Της Ηλιάνας Πολύζου,
Δικαιοπραξία ονομάζεται η πράξη που εξωτερικεύει τη δήλωση βουλήσεως και αποσκοπεί στην παραγωγή ορισμένου αποτελέσματος που έχει έννομες συνέπειες.
Για την κατάρτιση μίας έγκυρης δικαιοπραξίας πρέπει να συντρέχουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις, οι οποίες και είναι η ικανότητα για δικαιοπραξία, η ελεύθερη βούληση με ταυτόχρονη δήλωση της βούλησης, συμφωνία δήλωσης και βούλησης, το νόμιμο περιεχόμενο και ο έγκυρος τύπος. Εάν υφίστανται όλες οι παραπάνω προϋποθέσεις, τότε η δικαιοπραξία είναι έγκυρη. Ενδέχεται, ωστόσο, να λείπει κάποιο στοιχείο, καθιστώντας τη «χωλή» και –αναλόγως του ελαττώματος που εντοπίζεται– διακρίνεται σε ανυπόστατη, άκυρη και ακυρώσιμη.
Οι ανυπόστατες δικαιοπραξίες αναφέρονται στα εξωτερικά ελαττώματα. Όπως μαρτυρά το όνομά τους, στερούνται υπόστασης, καθώς λείπει κάποιο ουσιώδες στοιχείο της νομοτυπικής μορφής τους. Για παράδειγμα, αν σε μία σύμβαση μίσθωσης δεν έχει οριστεί το αντικείμενο της μίσθωσης ή σε μία σύμβαση πώλησης παραλείπεται η αναγραφή του τιμήματος, τότε οι δικαιοπραξίες είναι ανυπόστατες, καθώς λείπει ένας ουσιώδης όρος του πραγματικού. Αυτή η πλημμέλεια, δεν τους επιτρέπει να παράγουν έννομα αποτελέσματα και εξ αυτού δεν υφίστανται καν ως δικαιοπραξίες. Η ακύρωσή τους επέρχεται με δικαστική απόφαση.
Στις άκυρες δικαιοπραξίες τα ελαττώματα είναι εσωτερικά, αναφέρονται σε ελλείψεις όρων του κύρους της δικαιοπραξίας. Περιβάλλονται, δηλαδή, την εξωτερική μορφή μίας έγκυρης δικαιοπραξίας, αλλά δεν παράγουν έννομα αποτελέσματα λόγω του ελαττώματος που έχει παρεισφρήσει σε αυτές. Η ακύρωσή τους επέρχεται κατά βάση αυτοδικαίως, αλλά δεν αποκλείεται να επέλθει ύστερα από αναγνωριστική αγωγή. Αν ο λόγος ακυρότητας εντοπίζεται κατά την κατάρτιση της δικαιοπραξίας, γίνεται λόγος για αρχική ακυρότητα, ενώ αν επέρχεται μεταγενέστερα, εκ των υστέρων, για επιγενόμενη. Μία ακόμα διάκριση αφορά το μέρος στο οποίο επεκτείνεται η ακυρότητα. Αν, δηλαδή, αφορά το σύνολο της δικαιοπραξίας, πρόκειται για ολική ακυρότητα, ενώ αν συνάγεται ότι τα συμβαλλόμενα μέρη θα επιχειρούσαν τη δικαιοπραξία χωρίς το άκυρο μέρος, η ακυρότητα του μέρους δεν επιφέρει ακυρότητα όλης της δικαιοπραξίας.
Οι ακυρώσιμες δικαιοπραξίες πάσχουν από κάποιο ελάττωμα, αλλά, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες, παράγουν έννομα αποτελέσματα μέχρι να ακυρωθούν με δικαστική απόφαση από εκείνον που έχει έννομο δικαίωμα. Το ελάττωμα ανατρέχει σε τρεις λόγους: πλάνη, απάτη και απειλή. Η ακύρωση έχει αναδρομική ισχύ και η ακυρωθείσα δικαιοπραξία εξομοιώνεται με αρχικά άκυρη, εκτός αν πρόκειται για διαρκείς συμβάσεις που η ακυρότητα δρα για το μέλλον.
Οι δικαιοπραξίες αποτελούν το κύριο μέσο δια του οποίου επιτυγχάνεται κάθε ανταλλακτική σχέση και παροχή υπηρεσιών. Όταν εντοπίζονται αρρύθμιστα σημεία, ο σκοπός αυτός δεν μπορεί να επιτευχθεί και γι’ αυτό τα μέρη θα πρέπει να στραφούν στην αναζήτηση μέσων θεραπείας αυτής της ακυρότητας –όπου αυτό είναι εφικτό– ή σε επανάληψη της δικαιοπραξίας, χωρίς, ωστόσο, τη δυνατότητα αναγνώρισης αναδρομικής ισχύος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Δικαιοπραξία, lawspot.gr, διαθέσιμο εδώ
-
Γεωργιάδης Απόστολος, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, Εκδόσεις Π. Ν. Σάκκουλας, 4η έκδοση
