Της Όλγας Βαρδακαστάνη,
Αρχικά, είναι σημαντικό να διασαφηνιστεί η έννοια του εργατικού ατυχήματος, κατά τη νομική επιστήμη, προκειμένου να υπάρξει πληρέστερη κατανόηση και καλύτερη ερμηνεία των επιβαλλόμενων νομοθετικών ρυθμίσεων.
Ως «εργατικό ατύχημα» ορίζεται κάθε βλαπτικό συμβάν (τραυματισμός, λιποθυμία, βλάβη της υγείας, ασθένεια) που παρουσιάζεται είτε κατά το χρόνο εκτέλεσης των εργασιακών καθηκόντων του μισθωτού, είτε με αφορμή την εργασία αυτή (δηλαδή κατά τη μετάβαση στον τόπο εργασίας ή την απομάκρυνσή του από τις εγκαταστάσεις της). Ως «βλάβη», αναγνωρίζεται μόνο εκείνη που είναι αποτέλεσμα ενός ξαφνικού και βίαιου γεγονότος, δηλαδή μιας εξωτερικής αιτίας, συνέπεια της οποίας είναι είτε ο θάνατος, είτε η μερική ή ολική ανικανότητα για εργασία (άνω των τεσσάρων ημερών).
Καθοριστικής σημασίας ρύθμιση του εργατικού δικαίου αποτελεί το Νομοθέτημα 551/1914, το οποίο θεσπίζει ότι, σε περίπτωση εργατικού ατυχήματος, ο εργοδότης ευθύνεται αντικειμενικά, δίχως υπαιτιότητα του, δηλαδή χωρίς να απαιτείται πταίσμα δικό του ή των μισθωτών που απασχολεί. Άλλωστε σε μια σύμβαση εργασίας, στο πλαίσιο της οποίας προκύπτει σχέση πρόστησης (922ΑΚ), είναι εύλογο ο εργοδότης, ή αλλιώς ο προστήσας, να φέρει αντικειμενική ευθύνη για πράξεις ή παραλείψεις των εργαζομένων του (προστηθέντων) προς τρίτους, και παράλληλα, να ευθύνεται για οποιοδήποτε τραυματισμό ή βλάβη των προσώπων που διεκπεραιώνουν τις δικές του υποθέσεις προς όφελός του.
Ο νόμος 551/1914, καθιερώνει υποχρέωση αποζημίωσης του εργοδότη προς τον εργαζόμενο, το ύψος της οποίας καθορίζεται από τη σοβαρότητα του κάθε περιστατικού, που εξαρτάται από την έκταση και τη διάρκεια της βλάβης που υπέστη ο εργαζόμενος, καθώς και από τον καθορισμένο μισθό του. Ειδικότερα, η επέλευση θανάτου ή η μόνιμη και ολική αναπηρία, συνεπάγονται μεγαλύτερη αποζημίωση σε σύγκριση με τη μερική ανικανότητα ή την πρόσκαιρη, η οποία είναι ζήτημα ανάρρωσης μερικών ημερών. Ο λόγος είναι αρκετά ξεκάθαρος, εφόσον η πρόσκαιρη ή μερική ανικανότητα δεν εμποδίζει μελλοντικά το μισθωτό να εργαστεί ξανά για να εξασφαλίσει τα προς το ζην του.
Εντούτοις, είναι ευρέως γνωστό πως ο δικαστής με τη διακριτική του ευχέρεια μπορεί να μειώσει το ύψος της αποζημίωσης κατά το ½, σε περιπτώσεις που ο μισθωτός δεν επέδειξε την απαιτούμενη επιμέλεια, ή αλλιώς, παρουσίασε «ειδική αμέλεια» παραβιάζοντας αδικαιολόγητα τους όρους και τα μέτρα ασφαλείας κατά την εργασία του.
Επιπρόσθετα, πρέπει να επισημανθεί πως: (α) όταν η επέλευση ενός εργατικού ατυχήματος είναι αποτέλεσμα δόλου, είτε του εργοδότη είτε των προσώπων που απασχολεί, καθώς και (β) όταν έχουν παραβιασθεί οι ισχύοντες νόμοι και κανονισμοί που αφορούν τους όρους και τα μέτρα ασφαλείας, τα οποία η επιχείρηση υποχρεούται να λαμβάνει με σκοπό την ασφαλή και νόμιμη διευθέτηση των υποθέσεών της, τότε ο παθών μπορεί να επικαλεστεί είτε το άρθρο 16§4 του ν.551/1915, είτε τις διατάξεις του αστικού δικαίου (297, 298, 914, 922, 928 Α.Κ), ζητώντας αποζημίωση.
Ακόμη, πρέπει να τονιστεί πως ο ζημιωθείς μπορεί να ικανοποιηθεί μόνο μια φορά, πράγμα που σημαίνει ότι η έγερση της μίας αγωγής συνεπάγεται τον αποκλεισμό της άλλης. Ας σημειωθεί ακόμη ότι, η αξίωση για αποζημίωση παραγράφεται μετά την πάροδο τριών ετών από την ημέρα του ατυχήματος, εφόσον βέβαια ο εργοδότης ενημερώσει «εγγράφως» και «ενόρκως» εντός 15 ημερών τον ειρηνοδίκη του τόπου τέλεσης του ατυχήματος, με την παρουσία μαρτύρων, εφόσον υπάρχουν, και αφού οδηγήσει το θεράποντα ιατρό σε ένορκη και έγγραφη βεβαίωση του περιστατικού (ενώπιον ειρηνοδίκη και εντός 15 ημερών), διαφορετικά η αξίωση προς αποζημίωση υπόκειται σε πενταετή παραγραφή (άρθρο 17§ά ν. 551/1915).
Τέλος, εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι πως οι εργαζόμενοι που υπάγονται στην ασφάλιση του ΙΚΑ, δεν δικαιούνται αποζημίωση από τον εργοδότη τους, εκτός αν πρόκειται για ικανοποίηση ηθικής βλάβης. Αυτό, έχει ως απόρροια την απαλλαγή του εργοδότη από οποιαδήποτε αξίωση αποζημίωσης του παθόντος, ενώ ο ίδιος (ο ζημιωθείς) μπορεί να ικανοποιηθεί μόνο από τις παροχές που χορηγεί το ΙΚΑ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κώστας Δ. Παπαδημητρίου, Ατομικό Εργατικό Δίκαιο, Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2021
- «Σχέση πρόστησης, κατ’ άρθρο 922 Α.Κ., μεταξύ κλινικής και ιατρού-εξωτερικού συνεργάτη αυτής», efotopoulou.gr, διαθέσιμο εδώ
- Νομοθέτημα 551/1914 (ΦΕΚ 11/Ά 8.01.1915). «Περί ευθύνης προς αποζημίωσιν των εξ’ ατυχήματος εν τη εργασία παθόντων εργατών ή υπαλλήλων»
