Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Η μόδα είναι ένα σημαντικό στοιχείο της σημερινής ζωής, ακόμη κι αν δεν είναι κανείς φανατικός στο να ακολουθεί τις τάσεις της. Τα ρούχα μας λένε πολλά για εμάς, το πώς αισθανόμαστε, το τι μας αρέσει, ακόμη και το τι υποστηρίζουμε. Η βιομηχανία της μόδας έχει πλέον κάτι για να συναρπάσει ακόμη και τους πιο ολιγαρκείς. Φαινόμενα όπως η εξέλιξη του fast fashion και η επικράτηση αυτών των αλυσίδων έχουν σηματοδοτήσει μια νέα εποχή, κατά την οποία, ακόμη και οι μεγαλύτεροι οίκοι του πλανήτη, προσπαθούν να συμβαδίσουν με ένα πιο ουδέτερο ενεργειακό αποτύπωμα. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή.
Ποια αρχή; Μα, του 20ού αιώνα φυσικά. Στο non-fiction πόνημά της, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, η Ζέφη Κόλια μάς παίρνει μαζί της σε ένα πολύχρωμο ταξίδι, γεμάτο ραφές, σχέδια, πατρόν, αλλά και τις ιδέες και τα όνειρα των ανθρώπων που εκφράστηκαν μέσα από τις διαφορετικές τάσεις της μόδας. Το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα λέγεται Βελονιές της Πρωτοπορίας και αποτελεί μια λίαν ενδιαφέρουσα περιήγηση σε έναν περίπου αιώνα μέσα στην ιστορία της μόδας, ο οποίος ασφαλώς ήταν και ο επεισοδιακότερος, τουλάχιστον μέχρι τις μέρες μας. Γνωρίζοντας καλύτερα την ίδια τη συγγραφέα, η Ζέφη Κόλια, από τη Νίκαια του Πειραιά, έχει εκδώσει το πρώτο της βιβλίο το 2000. Από τότε έχει λογοτεχνική παραγωγή για παιδιά και ενήλικες. Το συγκεκριμένο πόνημα είναι, όπως έχει δηλώσει και η ίδια, ένα πιο προσωπικό της πρότζεκτ, το οποίο έφερε εις πέρας με ιδιαίτερη αγάπη.
Τούτο, άλλωστε, δεν θα ήταν ανάγκη να το γνωρίζουμε – φαίνεται και από τις σελίδες του βιβλίου. Προσεγμένα μικρά κεφάλαια, σύμβολα της ποπ κουλτούρας, ανεκδοτολογικές ιστορίες και μεγάλες προσωπικότητες του πεδίου της μόδας, όλα ενώνονται για να ξαναδημιουργήσουν έναν κόσμο που δεν υπάρχει πια μπροστά στα μάτια του αναγνώστη. Καθώς οι πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές καταστάσεις μεταβάλλονται, οι αλλαγές γίνονται εμφανείς και στον τρόπο που επιλέγει κανείς πλέον να εκφραστεί μέσα από την ενδυμασία. Τα μεγάλα κοινωνικά και φιλοσοφικά κινήματα, αλλά και τα καλλιτεχνικά ρεύματα της εποχής, άφησαν υλικές μαρτυρίες για τις ιδέες τους μέσα από τις ενδυματολογικές επιλογές των μελών τους. Η μόδα βρέθηκε να αλλάζει και να μετασχηματίζεται πολλές φορές, αλλά στο συγκεκριμένο βιβλίο θα ξεκινήσουμε από τις αλλαγές της δεκαετίας του ’20.
Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι γυναίκες έχουν χειραφετηθεί σε μεγάλο βαθμό σε σχέση με την προϋπάρχουσα κατάσταση. Πολλές από αυτές έχουν βγει στην αγορά εργασίας, άλλες έχουν ήδη διαμαρτυρηθεί για την ανισότητα ως Σουφραζέτες. Είναι αυτονόητο ότι σε αυτό το κοινό δεν θα ήταν ιδιαίτερα αγαπητός ο κορσές της προηγούμενης περιόδου (belle epoque). Στα πλαίσια των κοινωνικών ανακατατάξεων, η μόδα λειτούργησε ως καθρέφτης της κοινωνικής πραγματικότητας, καθώς πλέον οι γυναίκες δεν ήταν διατεθειμένες να φορέσουν κορσέ και να υποστούν όλα τα μυοσκελετικά προβλήματα που έρχονται με αυτόν, ώστε να έχουν την επιθυμητή σιλουέτα. Οι γυναίκες της δεκαετίας του ’20 φορούν απλά φορέματα, που τους επιτρέπουν ελευθερία κινήσεων, ενώ σταδιακά γίνεται επιθυμητός ένας πιο ραδινός σωματότυπος, χωρίς καμπύλες.
Τη δεκαετία του 1930, οι πρώτες ομιλούσες ταινίες του Χόλιγουντ δεν ψυχαγωγούσαν απλά το κοινό, αλλά και ρύθμιζαν τα πρότυπα της μόδας για τα χρόνια που θα ακολουθούσαν. Σε αντίθεση με τη μόδα της προηγούμενης δεκαετίας, τώρα οι σταρ της μεγάλης οθόνης είχαν τονισμένο στήθος και γοφούς, πρότυπο που μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο θα επανέλθει, μέσα και από τις δημιουργίες του οίκου Dior. Παρόλα αυτά, τη δεκαετία του 1960, κατά την οποία μεσουρανεί η Twiggy και το στυλ των μοντέρνων κοριτσιών, που δεν έχουν πλέον κανένα στοιχείο από την προηγούμενη γενιά, σημειώνεται μια ακόμη ανατροπή.
Οι διεκδικήσεις των γυναικών στην εργασία και την κοινωνία δεν είναι, βέβαια, άσχετες από την εξέλιξη της μόδας. Τη δεκαετία του 1980, οι γυναίκες κάνουν μεγάλα ανοίγματα στον χώρο εργασίας, διεκδικούν παραδοσιακά «αντρικά» πόστα και ως εκ τούτου χρειάζονται όγκο και επιβλητικότητα, όπως θα έβλεπε κανείς σε ένα ταγιέρ με ιδιαίτερα τονισμένους τους ώμους – τη γνωστή σε όλες μας μόδα με τις βάτες. Τα διάφορα στιλ που αναπτύχθηκαν τότε, αλλά και η επίδραση διαφόρων χωρών στη βιομηχανία της μόδας (παρόλο που η Γαλλία μοιάζει να είναι η αδιαφιλονίκητη μητρόπολη), δημιουργούν ένα μωσαϊκό χρώματος, υφής και σχεδίου.
Ένα μόνο άρθρο είναι ασφαλώς ελάχιστο για να περιγράψει κανείς όλα όσα θα βρει ένας αναγνώστης στο συγκεκριμένο βιβλίο. Τα πνευματικά κινήματα, οι σχεδιαστές μόδας και οι κοινωνικές συνθήκες εμπλέκονται με τρόπο, ώστε η ανάγνωση να διατηρείται ιδιαίτερα ευχάριστη. Ακόμη κι αν δεν είχατε ασχοληθεί ποτέ με τη μόδα, δεν έχετε περιέργεια να μάθετε ποιος εξοστράκισε τους κορσέδες από τα γυναικεία ρούχα και πώς αυτοί ξαναήρθαν στη μόδα, με εντελώς διαφορετικούς όρους; Δεν θα θέλατε να ξέρετε πώς και γιατί η Κοκό Σανέλ εμπνεύστηκε το μικρό μαύρο φόρεμα και γιατί η Audrey Hepburn εμφανίστηκε με αυτήν την αλησμόνητη μαύρη αμφίεση στο “Breakfast at Tiffany’s”; Για όλες αυτές και περισσότερες πληροφορίες, αλλά και ιδιαίτερες λεπτομέρειες για το κλίμα κάθε περιόδου, αυτό το βιβλίο είναι μια αξιόλογη προσθήκη σε κάθε βιβλιοθήκη.
