Του Χρήστου Πεξομάτη,
Οι διεθνείς οργανισμοί αποτελούν –σχεδόν– αναπόσπαστο μέρος της σύγχρονης διεθνούς κοινωνίας. Αν και έχουν γίνει αντικείμενο συζητήσεων επί συζητήσεων, σχετικά με το αν, τελικά, παράγουν θετικά αποτελέσματα για το σύνολο των κρατών και των πολιτών τους, εξακολουθούν να καθορίζουν άμεσα τον τρόπο ζωής μας. Αυτό είναι λογικό, καθώς μέσω αυτών γεννιέται μια πληθώρα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, που μας αφορά και μας επηρεάζει σε μεγαλύτερο βαθμό από όσο συνήθως φανταζόμαστε, ειδικά αν η χώρα μας δεχθεί να υπογράψει και να επικυρώσει ένα νομικά δεσμευτικό έγγραφο. Όπως, άλλωστε, ορίζει το διεθνές εθιμικό δίκαιο, οι συνθήκες πρέπει να τηρούνται ή όπως έχει καθιερωθεί στα λατινικά, “pacta sunt servanda”.
Η γεωγραφική περιοχή της Ευρώπης δεν αποτελεί εξαίρεση στην ύπαρξη και λειτουργία διεθνών οργανισμών, αλλά το ακριβώς αντίθετο. Μάλιστα, ο πρώτος διεθνής οργανισμός γεννήθηκε στην Ευρώπη, ονομάζονταν «Κεντρική Επιτροπή για τη Ναυσιπλοΐα στο Ρήνο» και ιδρύθηκε το 1815. Σήμερα, τα κράτη της Ευρώπης συμμετέχουν εκούσια σε πολλαπλούς διεθνείς οργανισμούς, με τους κύριους, ενδεικτικά, να είναι προφανώς η Ε.Ε., το Συμβούλιο της Ευρώπης, ο Ο.Η.Ε., ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου και ο Π.Ο.Υ. Στο παρόν άρθρο, όμως, θα ασχοληθούμε με μία ενδιαφέρουσα πτυχή των δύο πρώτων. Ουσιαστικά, θα μιλήσουμε για τα «τρία Συμβούλια της Ευρώπης».
Ας ξεκινήσουμε με τον «ελέφαντα στο δωμάτιο», δηλαδή το Συμβούλιο της Ευρώπης. Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, προέκυψε η ανάγκη αποφυγής ενός παρόμοιου γεγονότος στο μέλλον. Πρόκειται, άλλωστε, για την πιο καταστροφική πολεμική σύγκρουση που βίωσε ο σύγχρονος κόσμος μετά τη Συνθήκη της Βεστφαλίας του 1648. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, διαπράχθηκαν και μερικές από τις χειρότερες παραβιάσεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου σε τόσο μεγάλη κλίμακα. Για να δημιουργηθεί ένα κοινό πλαίσιο προστασίας των ανθρώπων από τέτοιες θηριωδίες, το 1949 δέκα αντιπροσωπείες κρατών συναντιούνται στο Λονδίνο και υπογράφουν την ιδρυτική συμφωνία του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Πρόκειται για έναν ανεξάρτητο διεθνή οργανισμό, που μέσα από την Ε.Σ.Δ.Α. (Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) και το Ε.Δ.Δ.Α. (Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) προάγει την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε διεθνές επίπεδο. Σήμερα, αριθμεί 47 κράτη-μέλη. Η ιδιαιτερότητα του ΣτΕ, που, ταυτόχρονα, το καθιστά και αποτελεσματικό στους στόχους του, είναι ότι στο δικαστήριο μπορεί να απευθυνθεί οποιοσδήποτε πολίτης ενός κράτους-μέλους, όταν θεωρεί ότι τα δικαιώματα που του παρέχει η Ε.Σ.Δ.Α. έχουν παραβιαστεί από το κράτος του, π.χ. σε περιπτώσεις παράνομης κράτησης, αστυνομικής αυθαιρεσίας, καταπίεσης θρησκευτικής ελευθερίας κ.λπ. Οι αποφάσεις του δικαστηρίου, όμως, δεν λειτουργούν απλώς επικουρικά στα εθνικά δικαστήρια, είναι δεσμευτικές για αυτά. Άρα, τα εθνικά δικαστήρια έχουν την υποχρέωση να συμμορφωθούν με το Ε.Δ.Δ.Α.
Παρόλα αυτά, υπάρχουν ακόμα δύο συμβούλια στην Ευρώπη, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Συμβούλιο των Υπουργών. Σε αντίθεση με το Συμβούλιο της Ευρώπης, αυτά τα Συμβούλια αποτελούν θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και όχι ανεξάρτητο Διεθνή Οργανισμό. Ο ρόλος τους είναι κρίσιμος για την εύρυθμη λειτουργία της Ε.Ε., καθώς και για τη νομιμοποίηση των αποφάσεών της σε εθνικό επίπεδο.
Συνοπτικά, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποτελείται από τους 27 αρχηγούς των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι συναντήσεις του, γνωστές και ως Σύνοδοι Κορυφής, γίνονται τουλάχιστον 4 φορές τον χρόνο, με τη δυνατότητα έκτακτης Συνόδου, αν κριθεί απαραίτητο από το προεδρείο, με τη σύμφωνη γνώμη της πλειοψηφίας. Δεν έχει τη δυνατότητα να παράγει πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, αλλά, αντίθετα, δίνει μία γενική κατεύθυνση για την επίτευξη των ενωσιακών στόχων, ως ένα καθαρά πολιτικό όργανο. Η ύπαρξή του είναι κρίσιμη, διότι, όπως προαναφέρθηκε, συμβάλλει σημαντικά στη νομιμοποίηση των αποφάσεων της Ε.Ε., είναι υπεύθυνο για την αναθεώρηση των συνθηκών, καθώς και για τα θέματα κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας.
Αντίστοιχα, το Συμβούλιο των Υπουργών είναι ένα από τα 7 Θεσμικά Όργανα της Ε.Ε. Στόχος του είναι να συν νομοθετεί με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, μία πράξη γνωστή και ως η συνήθης νομοθετική διαδικασία μετά από πρόταση της Επιτροπής. Όπως δηλώνει και το όνομά του, αποτελείται από Υπουργούς κρατών-μελών. Το ποιοι Υπουργοί θα συνεδριάσουν εξαρτάται από το αντικείμενο της συζήτησης. Αν πρόκειται λ.χ. για ένα ζήτημα που αφορά την Κοινή Αγροτική Πολιτική, θα συνεδριάσουν Υπουργοί Αγροτικής Ανάπτυξης. Αν αφορά ένα θέμα στον χώρο της Ελευθερίας, Ασφαλείας και Δικαιοσύνης, θα συνεδριάσουν Υπουργοί Δικαιοσύνης και ούτω καθεξής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- An area of freedom, security and justice: general aspects | Fact Sheets on the European Union, European Parliament, διαθέσιμο εδώ
- Αγροτική ανάπτυξη, Agriculture.ec.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- European Council – role and powers | European Union. (n.d.). European-Union.europa.eu., διαθέσιμο εδώ
