Του Βασίλη Τρικούπη,
Τις τελευταίες ημέρες, πλήθος εγχώριων συστηματικών μέσων δείχνουν μάλλον υπεραισιοδοξία. Χρησιμοποιούνται μαξιμαλιστικές λέξεις και εκφράσεις που μάλλον δεν προσιδιάζουν σε ιδιαίτερα νηφάλιο δημοσιογραφικό λόγο. Ο λόγος για την επικείμενη υπογραφή της 2ας Ιανουαρίου ανάμεσα στους ηγέτες Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ της διακυβερνητικής συμφωνίας για την υποστήριξη υλοποίησης του συνδετικού αγωγού φυσικού αερίου EastMed μετά από τις τριμερείς διαπραγματεύσεις και τις ευλογίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία δεν παρέλειψε να χρήσει το έργο ως Έργο Κοινής Ωφέλειας συγχρηματοδοτώντας τις μελέτες. Μολαταύτα, ο EastMed βρίσκεται στο στάδιο των μελετών με εκκρεμείς τη Μελέτη Εφαρμογής και τη λήψη της Τελικής Επενδυτικής Απόφασης, έως ότου ξεκινήσει να γίνεται απτή πραγματικότητα.
Το φιλόδοξο έργο αφορά στη μεταφορά φυσικού αερίου από το ισραηλινό κοίτασμα Λεβιάθαν μέσω Κύπρου, Κρήτης, Πελοποννήσου και Ηπείρου από την οποία θα διοχετεύεται στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Φυσικού Αερίου. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αριθμοί, καθώς, εφόσον το έργο ολοκληρωθεί, θα έχει μήκος 1.900 χιλιόμετρα, ενώ σε κάποια σημεία του το βάθος θα ξεπερνάει τα 3 χιλιόμετρα. Η φυσική ολοκλήρωση του έργου θα μπορέσει να γίνει μέσω σύνδεσης με τον ελληνοϊταλικό αγωγό «Ποσειδών», ενώ η ικανότητα μεταφοράς έως και 20 δις κ.μ. το χρόνο αποτελεί για την Ευρώπη και τις εθνικές ηγεσίες της Γηραιάς Ηπείρου το μεγάλο κίνητρο για την εκκίνηση του έργου.
Παρά το πόσο βαθιά στην τσέπη θα πρέπει να μπει το χέρι, με εκτιμώμενο κόστος 7 δις δολαρίων, ο αγωγός EastMed εκτιμάται πως θα αποτελέσει κύριο συστατικό για την ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας, αφενός με την διαφοροποίηση των πηγών που έως τώρα καλύπτονται από την Ρωσία, αφετέρου με την ικανοποίηση των συνεχώς αυξανόμενων αναγκών. Αυτά, φυσικά σε μια χρονική συγκυρία στην οποία οι ηγεσίες των κρατών της ΕΕ πασχίζουν για την απεξαρτητοποίησή τους από δύσκολους γείτονες. Εκεί βρίσκεται και η διακύβευση του παιχνιδιού, καθώς πάρα τις διαβεβαιώσεις των μελετών ως προς την τεχνική εφικτότητα, την οικονομική βιωσιμότητα και την διασφάλιση του επιχειρηματικού κέρδους αποτελεί αναμφίλεκτα ένα νέο δεδομένο ως έργο από τεχνικής, αλλά και γεωπολιτικής άποψης περνώντας από νερά επί των οποίων η γείτονα χώρα απαιτεί πλέον ανοιχτά δικαιώματα, αλλά μάλιστα και από θαλάσσιες ζώνες που δεν έχουν οριοθετηθεί ακόμα (όπως ανάμεσα σε Κύπρο και Ελλάδα). Μην ξεχνάμε, τέλος, πως δεν αποτελεί και το μόνο προτεινόμενο έργο για την εκμετάλλευση του αερίου της περιοχής.
Για την πλήρη εικόνα του ζητήματος, όμως, ο διάχυτος ενθουσιασμός που επικρατεί είναι και δικαιολογημένος, καθώς πέρα από τα συλλογικά ευρωπαϊκά ενεργειακά οφέλη η Ελλάδα αναμένεται να αναβαθμιστεί διπλωματικά και γεωπολιτικά ως ενεργειακός κόμβος, δημιουργώντας ευνοϊκές συνθήκες για την αξιοποίηση και των λοιπών κοιτασμάτων σε Ελλάδα και Κύπρο. Φυσικά, με αυτό τον τρόπο στέλνει ένα ηχηρό μήνυμα στην αναθεωρητική Τουρκία μέσω της συμμαχίας για την οποία εργάζεται συστηματικά, δημιουργώντας ένα τόξο φίλιων κρατών προκαλώντας αμηχανία στη γείτονα από θαλάσσης. Αν μη τι άλλο, η Τουρκία είναι ο καταλύτης για την επιτάχυνση της ωρίμανσης των σχέσεων Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ και Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου και ενδεχομένως, αν αφαιρούσαμε αυτόν τον παράγοντα η αγορά θα μπορούσε να στραφεί προς αυτή, καθώς η σύνδεση με την Τουρκία θα ήταν σαφώς ευκολότερη και οικονομικότερη.
Από την άλλη πλευρά, κατά μία οπτική δε δόθηκε η δέουσα δημοσιογραφική προσοχή ως προς τις εξελίξεις στον άλλο γειτονικό μας αγωγό TANAP (Trans-Anatolian Natural Gas Pipeline) κατά το προηγούμενο διάστημα. Συγκεκριμένα, στις 30 Νοεμβρίου στα Ύψαλα της Αδριανούπολης εγκαινιάστηκε το δεύτερο τμήμα του αγωγού που θα μεταφέρει αζέρικο αέριο από το Shah Deniz στην Κασπία Θάλασσα μέσω Γεωργίας και του αγωγού Μπακού-Τυφλίδας-Ερζερούμ προς την Ελλάδα και την Ευρώπη διασχίζοντας όλη την Ανατολία και την Ευρωπαϊκή Τουρκία και μέσω του επόμενου αγωγού TAP (Trans-Adriatic Pipeline). Στην εκδήλωση πρωτοστατούσαν φυσικά οι ηγέτες Τουρκίας και Αζερμπαϊτζάν Ερντογάν και Αλίγιεφ, από την οποία αποχώρησε η ελληνική αντιπροσωπεία μετά από προκλητικές δηλώσεις του Τούρκου ηγέτη.
Το εν λόγω έργο, 3.500 χιλιομέτρων, αποσκοπεί και αυτό στη μείωση της εξάρτησης από το ρωσικό αέριο και τη διαφοροποίηση των πηγών για την ευρωπαϊκή αγορά, ως μέρος του Νότιου Διαδρόμου Αερίου (Southern Gas Corridor), πρωτοβουλία στην οποία εμπλέκεται για άλλη μια φορά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ακόμα και αν δεν αλλάζει τους όρους του παιχνιδιού σε σχέση με το δεκαοχταπλάσιο αέριο που η ρωσική Gazprom διοχετεύει στην Ευρώπη (10 δις κ.μ.για τον TANAP έναντι 176,81 κ.μ. για την Gazprom συνολικά) αποτελεί αδιαμφισβήτητο διαπραγματευτικό χαρτί της τουρκικής ηγεσίας, καθώς σχετίζεται, μάλιστα, άμεσα και με την ενεργειακή ασφάλεια και κάλυψη των αναγκών των βαλκανικών λαών, όπως άλλωστε επιδιώκεται με τον ανταγωνιστικό αγωγό ρωσικού αερίου Turkish Stream που διασχίζει τη Μαύρη Θάλασσα και θα προμηθεύει την Κωνσταντινούπολη και μετά τη Βουλγαρία, τη Σερβία, την Ουγγαρία και τη Σλοβακία παρακάμπτωντας το ελληνικό έδαφος με ρωσική απόφαση. Το πρώτο μέρος του Turkish Stream μάλιστα, αναμένεται να αρχίσει να λειτουργεί το Γενάρη ώστε να ολοκληρωθεί η μεταφορά έως τη Σλοβακία το 2022.
Τα δεδομένα, λοιπόν, δείχνουν πως το προβάδισμα στις ενεργειακές διασυνδέσεις το έχει η Τουρκία και αναμένεται να το διατηρήσει για αρκετά χρόνια. Παρά τις υπερφιλόδοξες δηλώσεις σχετικά με τα οφέλη του EastMed, ουδόλως πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η γεωπολιτική πραγματικότητα που αναδεικνύει την Τουρκία ως ενεργειακό κόμβο παρά τη συνολική της διαπραγματευτική απομόνωση. Αλλά και πέρα από τη διαμετακομιστική αξία της γείτονος, τα δεδομένα δείχνουν πως τα 6 από τα συνολικά αρχικά 16 δις κ.μ. ετησίως που θα μεταφέρει ο TANAP θα καλύπτουν το 1/4 των αναγκών της σε αέριο μειώνοντας τους οικονομικούς κραδασμούς ως απόρροια των διπλωματικών κρίσεων με τη Ρωσία, οι οποίες δε δείχνουν και να τελειώνουν με τις νέες εξελίξεις και τα διακυβεύματα στον εμφύλιο της Λιβύης.
Η ανάπτυξη ισχυρών στρατηγικών συνεργασιών στη Μεσόγειο αποτελεί ίσως μονόδρομο για την διασφάλιση των ζωτικών συμφερόντων της χώρας μας, αλλά και τη μελλοντική ευημερία στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Η έγκριση από τον πρόεδρο Τραμπ του EastMed Act μόνο θετική μπορεί να αποβεί καθώς συμπληρώνει με έναν μανδύα ασφαλείας τις τριμερείς συνεργασίες και μπορεί να πιέσει καθοριστικά για την άμεση επίτευξη του αγωγού EastMed, σε μια θετική συγκυρία για την Ελλάδα και την Κύπρο με συμφέροντα που συμβαδίζουν με αυτά της υπερδύναμης Απαιτείται, ωστόσο νηφαλιότητα από την πλευρά όχι μόνο της πολιτικής ηγεσίας αλλά και του δημοσιογραφικού κόσμου και συνακόλουθα της κοινής γνώμης ως προς το τι λέγεται και πώς αξιολογείται κάθε πρωτοβουλία γνωρίζοντας εν ολίγοις ποιος είναι ο “ξενοδόχος”, τουλάχιστον για τα επόμενα χρόνια.
Γεννήθηκε το 1999 στην Αθήνα. Είναι προπτυχιακός φοιτητής στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς και εργάζεται στον χώρο της εστίασης. Ασχολείται ερευνητικά με την Ανατολική Ευρώπη, την Τουρκία και την Ανατολική Μεσόγειο στο Εργαστήριο Τουρκικών και Ευρασιατικών Μελετών του Πανεπιστημίου. Είναι ενεργός πολιτικά στα τοπικά της Ηλιούπολης στην οποία και μεγάλωσε και συμμετέχει σε ευρωπαϊκά προγράμματα ανταλλαγής Erasmus+. Μιλάει Αγγλικά και Τουρκικά.
