Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Τύπος, κατά πολλούς η τέταρτη άτυπη εξουσία –μετά τη νομοθετική, την εκτελεστική και τη δικαστική– με μεγάλη απήχηση στους πολίτες, ειδικά μέσα στον 19ο και 20ο αιώνα, που για μεγάλο μέρος του ήταν η μοναδική πηγή ενημέρωσης. Έτσι, για πολλές δεκαετίες, οι κρατούντες το μέσο αυτό, αλλά και οι γράφοντες, ασκούσαν ισχυρή επιρροή στην κοινωνία, διαμορφώνοντας τόσο τις συνειδήσεις των αναγνωστών τους όσο και την πορεία της πολιτικής του τόπου. Μια εφημερίδα που είχε καθιερωθεί στον χώρο των εκδόσεων, ήδη από την αρχή της κυκλοφορίας της, ήταν η Καθημερινή, η οποία ήταν παρούσα και κάλυπτε όλα τα μεγάλα γεγονότα που απασχολούσαν την Ελλάδα και τον υπόλοιπο κόσμο.
Το πρώτο της φύλλο εκδόθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου του 1919, σε μια κρίσιμη καμπή για το μέλλον της Ελλάδας, καθώς είχε προηγηθεί η απόβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη τον Μάιο του ίδιου έτους, ανοίγοντας τον κύκλο της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Φυσικά, Η Καθημερινή δεν θα μπορούσε να μείνει έξω από τον σχολιασμό των εξελίξεων αυτών και την ενημέρωση των αναγνωστών της, με τα γεγονότα να διαδέχονται το ένα το άλλο. Με αυτήν την ιδιαίτερα πολυτάραχη περίοδο και το πώς αξιοποιήθηκε από την εφημερίδα ασχολείται και το νέο βιβλίο του Δημήτρη Μαλέση Ξεφυλλίζοντας την Καθημερινή: Μικρασιατικός πόλεμος (1919-1922) και αντιβενιζελισμός, που κυκλοφόρησε φέτος από τις Εκδόσεις Επίκεντρο. Ο συγγραφέας είναι αριστούχος απόφοιτος του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου και κατέχει, πλέον, τον τίτλο του διδάκτορα. Έχει συνεργαστεί με αρκετά ελληνικά πανεπιστήμια, διδάσκοντας μαθήματα που άπτονται του τομέα των σπουδών του, ενώ έχει εκδώσει και 11 μονογραφίες και πλήθος μελετών για λογαριασμό επιστημονικών περιοδικών.
Μέσα, λοιπόν, από τις σελίδες του βιβλίου αυτού, εξετάζεται, κατά βάση, η εν λόγω τετραετία (1919-1922), όπως καλύφθηκε από τα φύλλα της εφημερίδας που αποτελούν σήμερα, μαζί με τα άλλα έντυπα, μια πρωτογενή ιστορική πηγή για τους μελετητές. Τα τρία κεφάλαια που το απαρτίζουν έχουν διαμορφωθεί με τέτοιο τρόπο ώστε οι αναγνώστες, ακόμα κι αν δεν είναι πολύ εξοικειωμένοι με την περίοδο και τα γεγονότα, να μπορούν να ενταχθούν αμέσως στο κλίμα. Επιπλέον, μέσα σε όλο το έργο παρεμβάλλονται αποσπάσματα εκτός από την Καθημερινή και από άλλες εφημερίδες, καθώς και μαρτυρίες πολλών πρωταγωνιστών της περιόδου, προσφέροντας μια πλήρη και εις βάθος εικόνα.
Ξεκινώντας με την εισαγωγή, βλέπουμε πως ο συγγραφέας μάς παρουσιάζει κάποια βασικά γνωρίσματα της Καθημερινής, όπως τον ιδρυτή και εκδότη της, Γεώργιο Βλάχο (μαζί με κάποιες βιογραφικές πληροφορίες για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τον προσανατολισμό που θα λάβει το έντυπό του), τη στάση και συμπόρευσή της με την αντιβενιζελική παράταξη κ.ά. Επίσης, γίνεται μια απαραίτητη αναφορά στο ευρύτερο ιστορικοπολιτικό πλαίσιο πριν από τη δημιουργία της.
Περνώντας στο πρώτο κεφάλαιο, συναντάμε τον τίτλο «Περίοδος Αντιπολίτευσης (Σεπτέμβριος 1919-Οκτώβριος 1920)», καθώς ο συγγραφέας θέλει να τονίσει την έντονη αντιβενιζελική στάση της Καθημερινής. Μάλιστα, λόγω αυτής της ανοιχτής θέσης, δεν ήταν λίγες οι φορές που είχαν λογοκριθεί άρθρα που δημοσιεύθηκαν, αφού τότε η χώρα βρισκόταν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης ήδη από τον Α´ Παγκόσμιο Πόλεμο, πράγμα που σχολιάστηκε και από την ίδια την εφημερίδα.
Έπειτα, το επόμενο κεφάλαιο, «Περίοδος Συμπολίτευσης (Νοέμβριος 1920-1922)», αρχίζει με τις ανατρεπτικές εκλογές του Νοεμβρίου, κατά τις οποίες ηττήθηκε ο Βενιζέλος και η εξουσία πέρασε στην ηνωμένη αντιπολίτευση, με τον τύπο που τασσόταν σε αυτήν την κατεύθυνση να πανηγυρίζει. Έτσι, το επόμενο διάστημα η εφημερίδα του Γεωργίου Βλάχου θα παρουσιάζει με μια πιο ευνοϊκή στάση τα γεγονότα του πολέμου, αλλά και της εσωτερικής πολιτικής.
Τέλος, το τρίτο και τελευταίο κεφάλαιο, με τον εύστοχο και εύγλωττο τίτλο «Στασιμότητα, καταστροφή και νέμεση (Ιανουάριος-Νοέμβριος 1922)», στρέφεται στη σταδιακή πτώση του μετώπου και την τελική πτώση τους. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στο ιστορικό, πλέον, άρθρο «Οίκαδε», που δημοσιεύθηκε στις 14 Αυγούστου του 1922, περίοδο που λάμβανε χώρα η τουρκική αντεπίθεση, με το άρθρο να καλεί του στρατιώτες να επιστρέψουν στη χώρα, αφού πλέον κρινόταν άκαρπη η συνέχιση του πολέμου.
Διαβάζοντας, λοιπόν, κανείς το συγκεκριμένο βιβλίο, που σίγουρα δεν προέκυψε μέσα από «Ξεφύλλισμα», αλλά από μια εμπεριστατωμένη και μεγάλη έρευνα, βλέπει να εκτυλίσσονται όλα τα γεγονότα σαν να ήταν παρών.
