Του Πέτρου Κολυάρδου,
Από το λυκαυγές της ανθρώπινης ύπαρξης μέχρι και σήμερα, η μουσική αποτέλεσε μία ενοποιητική δύναμη για τις ανθρώπινες σχέσεις και έναν αναβατήρα για τη συναισθηματική και ψυχική ισορροπία του ανθρώπου. Η θεραπευτική δράση της μουσικής φαίνεται να έχει τις ρίζες της στην Αρχαία Ελλάδα. Ο Όμηρος, οι Πυθαγόρειοι, ο Πλάτωνας (βασιζόμενοι σε αναφορές από τον «Τίμαιο» και την «Πολιτεία») και ο «Πατέρας της Ιατρικής», Ιπποκράτης, είναι οι πρώτοι οι οποίοι αντιλήφθηκαν τις θεραπευτικές ιδιότητες του μουσικού λόγου. Από την Αρχαιότητα φτάνουμε στο σήμερα. Η μουσική με την Ιατρική συνιστούν μία άρρηκτα συνδεδεμένη σχέση, που συνεχώς εξελίσσεται και ως τελικό αποδέκτη βρίσκουν τον ίδιο τον ασθενή.
Αποτελεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον το γεγονός ότι οι ίδιοι μαθηματικοί λόγοι που διέπουν τα βασικά (πυθαγόρεια) μουσικά διαστήματα, τα οποία προέρχονται από την αρμονική διαίρεση του μονόχορδου (1:2-διάστημα ογδόης, 2:3-διάστημα πέμπτης, 3:4-διάστημα τετάρτης), διέπουν και τις σωματομετρικές αναλογίες του ανθρώπινου σώματος. Όμως, αν ανατρέξουμε στην ιστορία, θα δούμε ότι η προκείμενη παρατήρηση είχε πραγματοποιηθεί πολλά χρόνια πριν από τον Πυθαγόρα. Έτσι, υπάρχουν μαρτυρίες ότι η σχολή των Πυθαγορείων χρησιμοποιούσε μουσικούς ήχους για τη θεραπεία ασθενών, με βάση την άποψη ότι η αρμονία της μουσικής μπορεί να αποκαταστήσει την διαταραγμένη ψυχοσωματική ισορροπία του ασθενούς.
Η εφαρμογή της μουσικοθεραπείας στην ιατρική είναι πολλαπλή, διότι επιδρά τόσο σε σωματικές λειτουργίες (παλμοί, αναπνοή, πίεση), όσο και στην αποκατάσταση της συναισθηματικής ισορροπίας του ασθενούς. Όμως, το άρθρο άπτεται ενός πολύ συγκεκριμένου θέματος. Καλούμαστε να δώσουμε εξήγηση στο αν και με ποιον τρόπο η μουσική μπορεί να απαλύνει τον ανθρώπινο πόνο. Τα μέχρι πρότινος δεδομένα δείχνουν ότι οι νευρικές οδοί, με τις οποίες ταξιδεύει το ερέθισμα του πόνου και το ακουστικό ερέθισμα είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους. Άρα, πώς θα μπορούσε, βάσει του προαναφερθέντος ισχυρισμού, η ακοή να επηρεάσει την αντίληψη του πόνου;
Η απάντηση έρχεται από την ικανότητα του Νευρικού Συστήματος να επικοινωνεί από άκρη ως άκρη με άμεσο ή έμμεσο τρόπο. Έχει φανεί, λοιπόν, ότι ένα ακουστικό ερέθισμα φτάνει στον ακουστικό φλοιό του εγκεφάλου για να ερμηνευθεί, αλλά και σε μία δομή ιδιαίτερα σημαντική για το Μεταιχμιακό Σύστημα, τον Ιππόκαμπο. Το Μεταιχμιακό Σύστημα λειτουργικά αποτελεί το κέντρο εκείνο του εγκεφάλου που ελέγχει τα συναισθήματα, τη συμπεριφορά, τη μνήμη και τη μάθηση, ενώ όλες οι ανατομικές δομές που το απαρτίζουν επικοινωνούν μεταξύ τους με κατάλληλες νευρωνικές συνδέσεις.
Ο Ιππόκαμπος, λοιπόν, είναι μία ξεχωριστή ανατομική και λειτουργική δομή, με κεντρικό ρόλο τη μεταφορά των πληροφοριών από τη βραχυπρόθεσμη στη μακροπρόθεσμη μνήμη και, συνεπώς, μία δομή που μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία, αλλά και την αναπόληση αναμνήσεων. Συγκεκριμένα στη μουσική, το ακουστικό ερέθισμα αναλύεται και επεξεργάζεται στον εγκέφαλο και επαναφέρει στον νου αναμνήσεις που έχουν συνδεθεί με το συγκεκριμένο μουσικό άκουσμα. Αυτές οι αναμνήσεις συνοδεύονται από τη δημιουργία συναισθημάτων, αλλά και μία ακούσια μείωση του πόνου, επειδή ο εγκέφαλος αυτόματα εστιάζει στην επιτέλεση άλλων διεργασιών.
Υπάρχει, όμως, ακόμα μία εκδοχή που ερμηνεύει ικανοποιητικά τη μείωση του πόνου και για να γίνει αντιληπτή από τον αναγνώστη πρέπει να καταλάβει τον τρόπο μεταφοράς των ερεθισμάτων εντός του Νευρικού Συστήματος. Τα κύτταρα εκείνα τα οποία είναι υπεύθυνα για τη μετάφραση των ερεθισμάτων σε νευρικές ώσεις και στην μεταφορά τους προς τον εγκέφαλο για ανάλυση και επεξεργασία είναι τα νευρικά κύτταρα ή νευρώνες. Έτσι, τα κύτταρα αυτά δέχονται ερεθίσματα, τα οποία, εάν είναι αρκετά σε αριθμό και σε ένταση για να ξεπεράσουν ένα ενεργειακό φράγμα, γνωστό και ως «ουδό πυροδότησης», τότε δημιουργείται μία νευρική ώση, που κατευθύνεται προς το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα. Η συνεχής επαφή με τη μουσική επηρεάζει τις νευρωνικές συνδέσεις και καταφέρνει, τελικά, να αυξήσει τον ουδό πυροδότησης. Έτσι, επειδή το προαναφερθέν ενεργειακό φράγμα είναι υψηλότερο, μεγαλύτερα σε ένταση ερεθίσματα απαιτούνται για να γίνει αντιληπτό το αίσθημα του πόνου, με άμεση συνέπεια ο άνθρωπος να αντιλαμβάνεται δυσκολότερα τα αλγεινά ερεθίσματα.
Ορισμένες απόψεις ανθρώπων που δεν έχουν επαφή με τη μουσική τίθενται απέναντι από τα προκείμενα. Ωστόσο, έρευνες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας και προσφέρουν τον υψηλότερο βαθμό φερεγγυότητας σχετικά με το ακίβδηλο της αλήθειας δείχνουν πως η μουσική επιδρά στο καρδιαγγειακό και αναπνευστικό σύστημα, με τη μεταβολή του καρδιακού και αναπνευστικού ρυθμού, αλλά και στο νευρικό σύστημα. Οι θεραπευτικές της ιδιότητες είναι πολλές και αγγίζουν όλο το φάσμα ασθενών, δεδομένου της ψυχολογικής υποτροπής αυτών, που είναι απόρροια της ασθένειας που αντιμετωπίζουν. Συνεπώς, κάτω από τον όρο μουσική κρύβονται πολλά περισσότερα. Κάτω από τη μουσική βρίσκεται το πνεύμα του ανθρώπου που συναντά αυτό της φύσης και ένα πλαστούργημα του ανθρώπινου πολιτισμού με, μεταξύ άλλων, θεραπευτικές ιδιότητες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- “Where’s the Music?” Using Music Therapy for Pain Management, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Music Therapy and Its Role in Pain Control, intechopen.com. Διαθέσιμο εδώ
