Ινοαδένωμα μαστού: Όχι πανικός, έμφαση στη σωστή και έγκαιρη ενημέρωση!

Της Άννας Κουτσαυτούλη,

Τα τελευταία χρόνια, καταβάλλεται σε ευρεία κλίμακα μια οργανωμένη προσπάθεια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του γυναικείου πληθυσμού γύρω από τη σημασία της τήρησης των κανόνων προληπτικού ελέγχου του μαστού για την έγκαιρη διάγνωση οποιασδήποτε αλλοίωσης, προκαρκινικής ή μη. Μέλη της ιατρικής κοινότητας, διάσημα πρόσωπα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και οργανωμένοι σύλλογοι σε δράσεις δρόμου αναλαμβάνουν πολύ συχνά να υπενθυμίζουν στις γυναίκες να μην αμελούν το ραντεβού στον γυναικολόγο ή μαστολόγο για την κλινική εξέταση του μαστού, τις απεικονιστικές εξετάσεις και τη μαστογραφία, όταν φτάσουν στην ηλικία των 35-40 ετών.

Γενικότερα, το βάρος αυτής της σπουδαίας, συλλογικής προσπάθειας είναι μετατοπισμένο στην έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού. Είναι, λοιπόν, αναμενόμενο ότι για την πλειοψηφία των γυναικών η ξαφνική αντίληψη μιας μάζας στο μαστό είτε κατά την αυτοεξέταση είτε κατά την κλινική εξέταση από τον γυναικολόγο, προκαλεί αυξημένο άγχος και συνήθως εγείρει πανικό. Η αλήθεια είναι ότι καμία αλλαγή που εμφανίζεται ξαφνικά στο μαστό δεν πρέπει να μένει δίχως ιατρική διερεύνηση, μιας και η έγκαιρη διάγνωση οποιασδήποτε κατάστασης, καλοήθους ή μη, καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την επιτυχία της ακολουθούσας θεραπευτικής γραμμής. Ωστόσο, δεν εγείρουν όλα τα παρατηρούμενα μορφώματα στον μαστό τον ίδιο βαθμό ανησυχίας, μιας και δεν είναι όλα καρκίνος. Αρκετά από αυτά συνιστούν καλοήθεις εξεργασίες, δεν διηθούν, δηλαδή, γειτονικούς ιστούς ούτε δίνουν μεταστάσεις. 

Φυσιολογικά, ο μαστός είναι ένα τροποποιημένος ιδρωτοποιός αδένας, με εξειδικευμένη λειτουργία τη γαλακτοποίηση. Αποτελείται από τα λόβια (κυψελοειδείς, αδενικοί σχηματισμοί όπου παράγεται το γάλα) και τους γαλακτοφόρους πόρους (σωληνώδεις σχηματισμοί που μεταφέρουν το γάλα στη θηλή), μαζί με υπόστρωμα συνδετικού (ερειστικού) ιστού. Πρόκειται για όργανο εξαιρετικά ευαίσθητο στις ορμονικές επιδράσεις (οιστρογόνα, προγεστερόνη), οι οποίες καθορίζουν τις φυσιολογικές μεταβολές του κατά την εφηβεία, έμμηνο ρύση, κύηση και γαλουχία. Σε ορισμένες περιπτώσεις και υπό την επίδραση των ορμονικών ερεθισμάτων και άλλων, αδιευκρίνιστων παραγόντων, ορισμένα αδενικά κύτταρα και το συνδετικό τους υπόστρωμα μπορούν να υπερπλαστούν και να σχηματίσουν ένα καλόηθες μόρφωμα, το οποίο αποκαλείται ινοαδένωμα του μαστού.  

Το ινοαδένωμα του μαστού είναι το συνηθέστερο καλοήθες νεόπλασμα του μαστού. Μελέτες έχουν δείξει ότι το 10% του γυναικείου πληθυσμού έχει έρθει αντιμέτωπο με αυτό μία φορά στη ζωή του. Ανήκει στην κατηγορία των ινοεπιθηλιακών όγκων και εμφανίζεται κυρίως σε νεαρές γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας 15-35 ετών. Πρόκειται για όγκο ορμονοεξαρτώμενο, ο οποίος κλινικά εμφανίζεται ως μια μικρή, συμπαγής μάζα, σχήματος οβάλ ή στρόγγυλου, η οποία είναι ευκίνητη και ανώδυνη στην ψηλάφηση. Το μέγεθός της δεν ξεπερνά κατά κανόνα τα 3 εκατοστά και είναι συνήθως μονήρης. 

Έχουν αναγνωριστεί τρεις τύποι ινοαδενώματος, καθένας από τους οποίους χρήζει διαφορετικής αντιμετώπισης: 

• Τυπικό ινοαδένωμα: Είναι αυτό που συναντάται στην πλειοψηφία των περιστατικών. Έχει εξαιρετικά μικρή πιθανότητα κακοήθους εξαλλαγής, δηλαδή εξέλιξης σε καρκίνο. 
• Σύνθετο ινοαδένωμα: Είναι συνηθέστερο σε γυναίκες άνω των 35 ετών και τείνει να είναι μεγαλύτερο και σκληρότερο από ένα τυπικό ινοαδένωμα. Κύστεις και αποτιτανώσεις (εναποθέσεις ασβεστίου) μπορούν να παρατηρηθούν στη μαστογραφία. Αν και καλόηθες, συνδέεται συχνά με αλλοιώσεις μεγαλύτερης επικινδυνότητας και μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκινώματος. 
• Γιγάντιο/Νεανικό Ινοαδένωμα: Ένας ιδιαίτερος και εξαιρετικά σπάνιος τύπος ινοαδενώματος της εφηβικής ηλικίας. Το μέγεθός του συνήθως υπερβαίνει τα 10 εκατοστά. 

Ο τρόπος διάγνωσης του ινοαδενώματος του μαστού καθορίζεται από την ηλικία της γυναίκας και τα χαρακτηριστικά της βλάβης κατά την κλινική εξέταση. Η διερεύνηση της βιολογικής συμπεριφοράς του όγκου γίνεται με τις ακόλουθες διαγνωστικές τεχνικές: 

1. Υπέρηχος μαστού, ο οποίος μπορεί να διενεργηθεί χωρίς περιορισμό σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. To τυπικό ινοαδένωμα εμφανίζεται στο υπερηχογράφημα ως μια ομοιόμορφη, στρογγυλή ή οβάλ μάζα, σαφώς αφοριζόμενη από τους γύρω ιστούς.
2. Μαστογραφία, αν η ηλικία της γυναίκας το επιτρέπει (>35 ετών) και αν δεν είναι έγκυος.
3. Μαγνητική τομογραφία.
4. Βιοψία με λεπτή ή κόπτουσα βελόνη: Δεν είναι πάντα επιβεβλημένη μέθοδος, παρά μόνο αν υπάρχει οποιαδήποτε αμφιβολία για την καλοήθη φύση του όγκου, όπως σε περίπτωση αύξησης μεγέθους και αλλαγής της μορφολογίας του, αλλά και σε εμφάνιση σε ηλικία >35 ετών, που είναι αρκετά σπάνιο.

Αν οι παραπάνω διαγνωστικές μέθοδοι συνηγορούν στο ότι πρόκειται για ένα τυπικό ινοαδένωμα, τότε ο όγκος αφήνεται χωρίς θεραπεία και συνίσταται μια προληπτική κλινική και απεικονιστική παρακολούθηση της ασθενούς ανά εξάμηνο. Ένα ινοαδένωμα που είναι σταθερό για χρόνια δεν χρειάζεται αφαίρεση, μιας και θεωρείται περιττή επέμβαση.  

Η χειρουργική αφαίρεση των ινοαδενωμάτων γενικά δεν υιοθετείται σαν θεραπευτική γραμμή, παρά μόνο σε πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως είναι: 

• Η ραγδαία αύξηση του μεγέθους του ινοαδενώματος, με ταυτόχρονη αλλαγή της μορφολογίας του.
• Η παρατήρηση στοιχείων κυτταρικής ατυπίας(ένδειξη κακοήθειας) κατά την εξέταση του βιοπτικού υλικού.
• Όταν το μέγεθος του ινοαδενώματος ξεπερνά τα 3 εκατοστά, ειδικά πριν την εγκυμοσύνη, όπου ενδέχεται να μεγαλώσει κ άλλο, ανταποκρινόμενο σε ορμονικές μεταβολές. 
• Η αισθητική παραμόρφωση του μαστού. 

Πρακτικά, ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου από ένα τυπικό ινοαδένωμα είναι μηδαμινός. Τα νεοπλάσματα αυτά πολύ σπάνια εμφανίζουν δυναμικό κακοήθειας. Ωστόσο, αρκετές φορές δεν είναι απίθανη μια σύγχυση του ινοαδενώματος με τον λεγόμενο φυλλοειδή όγκο, ο οποίος, αν και καλοήθης, σχετίζεται με μεγαλύτερη πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου. Το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση ενός σύνθετου ινοαδενώματος, το οποίο εμφανίζεται να φέρει κύστεις και αποτιτανώσεις. Αν και στην πλειοψηφία των περιπτώσεων τα ινοαδενώματα δεν απαιτούν κάποια θεραπεία, τα δεδομένα που προκύπτουν κατά την λήψη του ιατρικού ιστορικού, την κλινική εξέταση και τα ευρήματα των ιατρικών εξετάσεων πρέπει να συνυπολογίζονται προκειμένου να προκύψει μια εξατομικευμένη αντιμετώπιση κάθε γυναίκας από τον εκάστοτε θεράποντα ιατρό, ο οποίος είναι αρμόδιος σε κάθε περίπτωση να προτείνει τη βέλτιστη θεραπευτική λύση.  

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ 

• Fibroadenoma (Breast) Radiopaedia Blog RSS. Διαθέσιμο εδώ
• Fibroadenoma of the breast; incidence of malignancy and indicators for surgical intervention: An analysis of 1392 patients, PubMed. Διαθέσιμο εδώ  
• Fibroadenoma, Mayo Clinic. Διαθέσιμο εδώ
• Muir, R. and Herrington, C.S. (2020) Muir’s textbook of pathology. Boca Raton: CRC Press, Taylor & Francis Group.