Της Γιώτας Κασάπη,
Ο άνθρωπος, πέφτοντας συνεχώς στη παγίδα της αναζήτησης του σκοπού της ύπαρξής του, μεταφέρει αυτό το ερωτηματικό και στον τομέα της πολιτικής. Στην διεθνή της διάσταση, ο σκοπός μεταφράζεται με την διατήρηση μιας στοιχειώδους ισορροπίας ή, ιδανικά, της ειρηνικής συνύπαρξης. Στην πράξη, ωστόσο, δεν είναι τόσο ξεκάθαρος, μιας και ακολουθεί τις βλέψεις και τα συμφέροντα του κάθε κράτους, κι όταν αυτά συγκρούονται, γεννάται ο πόλεμος. Στον αντίποδα της σύγκρουσης βρίσκεται η διπλωματία και ο θεσμός της διαπραγμάτευσης, που προσπαθούν να απομακρύνουν το σύννεφο του πολέμου από το πολιτικό περιβάλλον. Το κλειδί για μια πετυχημένη διαπραγμάτευση και η σίγουρη επιτυχία της δεν έχει ακόμα ανακαλυφθεί, μήτε και αναμένεται. Η απρόβλεπτη φύση του διεθνούς συστήματος και οι συνεχείς αλλαγές των συνθηκών άλλωστε δεν επιτρέπουν την εφαρμογή μιας «φόρμουλας» που θα ταιριάζει σε κάθε καλούπι. Παρόλα αυτά, υπάρχει ένας κώδικας συμπεριφοράς και επικοινωνίας που έρχεται να ρυθμίσει τη διπλωματία και να τη φέρει όσο το δυνατόν εγγύτερα στον στόχο της γίνεται.
Ένας εκπρόσωπος, οφείλει να παρατηρεί και να σέβεται πρωτίστως, την κουλτούρα, τις παραδόσεις και τα έθιμα του κράτους υποδοχής. Αυτό συμπεριλαμβάνει την προσοχή στον κώδικα ενδυματολογίας και χαιρετισμού, ενώ η μελέτη της θρησκείας και της ιστορίας του κράτους υποδοχής θεωρείται αναγκαία. Η εκπόνηση των διαδικασιών πρέπει να γίνεται με ευγένεια, δεκτικότητα και κατανόηση, ενώ ο εκπρόσωπος οφείλει να τοποθετεί το συμφέρον της χώρας του πάνω από κάθε άλλο, μιλώντας για εκείνη με περηφάνια και περιγράφοντας όσο πιο αντικειμενικά γίνεται την κατάστασή της σε κάθε τομέα, ώστε να εμπνεύσει εμπιστοσύνη στο κράτος υποδοχής. Η αποφυγή αναφοράς σε ευαίσθητα θέματα, άσκησης κριτικής και υπέρβασης των ορίων του συνομιλητή είναι επίσης απαραίτητη. Στο πρόσωπο του εκπροσώπου πολλές φορές αντικατοπτρίζεται το ίδιο το κράτος στα μάτια του υποδοχέα, με αποτέλεσμα μια λάθος κίνηση να δημιουργεί λανθασμένες εντυπώσεις. Η συμπεριφορά των πομπών διεθνούς πολιτικής είναι επομένως μια αντανάκλαση των όσων πρεσβεύουν και επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό την αντίληψη που σχηματίζουν οι δέκτες για ένα κράτος.
Την καλή συμπεριφορά συνοδεύει και ο καλός λόγος. Η γλώσσα είναι το όχημα του μηνύματος και ενώνει τους συνομιλητές. Με την αναφορά στη γλώσσα εννοείται τόσο η γνώση μιας ξένης γλώσσας, όσο και ο τρόπος επικοινωνίας. Στη πρώτη περίπτωση, το να γνωρίζει κανείς πολλές γλώσσες και ιδίως εκείνη του κράτους υποδοχής, επιδρά θετικά, καθώς καλυτερεύει τους όρους της συνεννόησης και δημιουργεί βαθύτερους δεσμούς κατανόησης και συμπάθειας. Αυτό συμβαίνει γιατί τα γλωσσικά στοιχεία είναι αποκυήματα πολιτισμού και βοηθούν στη θέαση και κατανόηση της πραγματικότητας με τον τρόπο που την αντιλαμβάνεται κάποιος άλλος. Όπως αναφέρει και ο αυστριακός φιλόσοφος Ludwig Wittgenstein, «Όταν μιλάμε μίαν άλλη γλώσσα, αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο κάπως διαφορετικά». Ο βρετανός διπλωμάτης Sir John Bowring για παράδειγμα, είχε άριστη γνώση περίπου 25 γλωσσών, γεγονός που τον έφερε στη θέση αυτή και σύντομα τον τοποθέτησε στο κέντρο των βρετανικών διαπραγματεύσεων στο Χονγκ Κονγκ το 1849, συμβάλλοντας παράλληλα στη διατήρηση καλών σχέσεων με την Κίνα.
Στη περίπτωση που η γλώσσα μεταφράζεται ως τρόπος επικοινωνίας και χροιάς, ο λόγος είναι συνετό να είναι επίσημος, προσεγμένος, με επαγγελματικό ύφος και ανάλογος της περίστασης. Στη σύγχρονη διπλωματία, στην οποία έχουν μπει και τα social media στο παιχνίδι, οι αναρτήσεις και οι εικόνες λειτουργούν ως δίαυλος επικοινωνίας ή μέσο έκφρασης ικανό να επηρεάσει τις σχέσεις κρατών. Το 2018, ο λογαριασμός της πρεσβείας του Ισραήλ στις Η.Π.Α. στο Twitter απάντησε μέσω στιγμιότυπου γνωστής ταινίας, σε λογαριασμό που μετέφερε τα λόγια του Ιρανού ηγέτη Χομεϊνί, στα οποία αναφέρεται στο Ισραήλ ως «κακοήθης καρκινικός όγκος στη περιοχή της Δυτικής Ασίας που πρέπει να αφαιρεθεί…». Ένα τέτοιο γεγονός δίνει μια ξεκάθαρη εικόνα για τη σχέση του Ισραήλ με το Ιράν. Οι φορές που ο αρνητικός χαρακτηρισμός προσώπων ή η υποτιμητική συμπεριφορά έχουν ταρακουνήσει τη διεθνή σκηνή δεν είναι λίγες.
Το savoir-vivre της διπλωματίας είναι επομένως φανερό πως πολλές φορές παραμερίζεται. Ακόμη και με ένα κράτος το οποίο διαθέτει στάση επιθετικότητας, η διατήρηση τυπικών, αν όχι καλών σχέσεων είναι προτιμότερη από έμμεσες ή άμεσες αψιμαχίες, προκειμένου να υπάρχουν περιθώρια συνεργασίας και αποφυγής του σεναρίου της σύγκρουσης. Όταν τα μέτωπα είναι πολλαπλά και πρέπει να συνυπολογίζονται πολλές κουλτούρες, ιδέες και καταστάσεις, η διπλωματία συναντά προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει στο όνομα της ειρήνης και της φρόνιμης επίλυσης των προβλημάτων. Αρκεί να υπάρχει αμοιβαίος σεβασμός, πολιτικό ήθος και εξοικείωση με την ιστορία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- D.G Hewitt, 20 Amazing Polyglots in History that Most People Didn’t Know About, διαθέσιμο εδώ
- The Beastly History of Diplomatic Insults, Economist, διαθέσιμο εδώ
- Stanko Nick, Use of Language in Diplomacy, Diplomacy, διαθέσιμο εδώ
