Της Γεωργίας Παγιαβλά,
Δύο αιώνες έχουν περάσει από τον θάνατο μιας από τις σημαντικότερες προσωπικότητες στον κόσμο της οικονομικής επιστήμης, του David Ricardo. Το τρέχον έτος σηματοδοτεί ένα σημαντικό ορόσημο, γιορτάζοντας τα 200 χρόνια από τον θάνατο του λαμπρού οικονομολόγου (11/9/1823), οι ιδέες του οποίου εξακολουθούν να διαμορφώνουν τις σύγχρονες θεωρίες. Σε αυτό το άρθρο, θα εμβαθύνουμε στη ζωή και το έργο αυτού του στοχαστή, εξερευνώντας τις σημαντικότερες συνεισφορές του και τη διαρκή κληρονομιά που άφησε πίσω του.
Kαταγωγή
Η ιστορία του David Ricardo αρχίζει το 1772 με τη γέννησή του από την Abigail Delvalle και τον Abraham Israel Ricardo. Ήταν το τρίτο παιδί μιας πολυμελούς οικογένειας δεκαπέντε παιδιών και μεγάλωσε στο σπίτι της οικογένειας στην οδό Bury Street στο City του Λονδίνου (ΗΕΤ, χ.ημ.). Ο Abraham, ένας πλούσιος σεφαραδίτης χρηματοδότης με καταγωγή από το Άμστερνταμ, μετακόμισε στο Λονδίνο το 1760, όπου παντρεύτηκε την Abigail, από σεβαστή σεφαραδίτικη οικογένεια με βρετανική υπηκοότητα. Εκτός από τις επιτυχημένες επιχειρηματικές του δραστηριότητες, ο Abraham διετέλεσε, επίσης, διευθυντής της συναγωγής Bevis Marks. Η οικογένεια είχε ποικίλο γλωσσικό υπόβαθρο, με τον Abraham να μιλάει άπταιστα πορτογαλικά ή ισπανικά λόγω του χρόνου που οι πρόγονοί τους έζησαν στο Λέγκορν και στο Άμστερνταμ, και να γνωρίζει, επίσης, άριστα τα ολλανδικά και τα αγγλικά, τα οποία έμαθε ως ενήλικας. Η Abigail μιλούσε ισπανικά ως μητρική γλώσσα και γνώριζε καλά τα αγγλικά.
Η οικογένεια Ricardo είχε σημαντική ολλανδική κληρονομιά, που επεκτεινόταν πέρα από το ότι ήταν έμποροι (Cremaschi, 2021). Μια αξιοσημείωτη προσωπικότητα ήταν ο Immanuel Capadose, γιατρός και άνθρωπος των γραμμάτων, ο οποίος έγραψε διδακτορική διατριβή στα λατινικά. Ο προπάππους του Ricardo, ο Isaac, ήταν μέλος της ραβινικής αυλής, γεγονός που υποδηλώνει εξειδίκευση στις ταλμουδικές σπουδές. Επιπλέον, μια από τις θείες του Ricardo, η Rebecca Delvalle, παντρεύτηκε έναν χριστιανό χαράκτη που ειδικευόταν στις επιστημονικές εκδόσεις και η ίδια ενδιαφερόταν για επιστημονικές αναζητήσεις. Το ποικίλο πολιτιστικό και πνευματικό υπόβαθρο της οικογένειας Ricardo ρίχνει φως στον πλούτο της κληρονομιάς και των επιρροών του David Ricardo.
Εκπαίδευση
Η δυσαρέσκεια του David Ricardo για την εκπαίδευσή του εκφράστηκε σε επιστολή του προς τον James Mill τον Σεπτέμβριο του 1817 (Cremaschi, 2021). Αποκάλυψε ότι ο πατέρας του του παρείχε πολύ μικρή εκπαίδευση, πιστεύοντας ότι βασικές δεξιότητες όπως η ανάγνωση, η γραφή και η αριθμητική ήταν αρκετές για μια καριέρα στις επιχειρήσεις. Η ανακάλυψη ακριβών πληροφοριών σχετικά με την εκπαίδευση του Ricardo αποτελεί πρόκληση λόγω της αυτολογοκρισίας στις διαθέσιμες πηγές, συμπεριλαμβανομένων των Απομνημονευμάτων του αδελφού του Moses.
Διάφορες μαρτυρίες παρέχουν διαφορετικές περιγραφές της εκπαίδευσης του Ricardo. Ο George Porter ανέφερε μια φανταστική ολλανδική εμπορική σχολή, ενώ ο McCulloch δήλωσε ότι η εκπαίδευση που έλαβε ήταν τυπική για τους επίδοξους εμπόρους. Ο Γάλλος εκδότης πρότεινε ότι ο Ricardo παρακολούθησε σχολείο στην Ολλανδία, μαθαίνοντας θεωρίες ανταλλαγής και επιχειρηματικές δεξιότητες. Ως εβραϊκό αγόρι, η φοίτηση σε αγγλικό χριστιανικό σχολείο θα ήταν ασυνήθιστη και ενδεχομένως ντροπιαστική λόγω της θέσης του πατέρα του. Για αυτό, πιστεύεται ότι έλαβε εκπαίδευση, που πιθανώς διδάχθηκε στα ισπανικά, σε εβραϊκό σχολείο στο Λονδίνο και αργότερα στο Άμστερνταμ. Παρά τις περιορισμένες πληροφορίες, η εκπαίδευση του Ricardo φαίνεται περισσότερο ενδιαφέρουσα παρά παραμελημένη. Δεν ήταν ούτε αμιγώς ακαδημαϊκή ούτε η πρακτική εκπαίδευση της αγγλικής κατώτερης μεσαίας τάξης. Αυτή η μοναδική εκπαίδευση συνέβαλε στα αξιοσημείωτα επιτεύγματά του στα οικονομικά.
Σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών, το 1787, ο Ricardo συνέχισε την περαιτέρω εκπαίδευσή του, η οποία συνέπεσε με τη Γαλλική Επανάσταση του 1789. Ο πατέρας του τον προσέλαβε με πλήρη απασχόληση στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου, όπου απέκτησε γρήγορα μια ικανότητα στο εμπόριο. Τέσσερα χρόνια αργότερα, υιοθέτησε το ψευδώνυμο «Οσμάν», έναν χαρακτήρα από τον Ζαϊρέ του Βολταίρου. Σύμφωνα με τα Απομνημονεύματα, ο Ricardo ήταν γνωστός για το γεγονός ότι δεν αποδεχόταν καμία σημαντική ιδέα μέχρι να τη διερευνήσει διεξοδικά, μια ιδιότητα που τον οδήγησε να αναπτύξει μια αξιοσημείωτη ελευθερία και ανεξαρτησία σκέψης. Αυτή η διαδικασία αμφισβήτησης των ισχυρών προκαταλήψεων πιθανότατα συνέβαλε στον εναγκαλισμό του με τις ιδέες του Διαφωτισμού, οι οποίες του φάνηκαν ως μια πιο ριζοσπαστικοποιημένη εκδοχή της ουσίας της θρησκείας και της λατρείας.
Το πρώτο κομβικό σημείο: Γάμος
Στην ηλικία των 20 ετών, στις αρχές της δεκαετίας του 1890, ο David Ricardo άρχισε μια ρομαντική σχέση με την Priscilla, η οποία ήταν μία από τις κόρες του Κουακέρου χειρουργού Josiah Wilkinson. Η σχέση μεταξύ ενός Εβραίου και μιας Κουάκερης έθετε σημαντικές προκλήσεις, λόγω του διαφορετικού θρησκευτικού τους υπόβαθρου, των κοινωνικών προκαταλήψεων και των πολιτισμικών διαφορών. Οι θρησκευτικές κοινότητες είχαν συχνά αυστηρούς κανόνες και κανονισμούς σχετικά με τους διαθρησκευτικούς γάμους. Τόσο ο ιουδαϊσμός όσο και ο κουακερισμός αποθάρρυναν ιστορικά τους γάμους μεταξύ τους σε διάφορους βαθμούς και οι οικογένειες και οι θρησκευτικοί ηγέτες μπορεί να αντιτάχθηκαν σε τέτοιες ενώσεις. Παρά τις προκλήσεις των διαφορετικών θρησκευτικών καταβολών τους, η αγάπη τους ο ένας για τον άλλον οδήγησε τον David Ricardo να έρθει σε ρήξη με την οικογένεια και την κοινότητά του και τον Δεκέμβριο του 1794 παντρεύτηκε τη Priscilla, με την τελετή να τελείται από έναν αγγλικανό ιερέα που εκτελούσε χρέη δημοσίου υπαλλήλου. Αυτό το είδος της συμφωνίας γάμου καθιερώθηκε με τη νομοθεσία του 1753, η οποία απαιτούσε οι γάμοι εκτός των εβραϊκών και κουακερικών κοινοτήτων να τελούνται από ιερέα της Εκκλησίας της Αγγλίας. Αυτή η ασυνήθιστη ρύθμιση παρείχε ένα πλαίσιο στο οποίο μπορούσε να πραγματοποιηθεί ένας γάμος μεταξύ ενός Εβραίου και ενός Κουάκερου. Ο γάμος άφησε τον Ricardo χωρίς να έχει πού να πάει μέσα στον αγγλικό ιουδαϊσμό και, αν και χωρίς καμία επίσημη πράξη, βρέθηκε αποβλημένος από τη συναγωγή Bevis Mark (Cremaschi, 2021).
Ο γάμος του Ricardo αποτέλεσε κομβική στιγμή στη ζωή του, αφού, διακόπτοντας τους δεσμούς με την οικογένειά του και τη θρησκευτική, εθνική και γλωσσική του κοινότητα, δημιούργησε νέους δεσμούς μέσα σε ένα δυναμικό περιβάλλον. Πριν από τον γάμο του, ο Ricardo είχε ήδη απορροφήσει τις ιδέες του Διαφωτισμού, οι οποίες τόνιζαν ότι η θρησκεία μετέδιδε πρωτίστως ένα ηθικό μήνυμα δικαιοσύνης και ελέους. Οι ιδέες αυτές πρότειναν ότι οι συγκεκριμένοι θρησκευτικοί θεσμοί ήταν παροδικοί και όχι ουσιαστικοί και ότι η αγάπη μεταξύ ενός άνδρα και μιας γυναίκας ήταν υψίστης σημασίας, υπερβαίνοντας τις θρησκευτικές πεποιθήσεις. Αυτό δεν τον καθιστούσε άθεο, καθώς αυτές τις πεποιθήσεις συμμερίζονταν πολλοί Ευρωπαίοι διανοούμενοι του Διαφωτισμού, συμπεριλαμβανομένων τόσο των θεϊστών όσο και εκείνων που πίστευαν στον εβραϊκό και χριστιανικό Θεό. Η μετακίνηση του Ricardo σε αυτό το «θρησκευτικό πουθενά» δεν ήταν ασυνήθιστη στην εποχή του, ιδίως μεταξύ των νέων γενεών Σεφαραδιτών που διέκοπταν όλο και περισσότερο τους δεσμούς με την κοινότητά τους, συχνά μέσω μικτών γάμων. Η επιρροή της συζύγου του, Priscilla, και οι αλληλεπιδράσεις του με άλλους Κουάκερους πιθανόν να έπαιξαν ρόλο στη διαμόρφωση των ηθικών και πολιτικών στάσεων του Ricardo, καθώς και των πνευματικών του ενδιαφερόντων. Τον ενέπνευσε να εμβαθύνει στις φυσικές επιστήμες και αργότερα να επιχειρήσει να ασχοληθεί με τον τομέα της πολιτικής οικονομίας.
Αφού αποκόπηκε από την επιχείρηση του πατέρα του, ο Ricardo ξεκίνησε μόνος του μια επιχείρηση. Με τη βοήθεια γνωστών και με βάση την ήδη σημαντική φήμη του στο City του Λονδίνου, ο Ricardo κατάφερε να δημιουργήσει τη δική του επιχείρηση ως έμπορος (jobber) κρατικών τίτλων. Όταν ξεκίνησε την επιχειρηματική του δραστηριότητα σε ηλικία είκοσι ενός ετών, η περιουσία του ανερχόταν σε 800 λίρες. Όταν πέθανε το 1823, μόλις τριάντα χρόνια αργότερα, η περιουσία του άξιζε το ασύλληπτο ποσό των 675.000 έως 775.000 λιρών, από το οποίο απολάμβανε ετήσιο εισόδημα 28.000 λιρών (Skousen, 2010). Πώς τα κατάφερε ο Ricardo όχι μόνο να φτάσει σε αυτό το επίπεδο ευημερίας, αλλά και να καθιερωθεί ως ένας από τους σημαντικότερους οικονομολόγους; Αυτό θα απαντηθεί στο Μέρος Β’: Τα ύστερα χρόνια του αφιερώματος για τα 200 χρόνια από τον θάνατό του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Cremaschi, S. (2021). David Ricardo. An Intellectual Biography. Routledge.
- How David Ricardo Became The Richest Economist In History, dailyreckoning.com, διαθέσιμο εδώ
- David Ricardo, 1772-1823, hetwebsite.net, διαθέσιμο εδώ
