Του Χρήστου Πεξομάτη,
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος ξεκίνησε το ταξίδι του προς τα άστρα από το 1975. Αυτό το ταξίδι ξεκίνησε, ως μία προσπάθεια των ευρωπαϊκών κρατών να αναδειχθούν σε ένα τομέα που, έως τότε, χαρακτηρίζονταν από την παντοδυναμία των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ. Από την όχι και τόσο μακρινή ψυχροπολεμική περίοδο, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος έχει επεκταθεί σημαντικά ως προς τους στόχους και τα επιτεύγματα του, εξασφαλίζοντας μία επάξια θέση στο βάθρο για την κατάκτηση, εξερεύνηση και αξιοποίηση του διαστήματος.
Σήμερα, οι αποστολές που έχει, ήδη, πραγματοποιήσει στο πλαίσιο της λειτουργίας του, σε συνδυασμό με τις αποστολές που στοχεύει να πραγματοποιήσει μέσα στα επόμενα χρόνια, ξεπερνούν τις 30. Πρόκειται για διάφορα είδη αποστολών, που ξεκινούν από ζητήματα επιστημονικού ενδιαφέροντος, όπως η ανακάλυψη νέων πλανητικών συστημάτων έξω από το ηλιακό μας σύστημα και η παρατήρηση της γης με δορυφόρους έως και την αποστολή οχημάτων ρόβερ στον πλανήτη Άρη.
Πριν αναλύσουμε μερικές από τις πιο συναρπαστικές αποστολές στις οποίες έχει, ήδη, συμμετάσχει ο οργανισμός, θεωρώ πως αξίζει να συζητηθεί αρχικά ένα άλλο ζήτημα. Αν τελικά το διάστημα είναι ένας τομέας που όντως μας αφορά. Αξίζει αυτή η δαπάνη δισεκατομμυρίων, μπορούμε να αποκτήσουμε κάτι χρήσιμο από όλη αυτή τη χρονοβόρα και ακριβή διαδικασία, ή είναι σπατάλη δημοσίου χρήματος;
Με τον σύγχρονο κόσμο να είναι αντιμέτωπος με ένοπλες συρράξεις, κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες, πολιτικές αναταραχές και ανησυχίες, ως προς τη δημόσια υγεία και την περιβαλλοντική κρίση, είναι εύλογη η απορία για το αν αξίζει η εξερεύνηση του διαστήματος. Οπότε, ας ξεκινήσουμε με το κατά πόσο είναι όντως τόσο δαπανηρή αυτή η διαδικασία. Τα περισσότερα κράτη αρχικά δαπανούν κάτω από το 0,5% του ΑΕΠ τους ετησίως για αυτή τη διαδικασία, ποσό αρκετά μικρό σε σύγκριση με τις δαπάνες σε τομείς, όπως η υγεία, η εκπαίδευση ή τα αμυντικά έξοδα, τα οποία προφανώς διαφοροποιούνται ανά χώρα, αλλά σίγουρα ξεπερνούν το 2-3% του ΑΕΠ. Μάλιστα σε μερικές χώρες όπως η Γερμανία ή η Γαλλία, το Εθνικό Σύστημα Υγείας τους αγγίζει τα 12 και 13%. Για τον ΕΟΔ συγκεκριμένα, τα κράτη μέλη του δαπανούν συνολικά 4 έως 5 δισεκατομμύρια. Η χώρα μας συμμετέχει με ένα ποσό των 20 εκατομμυρίων, από ένα ΑΕΠ που το 2022 άγγιζε τα 219 δισ. Προφανώς τα ζητήματα που αναφέρθηκαν στην αρχή είναι πάρα πολύ κρίσιμα, αλλά καλώς ή κακώς δε θα επιλυθούν αν σταματήσει η χρηματοδότηση στον τομέα του διαστήματος.
Βέβαια, ακόμη και αυτό το σχετικά μικρό ποσό συμβάλει στην άμεση εξέλιξη του βιοτικού επιπέδου μας στην Γη. Από τα πειράματα καλλιέργειας φυτών στο φεγγάρι και στον Άρη, μπορούμε να αποκτήσουμε πληροφορίες για το πως να καλλιεργήσουμε φυτά σε αφιλόξενα μέρη του δικού μας πλανήτη. Από τους δορυφόρους που έχουν μπει σε τροχιά, ευνοούνται άμεσα και οι ίδιοι οι αγρότες, που αποκτούν πληροφορίες για το κλίμα της περιοχής, τα παράσιτα που μπορεί να έχουν οι σοδειές τους, τον πιο αποτελεσματικό χρόνο θερισμού, κλπ. Ένας σημαντικός τομέας επίσης είναι και η άμυνα μας από αστεροειδείς. Μπορεί να το θεωρούμε ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αλλά δυστυχώς δεν είναι τόσο απίθανο όσο φανταζόμαστε. Η αποστολή dart ήταν η πρώτη που επιχείρησε να αλλάξει τεχνητά την τροχιά ενός αστεροειδούς, και το έκανε επιτυχημένα. Πέρα από τα πιο πρακτικά παραδείγματα, μπορούμε ακόμη και να εξερευνήσουμε την αρχή της ίδιας της ζωής, εξετάζοντας συνθήκες που καλώς ή κακώς δε μπορούν να παρατηρηθούν στη Γη. Τέλος, ας μην ξεχνάμε το πόσο «φιλοπερίεργοι» μπορούμε να γίνουμε σαν είδος.
Προσωπικά θεωρώ, λοιπόν, ότι αυτή η εξερεύνηση σίγουρα δεν είναι μια σπατάλη δημοσίου χρήματος. Από αυτή μπορούμε να μάθουμε τόσο για τη ζωή μας, το πώς μπορούμε να τη βελτιώσουμε και να την προστατέψουμε, όσο και για νέες επιστημονικές ανακαλύψεις που μπορεί ακόμη και να ανατρέψουν όσα ξέρουμε ως τώρα, από τη γέννηση του σύμπαντος έως τη γέννηση της ίδιας της ζωής, το οποίο είναι συναρπαστικό. Η επιστήμη άλλωστε λειτουργεί και εξελίσσεται επειδή προσπαθεί συνεχώς να ανακαλύψει που δεν ισχύουν όλα όσα μέχρι τώρα θεωρούμε πως ισχύουν.
Ως προς τις σημαντικές αποστολές του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος τώρα, ας δούμε μερικές ενδεικτικά. Μία καινοτόμα αποστολή είναι η επιχείρηση “EarthCare”, που αφορά την εκτόξευση ενός δορυφόρου σε τροχιά γύρω από τη Γη. Ουσιαστικά με αυτή την αποστολή, θα παρατηρηθεί η σύνθεση που έχουν τα σύννεφα, καθώς και η ακτινοβολία που εκπέμπεται από τη Γη στο διάστημα, με πολύ υψηλή και πρωτοφανή ακρίβεια. Η αποστολή αυτή αναμένεται να πραγματοποιηθεί μέσα στο 2024. Μία αξιοσημείωτη αποστολή είναι και η αποστολή “Cluster”, που αποτελείται από 4 δορυφόρους που στοχεύουν στην συλλογή στοιχείων για το μαγνητικό πεδίο της γης, το οποίο διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην επιβίωση μας, αφού αποτρέπει ηλιακές καταιγίδες και κατ’ επέκταση τον πλήρη αφανισμό οποιασδήποτε τεχνολογικής συσκευής που έχουμε. Η αποστολή ρόβερ στον Άρη, στο πλαίσιο της αποστολής “ExoMars” είναι, επίσης, ένα αρκετά φιλόδοξο σχέδιο, με στόχο την εξερεύνηση του πλανήτη Άρη σε βάθος, τη συλλογή δειγμάτων του εδάφους, κλπ. Η αποστολή αυτή ξεκίνησε από το 2022, με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος να ηγείται μιας διεθνούς προσπάθειας, και με το ρόβερ να αναμένεται να εκτοξευθεί το 2028.
Φυσικά, στο πλαίσιο της διεθνούς συνεργασίας για τον κοινό σκοπό της τεχνολογικής εξέλιξης του είδους μας, η ESA έχει συμμετέχει και στις σχετικά γνωστές αποστολές του τηλεσκοπίου Hubble καθώς και στο αρκετά νεότερο James Web. Το τηλεσκόπιο Hubble είχε στόχο να παρατηρήσει με υψηλής ακρίβειας φωτογραφίες μακρινούς από εμάς πλανήτες, ηλιακά συστήματα, ακόμα και γαλαξίες. Το τηλεσκόπιο James Webb έχει μπει σε τροχιά γύρω από τον ήλιο και μέσω υπέρυθρων ακτινών παρατηρεί τη γέννηση πλανητικών συστημάτων, μας δίνει μία νέα οπτική στο πως δημιουργούνται οι πλανήτες και ίσως μας δώσει τη δυνατότητα να εξελίξουμε τις γνώσεις μας για το ίδιο το “big bang”. Ουσιαστικά μας επιτρέπει να δούμε από την αρχή την ιστορία του ίδιου μας του σύμπαντος.
Αυτές οι αποστολές είναι ένα μικρό μόνο μέρος των συνολικών φιλόδοξων και μελλοντικών σχεδίων της ESA για την πρόοδο και εμβάθυνση των γνώσεων μας για το διάστημα, τη φυσική αλλά και για τη Γη. Ένα ταξίδι που έχει δυνητικά μεγάλη προοπτική για το μέλλον, που μπορεί να συμβάλει ακόμη περισσότερο στην εξέλιξη των συνθηκών ζωής και διαβίωσης στον πλανήτη μας, ακόμα και σε τομείς που δε θα το περιμέναμε καν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- 5 Reasons Space Exploration Is More Important than Ever, ExtremeTech, διαθέσιμο εδώ
- Why space exploration is always worthwhile. The Planetary Society; The Planetary Society, διαθέσιμο εδώ
- EarthCARE – Earth Online, Earth.esa.int, διαθέσιμο εδώ
- Current and future missions, Www.esa.int, διαθέσιμο εδώ
