Βουδαπέστη: Η ιστορία ενός παραμυθιού

Της Αναστασίας Παπαδά,

Η Βουδαπέστη είναι η πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της Ουγγαρίας και πόλος έλξης για εκατομμύρια επισκέπτες κάθε χρόνο. Το 1872, η Βουδαπέστη έγινε μια ενιαία πόλη, καταλαμβάνοντας και τις δύο όχθες του Δούναβη, καθώς συγχωνεύθηκαν η Βούδα, η Όμπουντα και η Πέστη. Αν και η παραμυθένια όψη της πόλης δε μας προϊδεάζει καθόλου για το παρελθόν της, η Βουδαπέστη έχει μακρά παρουσία στο χρόνο και έχει γνωρίσει πολλούς κατακτητές. Αξίζει να σημειωθεί ότι από το 1987, συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο με τα μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Στη Βουδαπέστη έχουν βρεθεί ίχνη οικισμών που χρονολογούνται από την Παλαιολιθική Εποχή, όπου οι άνθρωποι ζούσαν και στις δύο πλευρές του Δούναβη. Τον 6^ο π.Χ. αιώνα, εγκαταστάθηκαν οι Σκύθες από την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και υπάρχουν σημάδια φυλών Κελτο-Ιλλυρίων που βρίσκονταν εδώ τον 4^ο με 3^ο αιώνα π.Χ. Ένας καθοριστικός παράγοντας στην ανάπτυξη της πόλης ήταν η ανέγερση ενός ρωμαϊκού φρουρίου στη σημερινή περιοχή της Óbuda. Η ρωμαϊκή πόλη του Aquincum ήταν η πρωτεύουσα της επαρχίας της Πανονίας και άνθισε κατά το δεύτερο μισό του 2^ου αιώνα π.Χ. Τον 5ο αιώνα π.Χ. οι Ούννοι κατέκτησαν τη χώρα και ο βασιλιάς Αττίλας δημιούργησε ένα νέο βασίλειο στην Ουγγαρία. Από τον 6^ο έως τον 9^ο  αιώνα μ.Χ. εγκαταστάθηκαν οι Άβαροι στη σημερινή Βουδαπέστη. Τον 9^ο αιώνα, οι Μαγυάροι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της σημερινής Όμπουντα.

Όσον αφορά την πιο σύγχρονη ιστορία της πόλης, περίπου το έτος 1000, ο Στέφανος, ο βασιλιάς της Ουγγαρίας, οργάνωσε ένα φεουδαρχικό κράτος και εισήγαγε τον Χριστιανισμό. Λίγα χρόνια αργότερα, έμποροι από την κεντρική και τη δυτική Ευρώπη εγκαταστάθηκαν στη Βούδα και την Πέστη και βοήθησαν και τα δύο μέρη να αναπτυχθούν γρήγορα. Τον 13^ο αιώνα, οι Μογγόλοι εισέβαλαν στη Βούδα και στην Πέστη. Τον ίδιο αιώνα ολοκληρώθηκε η κατασκευή του Κάστρου της Βούδας. Το βασιλικό δικαστήριο μεταφέρθηκε και πάλι στη Βούδα το 1347, όταν ξεκίνησε η εργασία για την επέκταση της οχύρωσης σε ένα παλάτι σε σύγχρονο γοτθικό ρυθμό. Από τότε, η Βούδα έγινε βασιλική πόλη, ενώ η Πέστη εξελίχθηκε σε εμπορικό κέντρο. Κατά το δεύτερο μισό του 15^ου αιώνα, ο βασιλιάς Ματθαίος Κορβίνος επέκτεινε το Βασιλικό Παλάτι και η Βούδα έγινε κέντρο αναγεννησιακού πολιτισμού. Το 1526, οι Τούρκοι πήραν τη Βούδα και την Πέστη. Υπό τον σουλτάνο Σουλεϊμάν Ι, πολλές εκκλησίες μετατράπηκαν σε τζαμιά, κατασκευάστηκαν λουτρά, ενώ η Βούδα έγινε η έδρα του Μεγάλου Βεζίρη.

Το 1686, ο Κάρολος της Λωρραίνης, από τον Οίκο των Αψβούργων, κατάφερε να ανακτήσει την Όμπουντα, τη Βούδα και την Πέστη. Το 1777, η Βούδα έγινε πανεπιστημιακή πόλη, αλλά έχασε τον τίτλο αυτό από την Πέστη λίγα χρόνια αργότερα και σύντομα, η αριστερή όχθη του Δούναβη έγινε το πνευματικό και πολιτικό κέντρο της χώρας. Το 1867, ο αυτοκράτορας Φραγκίσκος Ιωσήφ Ι και η αυτοκράτειρα Ελισάβετ στέφθηκαν στην εκκλησία του Ματθία και έτσι δημιουργήθηκε η αυστρο-ουγγρική μοναρχία του Δούναβη. Όπως προαναφέρθηκε, το 1872, η Βούδα, η Όμπουντα και η Πέστη ενώθηκαν σε μία πόλη με πληθυσμό άνω των 150.000 κατοίκων, η οποία έγινε επίσημα πρωτεύουσα της Ουγγαρίας. Αυτή ήταν η χρυσή εποχή της πόλης και το 1896, άνοιξε ο πρώτος υπόγειος σιδηρόδρομος της ηπειρωτικής Ευρώπης.

Κατά την έκρηξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, πολλές γνωστές βιομηχανικές επιχειρήσεις εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Βουδαπέστης. Ως αποτέλεσμα του πολέμου, η Βουδαπέστη υπέστη σοβαρά οικονομικά εμπόδια, τα οποία συνέχισαν τα χρόνια του Μεσοπολέμου. Κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Βουδαπέστη υπέστη σοβαρές ζημιές, ιδίως στην περιοχή του κάστρου. Από τις 13 Φεβρουαρίου 1945, τα Σοβιετικά στρατεύματα ήλεγχαν ολόκληρη τη Βουδαπέστη. Τον Οκτώβριο του 1956, οι πολιτικές αναταραχές και οι οικονομικές δυσκολίες τροφοδότησαν λαϊκές εξεγέρσεις με αίτημα την πραγματοποίηση πολιτικών αλλαγών, καθώς το 1948 εγκαθιδρύθηκε στη χώρα κομμουνιστικό καθεστώς. Οι Σοβιετικοί απέστειλαν στρατιωτικές δυνάμεις και συμφώνησαν στον διορισμό του Ίμρε Νάγκυ ως πρωθυπουργό. Ο Νάγκυ σχημάτισε κυβέρνηση με τη συμμετοχή και μη κομμουνιστικών πολιτικών και ζήτησε την αποχώρηση των σοβιετικών δυνάμεων. Μετά την αποχώρηση των Σοβιετικών, ο Νάγκυ ανακοίνωσε τη συγκρότηση πολυκομματικού συστήματος και την αναχώρηση της Ουγγαρίας από το Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την εισβολή των Σοβιετικών στην Ουγγαρία, στις αρχές Νοεμβρίου 1956 και την επανεγκαθίδρυση φιλοσοβιετικής κυβέρνησης, παρουσιάζοντας παράλληλα μια εικόνα καταστροφής της πόλης. Μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, το 1990, διεξήχθησαν οι πρώτες πολυκομματικές εκλογές, τερματίζοντας την σοβιετική επικυριαρχία.

Πηγές

• Budapest History, budapest.com (https://www.budapest.com/city_guide/general_information/history.en.html)
• Budapest, including the Banks of the Danube, the Buda Castle Quarter and Andrássy Avenue, UNESCO, World Heritage List (https://whc.unesco.org/en/list/400/)
• Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Εισαγωγή στην ιστορία του μεταπολεμικού κόσμου, Αθήνα: Πατάκης 2004