θρήνο για τον Ιγνάτιο Σάντσιεθ Μεχίας» του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, γράφει χαρακτηριστικά:
«Πήγαινε Ιγνάτιο
μην ακούς την πυρωμένη ανάσα,
κοιμήσου,
πέτα,
ησύχασε,
ακόμα και η θάλασσα πεθαίνει».
Η θάλασσα. Όχι οι μουσικοί, όχι η μουσική, όχι οι ποιητές. Και ο Μικρούτσικος είναι λίγο απ’ όλα και όλα μαζί. Γι’ αυτό και δε θα πεθάνει ποτέ!
Γεννήθηκε στην Έδεσσα. Είναι απόφοιτη του τρίτου ευρωπαϊκού σχολείου Βρυξελλών και της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Γνωρίζει άριστα Αγγλικά και Γαλλικά. Παίζει ακορντεόν και πιάνο και έχει κάνει μαθήματα φωνητικής. Χορεύει μπαλέτο και λάτιν και ασχολείται ερασιτεχνικά με το θέατρο και την φωτογραφία. Η αγάπη της για την λογοτεχνία και την ποίηση την οδήγησε στην αρθρογραφία, ενώ τα ταξίδια και η επαφή με διαφορετικές κουλτούρες και πολιτισμούς είναι το διάλειμμα από την καθημερινότητά της.
