Ιστορία, μύθοι και θρύλοι γύρω από το Κάστρο της Πάτρας

Της Ελένης Σολδάτου,

Στο σημερινό άρθρο μεταφερόμαστε στην Πάτρα, τη μεγαλύτερη πόλη της Πελοποννήσου, αλλά και την τρίτη μεγαλύτερη της Ελλάδας, την πρωτεύουσα του Νομού Αχαΐας. Αποτελεί μια εντυπωσιακή πόλη που, σύμφωνα με τη μυθολογία, το όνομά της έχει τις ρίζες του στον Πατρέα, τον μυθικό οικιστή της πόλης. Κατά τον μύθο, ο Πατρέας, αφού έγινε επικεφαλής των αποίκων στην περιοχή της Αρόης, έδιωξε τους Ίωνες κατοίκους της και επέκτεινε την πόλη με τη συνένωση των οικισμών της Αρόης, της Άνθειας και της Μεσσάτιδος και έδωσε στον συνοικισμό το όνομα Πάτραι.

Η Πάτρα είναι μια πόλη με μεγάλη ιστορία, καθώς χρονολογείται ότι κατοικείται από τους προϊστορικούς χρόνους, αλλά και με πολλά αξιοθαύμαστα θέλγητρα. Ένα από τα πιο γνωστά ιστορικά μνημεία της είναι το Κάστρο της Πάτρας!

Το Κάστρο της Πάτρας είναι κτίσμα της εποχής του Ιουστινιανού, κατά το δεύτερο μισό του 6ου μ.Χ. αιώνα, γύρω στο 551 μ.Χ., μετά από τον μεγάλο και καταστροφικό σεισμό της χρονιάς εκείνης, με σκοπό την άμυνα της πόλης, αλλά και των κατοίκων της. Βρίσκεται πάνω σε έναν χαμηλό λόφο του όρους Παναχαϊκού, σε απόσταση οκτακοσίων περίπου μέτρων από την ακτή. Είναι χτισμένο πάνω στα ερείπια της αρχαίας Ακρόπολης της Πάτρας, ενώ τα τείχη του περιγράφουν μια έκταση περίπου 22.725 τ.μ. σε σχήμα τριγώνου, το οποίο ενισχύουν πύργοι και προμαχώνες, που σε πρώτο στάδιο προστατεύονται από μία βαθιά τάφρο και από έναν άλλο εσωτερικό περίβολο στη βορειοανατολική του πλευρά που, καθώς, επίσης, περιστοιχίζεται από μία τάφρο. Το μέγεθός του επεκτάθηκε αρκετά από τους Φράγκους σταυροφόρους, οι οποίοι άνοιξαν τάφρο και στις δύο πλευρές του.

Οι Τούρκοι κατέλαβαν το Κάστρο γύρω στο 1458 και έμειναν εκεί μέχρι και το τέλος της περιόδου της Τουρκοκρατίας στην Ελλάδα. Στα χρόνια 1941-1944, το Κάστρο της Πάτρας βρισκόταν υπό γερμανική κατοχή και ελευθερώθηκε μαζί με την υπόλοιπη πόλη στις 4 Οκτωβρίου του 1944. Στα χρόνια που ακολούθησαν και έως τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αποτέλεσε μέσο άμυνας για την πόλη, αλλά ήταν και διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο.

Όπως και τα περισσότερα μεγάλα και ιστορικά ανά τους αιώνες αξιοθέατα «στοιχειώνονται»  από μύθους και θρύλους, έτσι και το κάστρο της Πάτρας έχει τους δικούς του θρύλους! Ο θρύλος αυτός ακούει στο όνομα Πατρινέλα, όπως συνηθίζεται να το ονομάζουν οι ντόπιοι κάτοικοι της Πάτρας.

Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή του θρύλου, η Πατρινέλα είναι ένα άγαλμα, που αποτελείται από τμήματα δύο αγαλμάτων, τον κορμό και το κεφάλι ενός ακρωτηριασμένου άνδρα, το οποίο είναι εντοιχισμένο σε ένα κοίλωμα του Κάστρου κατά των ρωμαϊκών χρόνων, στο νότιο μέρος του. Δεν είναι πλέον ορατό, λόγω δημοτικών κτιρίων που έχουν κτιστεί στην περιοχή. Παλαιότερα, όταν ήταν εμφανές σε όλη την πόλη, επικρατούσε η φήμη πως μετουσιωνόταν σε γυναίκα και προστάτευε την πόλη. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, η Πατρινέλα κατοικούσε στον νοτιοανατολικό πύργο του Κάστρου και έβγαινε τα βράδια στους δρόμους της πόλης τα μεσάνυχτα, ως κακός οιωνός για την πόλη, και ακουγόταν το κλάμα της. Θεωρούταν προστάτης της πόλης από τη χολέρα και την πανούκλα, ενώ άλλες φορές εμφανιζόταν με αλυσίδες για να πενθήσει κάποιον σημαντικό Πατρινό που έφευγε από τη ζωή.

Σε άλλη εκδοχή του μύθου, η Πατρινέλα αναφέρεται ως μια πανέμορφη κοπέλα που έγινε στοιχειό, αφού τη φυλάκισαν στο Κάστρο αλυσοδεμένη, όπου και πέθανε. Βγαίνει μονάχα με ουρανό, χωρίς αστέρια στις επάλξεις, «Μην με αρπάξεις», στοιχειώνοντάς την πόλη, έπειτα από την αρπαγή και τη φυλάκισή της. Δεν είναι ορατή με το ανθρώπινο μάτι, αλλά μόνο όποιος καταπιεί μια «μαγική» σκόνη, όταν περάσει από δίπλα της, μπορεί να αντιληφθεί ένα θρόισμα σα να παγώνει, κάτι που έλεγαν τόσο οι στρατιώτες που φύλαγαν σκοπιά όσο και οι φυλακισμένοι που ήταν στο Κάστρο, όταν χρησίμευε ως φυλακή.

Υπάρχει και μια τρίτη εκδοχή πάνω στο κάστρο της Πάτρας, επίσης αξιοσημείωτη, στην οποία αναφέρεται το παραμορφωμένο αυτό άγαλμα που πήρε μυθικές διαστάσεις. Συγκεκριμένα, αναφέρει πως προέρχεται από μια γυναίκα, που ζούσε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και  η οποία –μεταμφιεσμένη σε άνδρα– φύλαγε την πόλη από επιδημίες και έκλαιγε τις νύχτες όταν πέθαινε  κάποιος κάτοικος της Πάτρας.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ