Της Μαρίας Κουλούρη,
Το νησί της Κέρκυρας είναι άμεσα συνυφασμένο με τη μουσική. Θα μπορούσε κανείς να πει πως η ζωή ενός Κερκυραίου έχει στην καθημερινότητά της τη μουσική, η οποία αποτελεί για το νησί ένα αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαίδευσης. Κανένα άλλο μέρος της Ελλάδας δεν χαρακτηρίζεται τόσο «μουσικό», ενώ είναι ευρέως γνωστή η σχέση του νησιού με τη μουσική, γεγονός που οδήγησε να γυριστούν εκεί τηλεοπτικές και κινηματογραφικές παραγωγές με έντονο το στοιχείο της μουσικής, με πιο πρόσφατο το παράδειγμα του Maestro του Χριστόφορου Παπακαλιάτη. Η κυριότερη έκφραση μουσικής της Κέρκυρας είναι οι φιλαρμονικές ή αλλιώς «μπάντες» της, οι οποίες αποτελούν μουσικά σχήματα.
Οι επιρροές του νησιού σχετικά με τη μουσική και τις φιλαρμονικές του προέρχονται, όπως και σχεδόν σε όλους τους τομείς, από τους Βενετούς και τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, δηλαδή τους επί χρόνια κατακτητές της Κέρκυρας. Οι «Μουσικές», όπως αποκαλούνται από τους Κερκυραίους οι φιλαρμονικές, έχουν μακρά ιστορία στον χρόνο. Η πιο αρχαία φιλαρμονική του νησιού ιδρύθηκε στις 12 Σεπτέμβρη του 1840 και είναι η «Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας», την οποία ίδρυσαν διανοούμενα μέλη της τότε κοινωνίας, ενώ θεωρείται ο πρώτος εκπαιδευτικός θεσμός μουσικής σε όλη την Ελλάδα. Καλλιτεχνικός διευθυντής και ισόβιος επίτιμος πρόεδρος της φιλαρμονικής αυτής θεωρείται ο Νικόλαος Χαλικιόπουλος Μάντζαρος. Για τη δημιουργία αυτής της φιλαρμονικής αφορμή στάθηκε το διάταγμα της Βασίλισσας της Αγγλίας Βικτωρίας, το οποίο απαγόρευε τη συμμετοχή των αγγλικών μπαντών σε τελετές που δεν ήταν προτεσταντικές κι έτσι η λιτανεία του Αγίου Σπυρίδωνα στις 11 Αυγούστου του 1837 πραγματοποιήθηκε χωρίς τη συνοδεία της στρατιωτικής μπάντας των Επτανήσων (τότε υπό Βενετική κατοχή), όπως συνηθιζόταν μέχρι τότε.
Το παραπάνω γεγονός, ωστόσο, αποτελούσε μονάχα μια αφορμή. Τα πραγματικά αίτια ίδρυσης μιας φιλαρμονικής εταιρείας ήταν αφενός να δημιουργηθεί στο νησί μια Μουσική Ακαδημία σύμφωνα με τα ιταλικά πρότυπα, η οποία θα παρείχε δωρεάν μουσική εκπαίδευση σε όλο τον λαό της Κέρκυρας ανεξαρτήτως οικονομικής και κοινωνικής επιφάνειας, αφετέρου το όραμα του Μάντζαρου να δημιουργηθεί ένας μουσικός θεσμός, ο οποίος θα παρείχε στον λαό της Κέρκυρας επαφή με την «υψηλή» μουσική, δεδομένης της αναγέννησης του νέου ελληνικού έθνους. Αξίζει να σημειωθεί πως το Συμβούλιο της «Φιλαρμονικής Εταιρείας» αποφάσισε την 1η Ιουνίου του 1841 να καθιερώσει την ελληνική ως επίσημη γλώσσα των έντυπων εγγράφων, αντί της μέχρι τότε ιταλικής. Έτσι κι έγινε. Έως σήμερα οι φιλαρμονικές της Κέρκυρας παρέχουν δωρεάν υψηλή μουσική εκπαίδευση σε όλους τους δημότες του νησιού, εκπαίδευση η οποία μεταλαμπαδεύεται από γενιά σε γενιά μέσα από κατάλληλα καταρτισμένους επαγγελματίες που μπορούν να διαδώσουν αυτή τη μουσική στο ευρύ κοινό. Από πολύ μικρή ηλικία τα παιδιά έρχονται σε επαφή με τη μουσική και ανακαλύπτουν τα ταλέντα τους, με πολλά από αυτά να συνεχίζουν αυτή τους την ενασχόληση και στην επαγγελματική τους σταδιοδρομία.
Τα επίσημα χρώματα των στολών της «Φιλαρμονικής Εταιρείας Κέρκυρας» είναι το σκούρο μπλε με μπορντό διάκοσμο, δηλαδή τα χρώματα του κράτους των Ιονίων Νήσων. Τα χρώματα της δεύτερης κατά σειρά μπάντας της Κέρκυρας, της «Φιλαρμονικής Εταιρείας Μάντζαρος», ωστόσο, είναι μπλε και άσπρο, αφού λόγω του έτους ίδρυσής της (1890) έπρεπε να τονιστεί ο ελληνικός χαρακτήρας της. Οι φιλαρμονικές της Κέρκυρας σήμερα φτάνουν περίπου τις 20 και είναι οι εξής: Φιλαρμονική Γαστουρίου «Η Ομόνοια» (1898), Φιλαρμονική Σκριπερού (1909), Φιλαρμονική Λευκίμμης (1911), Φιλαρμονική Άνω Κορακιάνας (1958), Μουσική Καλλιτεχνική Ένωση Λευκιμμαίων (1961 – επανίδρυση), Φιλαρμονική Συναράδων (1963), Φιλαρμονική Εταιρεία Αγίου Ματθαίου (1965), Φιλαρμονική Λιαπάδων (1965), Φιλαρμονική Κυνοπιαστών (1966), Φιλαρμονική Αυλιωτών (1979), Φιλαρμονική Καρουσάδων (1980), Φιλαρμονική Ένωση Καποδίστριας (1980), Φιλαρμονική Κάτω Κορακιάνας (1982), Φιλαρμονική Ένωση Λακώνων (1991), Φιλαρμονική Κοντοκαλίου (1993), Φιλαρμονική Θιναλίου (1995), Φιλαρμονική Παξών (2001). Βασικές κατηγορίες οργάνων μουσικής των φιλαρμονικών είναι τα πνευστά και τα κρουστά, αφού η διαδικασία εκμάθησής τους είναι σχετικά σύντομη, ενώ οι τελετές στις οποίες εμφανίζονται οι μπάντες απαιτούν κυρίως αυτά τα μουσικά όργανα.
Αξιοσημείωτο είναι πως η «Φιλαρμονική Εταιρεία Κέρκυρας» πρώτη φορά στην Ιστορία απέδωσε τον ελληνικό Εθνικό Ύμνο το 1864 (έτος ένταξης Ιονίων Νήσων στην Ελλάδα) και παιάνισε τον Ολυμπιακό Ύμνο κατά τους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες το 1896. Οι φιλαρμονικές της Κέρκυρας έχουν εμφανιστεί σε όλη την Ελλάδα, αλλά και σε χώρες του εξωτερικού, ενώ το 2022 εντάχθηκαν στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κέρκυρα: το νησί της Μουσικής, sindetiras.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η ιστορική διαδρομή των Φιλαρμονικών της Κέρκυρας, cnn.gr, διαθέσιμο εδώ
- Οι Φιλαρμονικές της Κέρκυρας, corfuland.gr, διαθέσιμο εδώ
