Του Θανάση Κυρίτση,
Θεωρείται ένα από τα στυγνότερα καθεστώτα της Λατινικής Αμερικής του 20ου αιώνα, με πρωτοφανείς βιαιότητες προς τον λαό και, σε μεγάλο βαθμό, μυστική δράση που ξέφυγε από τη προσοχή της διεθνούς κοινότητας. Τον αποκαλούμενο «Βρώμικο Πόλεμο» (Dirty War) την περίοδο 1976-1983 επισφράγισε η Δικτατορία του στρατηγού Χόρχε Ραφαέλ Βιδέλα στην Αργεντινή, περίπου 20 χρόνια μετά την πτώση της περίφημης δικτατορίας του Περόν. Με πραξικόπημα, το 1976, οι Ένοπλες Δυνάμεις πήραν την εξουσία από την Ισαμπέλ Περόν (τρίτη σύζυγο του Χουάν Περόν) και ο Βιδέλα ορίστηκε Πρόεδρος της Αργεντινής.
Γεγονότα που προετοίμασαν το έδαφος για το πραξικόπημα του Βιδέλα ήταν η γενικότερη αστάθεια που έπληττε την Αργεντινή εκείνη την περίοδο, λόγω της υποτίμησης των δημοκρατικών θεσμών επί της Προεδρίας της Περόν, της διευρυμένης ανεργίας και των κοινωνικών αναταραχών. Επιπλέον, εξαιτίας της δράσης της παρακρατικής οργάνωσης «Τριπλό Α» που εξολόθρευσε γύρω στα 2.000 άτομα, κυρίως μέλη ενόπλων Οργανώσεων, συνδικαλιστές και πολιτικούς από τον χώρο της Αριστεράς. Η λύση στα προβλήματα αυτά δόθηκε με την επέμβαση του στρατού και το καθεστώς συστηματικής τρομοκρατίας που επιβλήθηκε. Αυτό γεννούσε διαρκή φόβο και ανασφάλεια προς οποιονδήποτε μπορούσε να θεωρηθεί εχθρός του καθεστώτος, κατά κύριο λόγο αριστεροί αντιφρονούντες. Το καθεστώς καταδίωξης που εφαρμόστηκε παρουσιάστηκε από τον Βιδέλα ως ένας εμφύλιος πόλεμος, στον οποίο «πρέπει να πεθάνουν όσοι άνθρωποι χρειάζεται στην Αργεντινή, για να είναι η χώρα πάλι ασφαλής!», όπως συνήθιζε να λέει.
Η Χούντα που επιβλήθηκε στην Αργεντινή ανέστειλε τη λειτουργία των πολιτικών κομμάτων, έκλεισε το Εθνικό Κογκρέσο και απαγόρευσε τον συνδικαλισμό. Έκτοτε υπήρξε έντονη λογοκρισία και τα ανθρώπινα δικαιώματα παραβιάζονταν κατάφορα. Εξαφανίστηκαν χιλιάδες μέλη αντιπολιτευόμενων ομάδων. Δημιουργήθηκαν χώροι μυστικής κράτησης και βασανισμού των «αντιφρονούντων», ορισμένοι εκ των οποίων ρίχνονταν από αεροπλάνα στον ποταμό Ρίο ντε λα Πλάτα ή στον Ατλαντικό Ωκεανό, οι λεγόμενες «πτήσεις θανάτου». Εκτελέσεις, βιασμοί αλλά και εξαφανίσεις βρεφών εφαρμόστηκαν σε μεγάλη κλίμακα. Από το 1976 ως το 1983 υπολογίζεται ότι εξαφανίστηκαν περίπου 30.000 άνθρωποι, κυρίως αντικαθεστωτικοί.
Όλη αυτή η συγκεκαλυμμένη, σε μεγάλο βαθμό, βιαιότητα έγινε χωρίς την επίγνωση της διεθνούς κοινότητας. Μάλιστα, προκειμένου ο Βιδέλα να ωραιοποιήσει την εικόνα του στη διεθνή σκηνή, προσπάθησε με κάθε μέσο να νικήσει για πρώτη φορά η οικοδέσποινα Αργεντινή το Μουντιάλ του 1978. Όμως πίσω από την βιτρίνα της χαράς του τροπαίου, επικρατούσε πόνος και δυστυχία. Μεταξύ των θυμάτων απαγωγής υπήρξαν πολλά μωρά, που απήχθησαν από τις μητέρες τους που κρατούνταν αιχμάλωτες στα παράνομα κέντρα κράτησης. Πολλά δόθηκαν παράνομα για υιοθεσία, ενώ ορισμένα κατάφεραν να ξαναβρούν τις χαμένες τους οικογένειες.
Η στάση του λαού της Αργεντινής απέναντι στη σκληρή δικτατορία του Βιδέλα δεν ήταν ενιαία. Η αστική τάξη, οι επιχειρηματίες καθώς και η Καθολική Εκκλησία τάσσονταν με το μέρος του, όμως, η συντριπτική πλειοψηφία του λαού έδειξε τη δυσαρέσκειά του μέσω της φυγής στο εξωτερικό ή της οργάνωσης κινημάτων. Το γνωστότερο εξ αυτών ήταν οι «Μητέρες της Πλατείας του Μαΐου» (οι Μητέρες της Plaza de Mayo), αποτελούμενο από μητέρες διαδηλώτριες που ζητούσαν απεγνωσμένα πληροφορίες για τα εξαφανισμένα παιδιά τους. Συγκεντρώνονταν κάθε Πέμπτη για 30 έτη στη πλατεία αυτή στο Μπουένος Άιρες μπροστά από το προεδρικό παλάτι, προσπαθώντας να στρέψουν το διεθνές βλέμμα σε όσα βίωναν. Μάλιστα, απευθύνθηκαν στη Διεθνή Αμνηστία με καταγγελίες για το καθεστώς Βιδέλα. Ο ίδιος, για να υποστηρίξει τη θέση του, διατεινόταν ότι οι γυναίκες κρατούμενοι έμεναν σε εγκυμοσύνη, προκειμένου να αποφύγουν το βασανισμό ή τις εκτελέσεις.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 η δικτατορία του Βιδέλα κινδύνευε να καταρρεύσει. Η οικονομία της χώρας έφθινε, οι εσωτερικές διενέξεις δυνάμωναν και οι φρικαλεότητες του καθεστώτος άρχιζαν να γίνονται ευρέως γνωστές, προκαλώντας διεθνή αποδοκιμασία. Σε αυτό το κλίμα, ο Βιδέλα αποχώρησε από την εξουσία το 1981 αλλά η Δικτατορία συνεχίστηκε για 2 χρόνια ακόμη υπό τον Ρομπέρτο Βιόλα. Ωστόσο, η πλήρης αποτυχία της Αργεντινής το 1982 στο πόλεμο των Μαλβίδων, ή αλλιώς στον «Πόλεμο των Φώκλαντ», ενάντια στο Ηνωμένο Βασίλειο, αποτέλεσε το κύκνειο άσμα της Δικτατορίας. Το 1983 αποκαταστάθηκε η δημοκρατία στη χώρα με την εκλογή του προέδρου, Ραούλ Αλφονσίν.
Το 1985 πραγματοποιήθηκε η δίκη αυτών που πρωτοστάτησαν στο Πραξικόπημα του 1976, με αποτέλεσμα την ισόβια καταδίκη του Βιδέλα για βασανιστήρια και δολοφονίες κρατουμένων. Παραδόξως, το 1990 του δόθηκε χάρη από τον πρόεδρο Κάρλος Μένεμ, η οποία το 2010 κρίθηκε αντισυνταγματική και, ως εκ τούτου, καταδικάστηκε εκ νέου σε ισόβια φυλάκιση με πρόσθετη ποινή 50 ετών, λόγω των απαγωγών και των παράνομων υιοθεσιών βρεφών, στις οποίες συμμετείχε.
Τον Απρίλιο του 2019, το Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας των ΗΠΑ ήρε το απόρρητο και παρέδωσε στην Αργεντινή το τελευταίο από τα τέσσερα μέρη εγγράφων των υπηρεσιών μυστικών πληροφοριών αναφορικά με τον λεγόμενο «Βρώμικο Πόλεμο», συνιστώντας μία από τις μεγαλύτερες διακρατικές μεταφορές τέτοιων εγγράφων στην ιστορία. Τα έγγραφα παρείχαν λεπτομέρειες για την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που συντελέστηκε, αναγράφοντας τα ονόματα τόσο των θυμάτων όσο και των θυτών, ανοίγοντας, έτσι, τον δρόμο για νέες διώξεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Δρόσος, Δ. (2007), Ισπανοαμερικάνικος πολιτισμός από την Προκολομβική εποχή μέχρι και τη σύγχρονη εποχή, Αθήνα: Τμήμα Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας ΕΚΠΑ.
- 1978. Η Αργεντινή κατακτούσε το Μουντιάλ ενώ ο ηγέτης της απήγαγε βρέφη, βασάνιζε και εξαφάνιζε πολίτες, mixanitouxronou.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Το πιο στυγνό καθεστώς του 20ου αιώνα: Εξαφάνισε βρέφη, πέταξε ανθρώπους στη θάλασσα από αεροπλάνα, εκτέλεσε, βίασε, βασάνισε, μακέλεψε – Το ήσυχο τέλος του αρχηγού, ethnos.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Dirty War, britannica.com, Διαθέσιμο εδώ
