Της Χιόνας Οικονομάκη,
Στις 10 Ιουνίου του 2023 «έφυγε» από τη ζωή ο σπουδαίος Γιάννης Μαρκόπουλος, ο μουσικοσυνθέτης που παρήγαγε ένα αξιοθαύμαστο έργο, μένοντας πιστός στην ηθική αρχή που πάντοτε διακήρυττε: «Επιστροφή στις ρίζες για τον σχεδιασμό του μέλλοντος». Ένας ταλαντούχος άνθρωπος που αποτέλεσε σταθμό για τη μουσική παραγωγή της χώρας μας, «σφραγίζοντας» με τις συνθέσεις του τη νεότερη ελληνική ιστορία.
Ο Γιάννης Μαρκόπουλος γεννήθηκε στις 18 Μαρτίου του 1939 στο Ηράκλειο της Κρήτης και πέρασε την παιδική του ηλικία στην Ιεράπετρα, όπου και παρακολούθησε τα πρώτα του μαθήματα στη θεωρία της μουσικής και το βιολί. Το 1956 θα εγκατασταθεί στην Αθήνα προκειμένου να εξελίξει τις μουσικές του γνώσεις, παρακολουθώντας μαθήματα στο Ωδείο Αθηνών στο πλάι του μεγάλου συνθέτη Γεώργιου Σκλάβου και του καθηγητή βιολιού, Joseph Bustidui. Την ίδια περίοδο, ξεκίνησε να φοιτά στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, ενώ παράλληλα, συνέθετε τραγούδια για το θέατρο και τον κινηματογράφο. Μερικά χρόνια αργότερα, το 1963, θα βραβευτεί στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, για την μουσική που συνέθεσε στην ταινία Μικρές Αφροδίτες, του Νίκου Κούνδουρου.
Το 1967, τη χρονιά που στην Ελλάδα επιβλήθηκε δικτατορία, ο Μαρκόπουλος θα φύγει για το Λονδίνο. Εκεί, θα γνωριστεί με την σπουδαία συνθέτρια Elisabeth Lutyens, μία γνωριμία που επρόκειτο να καθορίσει την μετέπειτα πορεία του, αφού διπλά της εμπλούτισε σημαντικά τις μουσικές του γνώσεις. Το 1969 θα κυκλοφορήσει το μουσικό έργο «Ήλιος ο πρώτος», με μελοποιημένα ποιήματα από την ομώνυμη ποιητική συλλογή του μεγάλου Οδυσσέα Ελύτη, που είχε εκδοθεί από τον Νοέμβριο του 1943. «Η επιλογή και η ευθύνη με οδήγησαν να γράψω τρεις φορές το έργο απ’ την αρχή», θα σημειώσει ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης, υπογραμμίζοντας την προσωπική ευθύνη που αισθανόταν, τόσο απέναντι στις προηγούμενες, όσο και στις επόμενες γενεές. Η ευθύνη της σύνθεσης, της δημιουργίας και των αγώνων για ένα «αύριο» καλύτερο, που δεν ξεχνά το «χθες», θα παραμείνει θεμέλια ηθική αρχή της ζωής του, μέχρι το τέλος.
Το 1969 ο Γιάννης Μαρκόπουλος θα επιστρέψει στην Αθήνα πραγματοποιώντας μοναδικές συνεργασίες με σπουδαίους ποιητές, τραγουδιστές αλλά και μουσικούς, ενώ η δεκαετία του ’70 επρόκειτο να σφραγιστεί από τις μουσικές επιτυχίες του. Οι κοινωνικοί προβληματισμοί του συνθέτη θα μετουσιωθούν σε περίτεχνα μουσικά έργα τα οποία θα αποτελέσουν τομή για την ελληνική πολιτιστική πραγματικότητα της εποχής. Η τέχνη, άλλωστε, υπήρξε για εκείνον, το απόλυτο μέσο εμβάθυνσης και αναζήτησης της εσωτερικής ενότητας της ανθρώπινης ύπαρξης και των κοινωνικών σχέσεων, ενώ η παγίωση καινοτόμων μουσικών προτάσεων, συλλήβδην, υπήρξε βασική προτεραιότητά του.
Ακολουθεί η ίδρυση της ορχήστρας «Παλίντονος Αρμονία» από τον ίδιο, αποτελούμενη τόσο από συμφωνικά όσο και από ελληνικά, παραδοσιακά μουσικά όργανα. Το μουσικό του όραμα έχει αρχίσει να μετουσιώνεται σε απτή πραγματικότητα και ο Μαρκόπουλος θα φτάσει πολύ κοντά στην αισθητική κατεύθυνση που πάντοτε επιθυμούσε να χαρακτηρίζει τις συνθέσεις του. Οι καλλιτεχνικές του «συζεύξεις» με μεγαθήρια της ελληνικής μουσικής, όπως ο Νίκος Ξυλούρης, ο Γιώργος Νταλάρας και η Βίκυ Μοσχολιού θα συντελέσουν στη δημιουργία ενός λαμπρού έργου, μίας σπουδαίας παρακαταθήκης για τις επόμενες γενεές. Στο έργο αυτό, σαφώς, συμπεριλαμβάνονται και οι μελοποιήσεις σπουδαίων ποιημάτων με χαρακτηριστικά παραδείγματα το «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» του εθνικού μας ποιητή, Διονύσιου Σολωμού, το «Μετανάστες» του Γιώργου Σκούρτη, το «Θητεία» του Μάνου Ελευθερίου και, φυσικά, το «Ο Στράτης ο θαλασσινός ανάμεσα στους αγάπανθους» σε στίχους του μεγάλου Γιώργου Σεφέρη.
Στην καλλιτεχνική παραγωγή του σπουδαίου συνθέτη θα πρέπει, αδήριτα, να συμπεριληφθεί η μουσική που έγραψε για τον χώρο του θεάτρου και για αυτόν του κινηματογράφου. Συγκεκριμένα, μεταξύ άλλων, συνέθεσε μουσική για έργα του Αριστοφάνη, του Ευριπίδη, του Μενάνδρου, του Τσέχωφ και του Σαίξπηρ. Τον Ιανουάριου το 1981 ο Ιωάννης Μαρκόπουλος θα παντρευτεί με την τραγουδίστρια Βασιλική Λαβίνα, με την οποία θα αποκτήσουν μία κόρη, την Ελένη.
Το όνομα του Γιάννη Μαρκόπουλου θα μείνει για πάντα χαραγμένο στην ιστορία του ελληνικού πενταγράμμου. Το διθυραμβικό έργο που παρήγαγε και η αρμονία με την οποία κατόρθωνε να συνδυάζει τα κληροδοτημένα από το παρελθόν στοιχεία, με τις εξελικτικές αλλαγές που το μέλλον προϋποθέτει, τον έχουν καταστήσει ως μια εξέχουσα προσωπικότητα της ελληνικής μουσικής σκηνής. Ένας μεγάλος μουσικοσυνθέτης, που με το έργο του καθιέρωσε μία ολόκληρη γενιά, και που θα συνεχίζει, διαχρονικά, να υπενθυμίζει σε όλους μας πως η «επιστροφή στις ρίζες» είναι η πυξίδα για τη δημιουργία του μέλλοντος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πέθανε ο συνθέτης Γιάννης Μαρκόπουλος, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Γιάννης Μαρκόπουλος: Άφησε την τελευταία του πνοή ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης, newsit.gr, διαθέσιμο εδώ
- Γιάννης Μαρκόπουλος: Διαδρομή 60 ετών στην ελληνική μουσική με διαχρονική πυξίδα την «επιστροφή στις ρίζες», naftemporiki.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πέθανε ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ogdoo.gr, διαθέσιμο εδώ
- Γιάννης Μαρκόπουλος & Οδυσσέας Ελύτης: «Ήλιος ο Πρώτος», ogdoo.gr, διαθέσιμο εδώ
