Της Μαρίας Κλειδή,
Η μουσική, είναι μία δραστηριότητα που συνοδεύει τον άνθρωπο σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Η ομορφιά της, εκτός των άλλων, έγκειται στο ότι είναι προσιτή σε όλους όσους θέλουν να την προσεγγίσουν -και εννοώ προσιτή ως προς το άκουσμα-, διότι σαφέστατα η εκμάθηση της μουσικής προϋποθέτει πολλά περισσότερα. Για την συνδρομή της μουσικής στην ανθρώπινη ψυχολογία, έχουν μιλήσει τόσο επιστήμονες όσο και η ιστορία η ίδια. Οι αρχαίοι μας μύθοι αναδεικνύουν ως θεό της Μουσικής, τον θεό του φωτός, της υγείας και των λιμών, τον Μουσηγέτη Απόλλωνα. Τι πιο ταιριαστό, ο θεός της μουσικής να ακολουθείται από τις Μούσες, τις κόρες του Διός και της Μνημοσύνης και προστάτιδες των τεχνών, που αν το θελήσουν δίνουν έμπνευση στους ανθρώπους;
Επιπλέον, ο Απόλλωνας ήταν πατέρας του Ασκληπιού, γεγονός που αποκαλύπτει την πίστη που οι αρχαίοι Έλληνες είχαν για την σύνδεση της μουσικής με την «καλή υγεία». Η μουσική, έχει την ιδιότητα να γαληνεύει το πνεύμα και να ημερεύει τις αισθήσεις. Ακόμη και άγρια θηρία – ειδικότερα αρκετά είδη ερπετών -, αντιδρούν σαν υπνωτισμένα στο άκουσμα κάποιων ήχων, ενώ άλλα, θηλαστικά, προσεγγίζονται από ήχους και μελωδίες μουσικών οργάνων και στέκουν να απολαμβάνουν την ομορφιά και την αρμονία που τους προσφέρεται.
Ο ελληνικός πολιτισμός της αρχαιότητας, έδινε μεγάλη σημασία στη μουσική και στην εκμάθησή της, καθώς ένα από τα τρία βασικά μαθήματα τα οποία λάμβαναν οι νέοι ήταν αυτά της μουσικής και της αρμονίας. Ο κιθαρωδός, μαζί με τον γραμματιστή και τον παιδοτρίβη πραγματοποιούσαν μία ολοκληρωμένη παιδεία για τους εφήβους. Πλήθος αγγείων και αγαλμάτων μας επιβεβαιώνουν την αγάπη και τη σημασία που οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν στη μουσική, καθώς αυτή πέραν του ότι βρισκόταν στην καθημερινότητα των ανθρώπων, οι οποίοι μιλούσαν τραγουδιστά, «Οι Έλληνες διά του λόγου τραγουδούσαν και διά του τραγουδιού ομιλούσαν», έντυναν με μουσική τις μεγάλες τελετές και τις προσευχές τους. Τα Ομηρικά έπη που απαγγέλλονταν από τους ραψωδούς, είχαν συχνά συνοδεία λύρας, ενώ οι προκάτοχοι τους, αοιδοί, απήγγειλαν τραγουδιστά, συνήθως σε αυλές βασιλέων, αναδεικνύοντας κατορθώματα ηρώων και Θεών.
Από πολύ νωρίς, οι αρχαίοι Έλληνες είχαν αναδείξει τη Μουσική ως ύψιστη επιστήμη – και ναι, την θεωρούσαν επιστήμη -, μαζί με τη Φιλοσοφία και την Αστρονομία, αρχή που είχε δοθεί από τον μαθηματικό πατέρα Πυθαγόρα. Η θέση αυτή δεν ισχύει και σήμερα, καθώς η μουσική θεωρείται τέχνη, παρ’ ότι πέραν της δημιουργίας μουσικών οργάνων, τίποτα τεχνικό δεν περιλαμβάνει η εκμάθησή της. Τέχνη στην αρχαιότητα, σήμαινε ό,τι παράγεις με τα χέρια σου, που καταλήγει σε ένα όμορφο και χρηστικό συνήθως αντικείμενο. Στον αντίποδα, τα αποτελέσματα της μουσικής είναι άυλα και ταυτόχρονα πολύ ζωντανά, ικανά να δημιουργήσουν συναισθήματα και να ταξιδέψουν τον νου που ακολουθεί την αρμονική μελωδία.
Την προσοχή του Πυθαγόρα είχε προσελκύσει από πολύ νωρίς και η Αστρονομία, που αποτελούσε μία από τις βασικές του μελέτες. Οι σπουδές του στην Αίγυπτο και τη Βαβυλώνα, του είχαν προσφέρει την κατανόηση της απόδοσης αριθμών στους πλανήτες που εξέφραζαν ενδοπλανητικές αποστάσεις. Οι κανονιστικές κυκλικές κινήσεις των ουράνιων σωμάτων μπορούσαν κατά τον Πυθαγόρα, να μετρηθούν με ακρίβεια, ενώ υποστήριζε ότι φαίνεται να κατέχουν μία θεϊκή ευφυΐα. Οι μελέτες του Πυθαγόρα γύρω από την απόδοση της μουσικής με αριθμητικές σχέσεις και του ότι η ουσία των αστεριών-πλανητών είναι αριθμητική, έδωσε έναυσμα στην έρευνά του γύρω από τη μουσική των Ουράνιων Σωμάτων. Εφηύρε το μονόχορδο και πειραματίστηκε σε αυτό μεταφέροντας τις αριθμητικές σχέσεις του τετράχορδου σε νέες πάνω στο μονόχορδο. Το μονόχορδο κουρδιζόνταν βάση των αριθμητικών σχέσεων που προέκυπταν από τις τροχιές των ουράνιων σωμάτων.
Πειραματιζόταν επίσης με την επτάχορδη λύρα. Οι Πυθαγόρειοι υποστήριζαν ότι τα ουράνια σώματα τραγουδούν την κοσμική μουσική, καθώς είναι λογικό να παράγουν ήχους κατά τη διάρκεια της περιφοράς που διαγράφουν. Η περιφορά του κάθε ουράνιου σώματος είναι κανονιστική · έτσι και η μουσική που ενδεχομένως παράγεται είναι αρμονική και τέλεια. Η μουσική αυτή μεταφράζεται αρχικά σε δονήσεις, κύματα, καθώς ο ήχος δεν δύναται να μεταδοθεί στο απόλυτο κενό που επικρατεί στο διάστημα. Έτσι, τα μαθηματικά έπαιξαν το ρόλο της γλώσσας που ο Πυθαγόρας χρησιμοποίησε ώστε να έρθει πιο κοντά στην θεϊκή αρμονία της μουσικής των ουράνιων σωμάτων.
Ο Πυθαγόρας δεν ήταν ο μόνος που ασχολήθηκε με την μουσική των πλανητών. Και ο Πλάτων στον Τίμαιο αναφέρεται στη μουσική των σφαιρών. Ακόμη, ο Ορφέας ήταν ο πρώτος πιστός και ακόλουθος της σχέσης της μουσικής και των αριθμών, ενώ αρχαίοι Ομηρικοί ποιητές σε ύμνο προς τον Άρη, προσφωνούν τους πλανήτες ως είδος χορωδίας, ενώ στον ύμνο του Ερμή παρουσιάζεται η επτάχορδος λύρα. Είναι εύκολο να παρατηρήσουμε τη σχέση μεταξύ μελωδίας και ύμνου, ειδικότερα όταν αποδίδεται μέσω του αγγελιοφόρου των θεών, Ερμή, και να αντιληφθούμε τη μουσική και την αρμονική μελωδία ως μέσο για την επίκληση των θεϊκών δυνάμεων, πρακτική άλλωστε που εφαρμόζεται και σήμερα στις ψαλμωδίες πολλών θρησκειών.
Η επιστήμη του 21ου αιώνα έχει επιβεβαιώσει τις μελέτες του Πυθαγόρα γύρω από τη μουσική των ουράνιων σωμάτων. Μέσα από ανιχνευτές των μη επανδρωμένων διαστημοπλοίων της NASA, Voyager 1 και 2 καταγράφηκαν ηλεκτρομαγνητικά κύματα στο διαστημικό κενό. Πρόκειται για μία συλλογή πλανητικών εκπομπών ραδιοφωνικών σημάτων τα οποία στη συνέχεια μετατράπηκαν σε αρχεία ήχου. Το εξαιρετικά ενδιαφέρον με την παραπάνω ανακάλυψη είναι η απόλυτη ταύτιση των πλανητικών ήχων με τις 7 Νότες, σε αντιστοιχία 1) Ήλιος: Μι, 2) Αφροδίτη: Φα, 3) Ερμής: Σολ, 4) Σελήνη: Λα, 5) Κρόνος: Σι, 6) Άρης: Ρε, 7) Δίας: Ντο. Η μουσική που καταγράφηκε μοιάζει με Θιβετιανά μπολ, ήχους δελφινιών, κυμάτων, πουλιών, ανέμων κ.α.
Κλείνοντας, η μουσική από αρχαιοτάτων χρόνων θεωρείται ότι μας φέρνει πιο κοντά στην Ουράνια δημιουργία από την οποία προήλθε ο άνθρωπος και όλα τα πλάσματα πάνω στον όμορφο πλανήτη μας. Αυτή είναι η αστρική σκόνη και η σύνθεση των ίδιων των αστεριών που μέρος της ζει και καθορίζει το DNA μας και μας συνδέει με τα ουράνια σώματα, των οποίων οι κινήσεις και οι μελωδίες, μας επηρεάζουν, είτε το αντιλαμβανόμαστε, είτε όχι.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η ανατροφή και η εκπαίδευση των παιδιών στην Αρχαία Ελλάδα, mnimesellinismou.com, διαθέσιμο εδώ
- Το ταλέντο των μανιταριών στη μουσική!!! (ΒΙΝΤΕΟ), myjourney.world, διαθέσιμο εδώ
- Ο Πυθαγόρας και ο Πλάτωνας δικαιώνονται-Η μουσική των πλανητών από τη NASA (βίντεο), e-thessalia.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η μουσική από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, awakengr.com, διαθέσιμο εδώ
- Η μουσική των σφαιρών των Πυθαγορείων, users.uoa.gr, διαθέσιμο εδώ
- Κουντουράς, Δ. (2020), Ουμανισμός και μουσική στην ιταλική αναγέννηση, Εκδόσεις fagottobooks
