Της Χιόνας Οικονομάκη,
Μεταφερόμαστε στη γη των θρύλων και της ιστορίας, στο μέρος που διαχρονικά κατοικείται από ανθρώπους ανυπότακτους και γενναίους. Η Μάνη, ανέκαθεν, υπήρξε ένας τόπος άρρηκτα συνδεδεμένος με την ελευθερία, τα επιβλητικά και σκληροτράχηλα βουνά και φυσικά… την πειρατεία. Ένας από τους παλαιότερους οικισμούς της Μάνης, εβρισκόμενος σε απόσταση 80 χιλιομέτρων από την πόλη της Σπάρτης, είναι το μαγευτικό Οίτυλο.
Το Οίτυλο αναφέρεται στον Όμηρο ως μία από τις αχαϊκές πόλεις που βρίσκονταν υπό την κυριότητα του Μενελάου, ενώ ο γεωγράφος, ιστορικός και φιλόσοφος, Στράβων αναφέρεται στον εν λόγω οικισμό ως «Βοίτυλο». Επρόκειτο για μία από τις σημαντικότερες πόλεις που υπήρξαν μέλη του «Κοινού των Ελευθερολακώνων», ενώ την περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας λειτούργησε ως επίνειο της καστροπολιτείας του Μυστρά. Στις 17 Φεβρουαρίου του 1770, ο κόμης και ναύαρχος του ρωσικού στρατού, Γρηγόριος Ορλώφ και οι αδελφοί του, Αλέξιος και Θεόδωρος, αγκυροβόλησαν στο Οίτυλο, και σε συνεργασία με την οικογένεια των Μαυρομιχαλαίων και με τη βοήθεια εκατοντάδων ακόμη Μανιατών, ξεκίνησαν τα Ορλωφικά, μία από τις προσπάθειες εξέγερσης των Ελλήνων κατά του τουρκικού ζυγού, που δεν ευδοκίμησε.
Η ιστορία μας οδηγεί σε ένα πρόσωπο που μέχρι σήμερα παραμένει αμφιλεγόμενο, μία μορφή γύρω από την οποία έχουν αναπτυχθεί ποικίλα ερωτήματα και θρύλοι. Ο λόγος φυσικά, για τον Λιμπεράκη Γερακάρη, μέλος της οικογένειας των Κοσμάδων, που υποστήριζε την φατρία των Γιατράκων (έναντι αυτής των Στεφανοπουλαίων) σε ζητήματα εξουσίας. Γεννημένος στο Οίτυλο, γύρω στο 1645, και αναθρεμμένος με τη σκληρότητα και την πειθαρχία που χαρακτηρίζει τους Μανιάτες, ο Γερακάρης βρέθηκε ήδη από την ηλικία των 15 χρόνων να υπηρετεί στον βενετικό στόλο, ως κωπηλάτης. Γρήγορα, όμως, απέκτησε το δικό του πλοίο και θέλοντας να λειτουργεί αυτοτελώς και αυτοδύναμα, όπως ακριβώς συνέβαινε και με τους συντοπίτες του, επιδόθηκε στην πειρατεία.
Ο Γερακάρης αρραβωνιάστηκε με την Καλή, την κόρη του Γιακουμή Γιατράκου (μέλος της φατρίας των «Μεδίκων», από τη Φλωρεντία, που εγκαταστάθηκαν στο Οίτυλο το 1311), την οποία προηγουμένως είχε εκφράσει την επιθυμία να παντρευτεί ο Μιχάλης Λεμηθάκης, από την οικογένεια των Στεφανοπουλαίων. Μετά από τον αρραβώνα της κόρης του Γιατράκου με τον Λιμπεράκη, κι ενώ ο τελευταίος απουσίαζε σε πειρατική επιδρομή, ο Λεμηθάκης θα «κλέψει» το κορίτσι. Όπως αντιλαμβανόμαστε, δεδομένου του υψηλού αισθήματος δικαίου των Μανιατών και της ανάγκης τους να τιμωρούν οτιδήποτε θεωρούν ασεβές, θα ξεσπάσει «γδικιωμός» ανάμεσα στην οικογένεια των Γιατράκων και αυτή των Στεφανοπουλαίων.
Παράλληλα, ιστορικά, το 1661 οι Μανιάτες θα λεηλατήσουν μαζί με τους Βενετούς την πόλη της Καλαμάτας, ενώ ταυτόχρονα σημειώνονται περιστατικά λεηλασίας τουρκικών (ορισμένες φορές ακόμα και βενετικών) πλοίων από τους ατρόμητους Μανιάτες, οι οποίοι είχαν αρχίσει, πραγματικά, να εξελίσσονται σε «εφιάλτης» των Τούρκων. Ο Αχμέτ Κιουπρουλής, ο μεγάλος βεζίρης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για το διάστημα 1635 με 1676, αντιλαμβανόμενος πως δεν θα μπορέσει να νικήσει τους Μανιάτες, αποφασίζει να ακολουθήσει μία διαφορετική τακτική, προτείνοντάς τους να συνεργαστούν, ενώ παράλληλα τους προσέφερε και χρηματική αμοιβή. Όπως είναι αναμενόμενο, οι υπερήφανοι και ανυπότακτοι Μανιάτες αρνήθηκαν την προσφορά του Τούρκου.
Ο Αχμέτ, εξαγριωμένος, θα δώσει κέλευσμα στον καλύτερο πειρατή των τουρκικών δυνάμεων, τον Χασάν Μπαμπά, να πλεύσει στα παράλια της Μάνης με μοναδικό σκοπό να υποτάξει την περιοχή. Πράγματι, ο Τούρκος πειρατής θα φτάσει στο Οίτυλο με μία πιο… διπλωματική διάθεση, προτείνοντας αμνηστία στους Μανιάτες με την προϋπόθεση να του δώσουν μερικούς ομήρους. Η απάντηση που δέχτηκε δεν ήταν εξίσου… «διπλωματική», αφού οι Μανιάτες εξαπέλυσαν καταιγισμό πυρών εναντίον του. Οι γυναίκες της Μάνης, διαδραματίζοντας για μία ακόμη φορά, πρωταγωνιστικό ρόλο θα τεθούν επικεφαλής των πολεμιστών που κατέφτασαν από την Ανδρουβίτσα. Για το εν λόγω περιστατικό ο ιστορικός Κωνσταντίνος Σάθας θα σημειώσει: «Οι απειλητικές φωνές των γυναικών που έφταναν ως τον ουρανό και οι άγριοι αλαλαγμοί των ανδρών ανάγκασαν τον Χασάν να μην διακινδυνεύσει την αποστολή». Τη νύχτα οι Μανιάτες θα διαλύσουν δύο από τα πλοία των αντιπάλων τους, εξαναγκάζοντας τις τουρκικές δυνάμεις να αποχωρήσουν ντροπιασμένες.
Ο βεζίρης είχε αντιληφθεί πως οι Μανιάτες ήταν πολεμικά αήττητοι, κι έτσι αποφάσισε να λάβει δραστικά μέτρα. Απευθύνθηκε, λοιπόν, στον Λιμπεράκη Γερακάρη, ο οποίος στο μεσοδιάστημα είχε συλληφθεί από τους Τούρκους λόγω των πειρατικών του δράσεων. Τον ελευθέρωσε και του προσέφερε άφθονα χρήματα προκειμένου ο Λιμπεράκης να εξυπηρετήσει τα τουρκικά συμφέροντα, υποβοηθώντας την σταδιακή υποδούλωση της Μάνης από τους Τούρκους. Ευθαρσώς, ο Γερακάρης δέχτηκε την προσφορά του βεζίρη και αξιοποίησε όλα τα μέσα που οι Τούρκοι του παρείχαν για να πάρει εκδίκηση από την οικογένεια των Στεφανοπουλαίων, μέλος της οποίας, όπως προαναφέρθηκε, είχε κλέψει την αρραβωνιαστικιά του. Ο άνδρας, μάλιστα, θα σκοτώσει πάνω από 30 μέλη της εν λόγω οικογένειας, εξαναγκάζοντας τους υπόλοιπους να μεταναστεύσουν στην Κορσική.
Οι Μανιάτες δεν άργησαν να αντιληφθούν πως ο Γερακάρης δρούσε ύπουλα σε βάρος του τόπου του, εξυπηρετώντας ξένα συμφέροντα. Όπως άρμοζε σε κάθε ένδειξη ασέβειας, πόσο μάλλον σε μία προδοσία, θα κηρυχθεί πόλεμος εναντίον του Λιμπεράκη ματαιώνοντας πλήρως τα σχέδια των Τούρκων, οι οποίοι για μία ακόμη φορά απέτυχαν στο να υποτάξουν την Μάνη. Σε μία απέλπιδα προσπάθεια εξιλέωσής του, ο Γερακάρης θα ξεκινήσει και πάλι τις πειρατικές επιδρομές κατά των τουρκικών πλοίων, όμως πια ήταν αργά. Όντας πλέον μισητός από όλους, θα βρεθεί στο στόχαστρο των Μανιατών οι οποίοι απέναντι σε έναν ηθικό κίνδυνο συσπειρώνονται και τον καταπολεμούν. Θα αιχμαλωτιστεί και θα πεθάνει άδοξα, στη φυλακή.
Το παραθαλάσσιο Οίτυλο, λοιπόν, έχει καθοριστεί από την ιστορία του. Μία ιστορία γεμάτη στιγμές δόξας και υπερηφάνειας που μας υπενθυμίζει τον σκληρό χαρακτήρα των προγόνων μας, την δυναμικότητά τους και την πίστη στα ιδανικά και τις αδιαπραγμάτευτες αξίες τους. Οι Μανιάτες χαρακτηρίζονται από μία «απολυτότητα» που, ενδεχομένως, απορρέει από την πειθαρχία με την οποία ανατράφηκαν και από την ελευθερία μέσα στην οποία ζουν. Διαχρονικά και αδιάκοπα οι άνθρωποι της Μάνης ήταν ανυπότακτοι, αγέρωχοι, ελεύθεροι. Και αυτό προκύπτει μέσα από την ίδια την ιστορία του τόπου, μία ιστορία γεμάτη αγώνες και δικαιοσύνη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πάτρικ Λη Φέρμορ (2019), Μάνη, Εκδόσεις Μεταίχμιο
- Τα Ορλοφικά: Η αποτυχημένη ελληνική επανάσταση του 1770, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
- Οίτυλο, Πόλεις και χωριά της Λακωνίας, lakonia.mobi, διαθέσιμο εδώ
- Ο Μανιάτης Πειρατής Λιμπεράκης Γερακάρης, microshipbuilding.com, διαθέσιμο εδώ
- Το σκλαβοπάζαρο στο Οίτυλο και οι θρυλικοί κουρσάροι της Μάνης. Ποιος ήταν ο μονόφθαλμος πειρατής και τι απέγινε ο θησαυρός του, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ήρωας ή τυχοδιώκτης; Ο αμφιλεγόμενος Μανιάτης πειρατής Λιμπεράκης Γερακάρης, protothema.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πειρατεία στη Μάνη, oimaniateseinaipantou.blogspot.com, διαθέσιμο εδώ
- Οι Πειρατές της Μάνης, messinia.mobi, διαθέσιμο εδώ
- Οίτυλο Λακωνίας, ellinismos.gr, διαθέσιμο εδώ
