Της Αναστασίας Κούρλα,
Στην αρχοντική Αρκαδία, σε απόσταση 200 χλμ από την Αθήνα, θα συναντήσει κανείς την ξακουστή Στεμνίτσα. Ανάμεσα στα καταπράσινα πλατάνια, τα πετρόχτιστα ψηλά αρχοντικά, τα γραφικά καλντερίμια και τις εκκλησιές, έχει την ευκαιρία να περιηγηθεί σ’ αυτό το παραδοσιακό χωριό, που σίγουρα θα αγαπήσει. Ιστορικά, αποτέλεσε την πρώτη ανεπίσημη πρωτεύουσα της επαναστατημένης Ελλάδας υπό την ηγεσία του Θ. Κολοκοτρώνη και στις 26 Μαΐου του 1821 συστάθηκε εκεί η Α’ Πελοποννησιακή Γερουσία. Έχει περίπου 200 μόνιμους κατοίκους, αλλά τον χειμώνα πλημμυρίζει από τουρίστες. Η ευνοϊκή του θέση ανάμεσα στη Βυτίνα και στη Δημητσάνα, αλλά και τα 42 χλμ διαφοράς από το χιονοδρομικό κέντρο του Μαινάλου, έχουν αναδείξει την Στεμνίτσα σε ένα προσφιλές μέρος για χειμερινές διακοπές.
Στην κεντρική πλατεία του χωριού θα βρεις παραδοσιακά καφενεία, στα οποία μπορείς να απολαύσεις τον καφέ σου, ατενίζοντας το ελατοδάσος του Μαινάλου. Στη μέση της πλατείας υπάρχει ακόμα η εκκλησία και το καμπαναριό του Αγίου Γεωργίου, του πολιούχου του χωριού, χτισμένο το 1810 μ.Χ. Στο εσωτερικό του ναού, ύστερα από πυρπόληση των Τούρκων, διασώζονται οι εικόνες του τέμπλου που χρονολογούνται κατά προσέγγιση στο 1819. Στη Στεμνίτσα υπάρχουν 18 βυζαντινές εκκλησίες, που επιβεβαιώνουν πως κάποτε υπήρξε το κεφαλοχώρι της Γορτυνίας.
Δίπλα από την πλατεία βρίσκεται το λαογραφικό μουσείο Στεμνίτσας, που στεγάζεται στο αρχοντικό Χατζή, τριόροφο σπίτι του 18ου αιώνα, πρώην οικία Γεωργίου Χατζή και το 1995 οικοδομήθηκε το δεύτερο κτίριο με δαπάνες επιφανών ντόπιων. Η έκθεση περιλαμβάνει αναπαραστάσεις παραδοσιακών εργαστηρίων, το εσωτερικό ενός στεμνιτσιώτικου σπιτιού, μεταβυζαντινές εικόνες, έργα μεταλλοτεχνίας, κεραμικής, ξυλογλυπτικής, κεντήματα, φορεσιές, εκκλησιαστικά σκεύη, φιγούρες θεάτρου σκιών φιλοτεχνημένες από τον καραγκιοζοπαίκτη Λάμπρο Καραδήμα.
Η άρρηκτη σχέση της Στεμνίτσας με τα μέταλλα και την αργυροχρυσοχοΐα στηρίζεται σε θεμέλια δύο αιώνων. Για τον λόγο αυτό, από το 1976 λειτουργεί σχολή αργυροχρυσοχοΐας, συνεχίζοντας την παράδοση και συνδυάζοντάς τη, φυσικά, με σύγχρονες τεχνικές και διδασκαλία από εξειδικευμένους τεχνικούς. Διαθέτει πλήρη υλικοτεχνική υποδομή, με τρία πλήρως εξοπλισμένα εργαστήρια, σχεδιαστήριο και εργαστήριο υπολογιστών. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει μόνο μαθήματα που είναι σχετικά με την ειδικότητα και δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην εργαστηριακή διδασκαλία. Παράλληλα, επιδεικνύει πολλές διακρίσεις σε εκθέσεις και διαγωνισμούς τα τελευταία χρόνια.
Αρκετά κοντά στο χωριό, ανάμεσα στον δρόμο που ενώνει τη Στεμνίτσα με τη Δημητσάνα, βρίσκεται και το υπαίθριο μουσείο υδροκίνησης, που παρουσιάζει τη σημασία της υδροκίνησης στην παραδοσιακή κοινωνία. Συγκεκριμένα, προβάλλει τις βασικές προβιομηχανικές τεχνικές που αξιοποιούν το νερό για την παραγωγή ποικίλων προϊόντων και τις συνδέει με την ιστορία και την καθημερινότητα της τοπικής κοινωνίας στο πέρασμα του χρόνου. Συγχρόνως, έχει αποκαταστήσει παραδοσιακές εγκαταστάσεις και υδροκίνητους μηχανισμούς και διαθέτει εργαστήρια, τα οποία περιβάλλονται από πυκνή βλάστηση και άφθονα τρεχούμενα νερά.
Στο πρώτο κτήριο στεγάζεται η νεροτριβή και το αλευρόμυλο με οριζόντια φτερωτή. Έξω από τον μύλο θα δείτε ρακοκάζανο, που στηνόταν στην ύπαιθρο μετά τον τρύγο για την παραγωγή τσίπουρου από τα στέμφυλα. Απέναντι, υπάρχει βυρσοδεψείο κι αν ακολουθήσεις το λιθόστρωτο μονοπάτι, καταλήγεις στον μπαρουτόμυλο. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821, οι ντόπιοι τροφοδοτούσαν τον αγώνα με το απαραίτητο αυτό πολεμικό υλικό. Ο Κολοκοτρώνης γράφει χαρακτηριστικά: «Μπαρούτι είχαμε, έκαμνε η Δημιτζάνα».
Όλα όσα προανέφερα είμαι σίγουρη ότι σας εντυπωσίασαν, ωστόσο ήρθε η στιγμή να σας εκθέσω τον λόγο που ξεκίνησα να γράφω αυτό το άρθρο. Μόλις 8 χλμ από τη Στεμνίτσα βρίσκεται η ιερά μονή του Τιμίου Προδρόμου, που ιδρύθηκε από μοναχούς ασκητές του βουνού, οι οποίοι συνενώθηκαν για να σχηματίσουν το κοινόβιο της μονής. Μετά από 20 λεπτά πεζοπορίας ανάμεσα στη χαράδρα του Λουσίου ποταμού, με τον ήχο των πουλιών και του νερού που προσφέρουν απόλυτη ηρεμία σε κάθε επισκέπτη και σε συνοδεία με τα γαϊδουράκια που εξυπηρετούν τις ανάγκες της μονής, θα αντικρύσεις το μοναστήρι να «κρέμεται» στον κάθετο βράχο. Η εικόνα από κάτω είναι συγκλονιστική. Κυριολεκτικά, νομίζεις ότι είναι έτοιμο να πέσει, ωστόσο διατηρείται έτσι από τον 16ο αιώνα.
Εσωτερικά, το μοναστήρι σε μεταφέρει σε άλλη εποχή. Η αστείρευτη λιτότητα και οι εικόνες της βυζαντινής περιόδου προκαλούν το δέος και την ευλάβεια κάθε Χριστιανού. Στο μπαλκόνι της μονής, δίπλα από το σαλόνι που θα σε κεράσουν λουκουμάκι κι ελληνικό καφέ, μπορείς να περιεργαστείς κάθε λεπτομέρεια του καταπράσινου βουνού και του Λούσιου ποταμού. Σε όσα μοναστήρια κι αν έχω πάει, το συγκεκριμένο ριζώθηκε στην καρδία μου. Αν αποφασίσετε να το επισκεφτείτε και έχετε τη θέληση, μην παραλείψετε να αφήσετε στο μοναστήρι λίγο λάδι ή τροφή.
Φτάνοντας στο τέλος αυτής της περιήγησης, γίνεται αντιληπτό πως οι εξελίξεις της Ελληνικής Επανάστασης επηρέασαν εξ ολοκλήρου τη διαμόρφωση του χωριού. Η Στεμνίτσα, λοιπόν, είναι ένα μέρος στο οποίο μπορείς να συνδυάσεις την ξεκούραση, την επαφή με την Ιστορία και την απόλαυση του φυσικού περιβάλλοντος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
