Της Σταυρούλας Τζίορα,
Σημαντική πολιτική προσωπικότητα που βρίσκονταν στο επίκεντρο των πολιτικών πραγμάτων τα επαναστατικά, αλλά και μετεπαναστατικά χρόνια. Διετέλεσε πρωθυπουργός της Ελλάδας από το 1834 έως το 1835 και από το 1844 έως το 1847. Έμεινε γνωστός για την υποστήριξη της «Μεγάλης Ιδέας», έννοια που ο ίδιος εισήγαγε, καθώς και για την ευνοιοκρατική πολιτική που ακολούθησε, έτσι ώστε να διατηρηθεί στον πρωθυπουργικό θώκο.
Ο Ιωάννης Κωλέττης γεννήθηκε το 1774 στο Συρράκο, βλαχοχώρι της ευρύτερης περιοχής των Ιωαννίνων. Υπήρξε μαθητής στο τοπικό σχολείο του χωριού του, ενώ αργότερα εγκαταστάθηκε στα Ιωάννινα, όπου εργάστηκε σε ένα εμπορικό κατάστημα, ενώ παράλληλα φοιτούσε στην Καπλάνειο Σχολή. Αργότερα, με την οικονομική ενίσχυση της οικογένειάς του, πήγε στην Ιταλία για να σπουδάσει ιατρική.
Έπειτα από επτά χρόνια, επέστρεψε στα Ιωάννινα το 1813, όπου και εργάστηκε ως γιατρός του Μουχτάρ, γιού του Αλή Πασά. Το 1819, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και προσπάθησε να υλοποιηθούν οι στόχοι της στην ‘Ηπειρο.
Όταν ξέσπασε η Επανάσταση διέφυγε στο Συρράκο και έπειτα από μία αποτυχημένη επαναστατική προσπάθεια στην περιοχή, πήγε στο Μεσολόγγι και από εκεί στην Πελοπόννησο, όπου και δραστηριοποιήθηκε έντονα με την πολιτική. Συμμετείχε στην Ά Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου ως αντιπρόσωπος των επαναστατημένων περιοχών της Ηπείρου. Στις 15 Ιανουαρίου 1822, διορίστηκε υπουργός Εσωτερικών. Έπειτα από την ανάληψη της εξουσίας από τον Ιωάννη Καποδίστρια, διορίστηκε έκτακτος επίτροπος Ανατολικών Σποράδων.
Μετά την έλευση του Όθωνα, ο Κωλέττης διορίστηκε ως γραμματέας της Επικρατείας επί των Ναυτικών, εκπροσωπώντας το Γαλλικό Κόμμα. Στις 12 Οκτωβρίου, αναλαμβάνει τη Γραμματεία των Εσωτερικών, επί κυβερνήσεως Μαυροκορδάτου. Στις 31 Μαΐου 1834, διορίστηκε Πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου, σχηματίζοντας την πρώτη του κυβέρνηση μέχρι τις 20 Μαΐου 1835, όποτε ο αντιβασιλέας Armansperg, εκμεταλλευόμενος την άφιξη του Sir Edmund Lyons ως πρώτου πρεσβευτή της Βρετανίας στην Ελλάδα. Κατάφερε να αποκαταστήσει την ισορροπία των πραγμάτων και να αποτρέψει την ανάκληση του. Με την προτροπή του Lyons, ο Armnasperg ζήτησε την απομάκρυνση του Κωλέττη και έτσι ο Κωλέττης διορίστηκε ως πρεσβευτής στο Παρίσι στις 10 Αυγούστου 1835.
Η άτυπη εξορία του έληξε με την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 οπότε κλήθηκε να επιστρέψει και μάλιστα διορίστηκε υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου με βάση την πρόταση του Μακρυγιάννη για τον σχηματισμό ενός επταμελούς υπουργικού συμβουλίου.
Η συντακτική συνέλευση που άρχισε τις εργασίες της στις 8 Νοεμβρίου για την δημιουργία συντάγματος διόρισε μία επιτροπή από εικοσιένα μέλη για την κατάρτιση του σχεδίου του συντάγματος. Στην επιτροπή αυτή κυριαρχούσαν ο Μαυροκορδάτος, ο Κωλέττης και ο Μεταξάς οι οποίοι περιόρισαν τις συζητήσεις σε καθαρά συνταγματικά θέματα. Το άρθρο 3 που όριζε την ελληνική ιθαγένεια δημιούργησε πολλές εντάσεις. Σε μία μνημειώδη ομιλία του, ο Κωλέττης υπερασπίστηκε με σθένος τους ετερόχθονες Έλληνες, εκείνους δηλαδή που ζούσαν εκτός των αρχικών ορίων του βασιλείου. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Κωλέττη, δύο ήταν τα κύρια κέντρα του ελληνισμού, η Αθήνα η πρωτεύουσα του βασιλείου και η Πόλη, «το όνειρο και η ελπίδα όλων των Ελλήνων».
«Το ελληνικό βασίλειο δεν είναι όλη η Ελλάδα, αλλά μόνον ένα μέρος της, το μικρότερο και το φτωχότερο. Έλληνας δεν είναι μόνον εκείνος που ζει μέσα σ’ αυτό το βασίλειο, αλλά και εκέινος που ζει στα Ιωάννινα, στη Θεσσαλία, στις Σέρρες, στην Ανδριανούπολη, στην Κωνσταντινούπολη, στην Τραπεζούντα, στην Κρήτη, στην Σάμο και σε όποια γη συνδέεται με την ελληνική ιστορία και την ελληνική φυλή.»
Ο Ιωάννης Κωλέττης στη Συντακτική Συνέλευση του 1844
Η Μεγάλη Ιδέα είχε γίνει η κυρίαρχη ιδεολογία του νεοσύστατου κράτους. Το Σύνταγμα ψηφίστηκε τον Μάρτιο του 1844. Στις εκλογές που διεξήχθησαν αμέσως μετά, ο Ιωάννης Κωλέττης, σε συνεργασία με το Ρωσικό Κόμμα, έγινε ο πρώτος κοινοβουλευτικός πρωθυπουργός. Με την παραίτηση του Μεταξά, ο Κωλέττης ήταν ελεύθερος να εφαρμόσει την πολιτική που εκείνος επιθυμούσε. Σύντομα, δημιούργησε το πιο απεχθές στοιχείο της ελληνικής πολιτικής σκηνής, το «σύστημα» όπως το αποκαλούσαν. Μέσω την ευνοιοκρατίας και της διαφθοράς και επεμβαίνοντας στις νόμιμες διαδικασίες, κατάφερε να θέσει υπό έλεγχο του έπαρχους, τους δημάρχους, τους δικαστικούς υπαλλήλους. Σημαντικό ρόλο στην προσπάθειά του για πλήρη έλεγχο έπαιξαν οι ληστές, οι οποίοι πληρώνονταν από οπαδούς του Κωλέττη για να βρίσκονται στην υπηρεσία του.
Κατάφερνε να δείχνει ότι τυπικά τηρεί το Σύνταγμα, ενώ έπραττε αυτοβούλως. Παράλληλα, είχε την υποστήριξη του Τύπου και του λαού, στον οποίο υπόσχονταν την υλοποίηση της Μεγάλης Ιδέας. Δε μας εκπλήσσει, λοιπόν, το γεγονός ότι κέρδισε τις εκλογές του 1847, ιδρύοντας θα λέγαμε μια κοινοβουλευτική δικτατορία. Ίσως, όμως, όλα όσα κατόρθωσε να μην είχαν επιτευχθεί αν δεν είχε την αμέριστη βοήθεια και υποστήριξη του βασιλιά Όθωνα και της Αμαλίας. Την εκλογική του νίκη δεν τη χάρηκε, καθώς πέθανε από μακροχρόνια ασθένεια των νεφρών, στις 31 Αυγούστου 1847. Θλίψη προκάλεσε ο θάνατός του στον Όθωνα, αλλά και στους Γάλλους, οι οποίοι εκφράζονταν μέσω της φιλογαλλικής πολιτικής του Κωλέττη και τον πρεσβευτή της Γαλλίας, Θεόβαλδο Πισκατόρι.
Ο Ιωάννης Κωλέττης κατάφερε να εγκαθιδρύσει ένα οιωνεί δικτατορικό πολίτευμα, υπενδεδυμένο με τον κοινοβουλευτικό μανδύα.
Βιβλιογραφικές αναφορές
- Clogg, R. (2003). Συνοπτική ιστορία της Ελλάδας 1770-2000. Αθήνα: Εκδόσεις κάτοπτρο
- Dakin, D. (1982). Η ενοποίηση της Ελλάδας 1770-1923. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας
