Της Γεωργίας Σκαμπελτζή,
Ο Ανδρέας Καρκαβίτσας γεννήθηκε το 1865 στα Λεχαινά Ηλείας και ήταν το μεγαλύτερο από τα συνολικά 11 παιδιά της οικογένειας. Έκανε τις γυμνασιακές του σπουδές στην Πάτρα, ενώ, στη συνέχεια, μετέβη στην Αθήνα για να φοιτήσει στην Ιατρική Σχολή από την οποία αποφοίτησε το 1888. Στην πρωτεύουσα ανέπτυξε δεσμούς με τον Κωστή Παλαμά, τον Γρηγόριο Ξενόπουλο και τον Κωνσταντίνο Χατζόπουλο. Ως γιατρός εργάστηκε για δύο χρόνια στο ατμόπλοιο «Αθήναι», εμπειρία που τον ενέπνευσε για τη δημιουργία της συλλογής Τα λόγια της πλώρης. Το 1885 άρχισε να δημοσιεύει τα πρώτα του διηγήματα σε λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής. Ο Ζητιάνος που δημοσιεύθηκε το 1896 είναι ίσως το αρτιότερο έργο του. Αν και αρχικά έγραφε στην καθαρεύουσα, στην πορεία στράφηκε στη δημοτική, χρησιμοποιώντας ενίοτε διαλεκτικούς τύπους, ώστε να «οικοδομήσει» καλύτερα τους χαρακτήρες που έπλαθε στα έργα του.
Το 1899 ο Ανδρέας Καρκαβίτσας δημοσιεύει το τέταρτο κατά σειρά βιβλίο του, τη συλλογή διηγημάτων Τα λόγια της πλώρης, κεντρική θεματική της οποίας είναι η ζωή των ναυτικών, η οποία μόνο εύκολη δεν μπορεί να χαρακτηριστεί, πολλώ δε μάλλον στα τέλη του 19ου αιώνα. Παρά τις δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίζουν οι ίδιοι, αλλά και οι οικογένειές τους που ζουν μακριά από τα αγαπημένα τους πρόσωπα και, παράλληλα, τους διακατέχει η αγωνία, πολλοί είναι εκείνοι που επιλέγουν να συνεχίσουν την απασχόλησή τους στη θάλασσα. Στις ιστορίες που επιλέγει ο Καρκαβίτσας να αφηγηθεί, στο τέλος νικά ο θάνατος, ως αναπόφευκτο γεγονός.
Στα διηγήματα αυτά ο αναγνώστης μαθαίνει την εμπειρία ναυτικών, μέσω της πρωτοπρόσωπης αφήγησης κι έτσι ο τόνος γίνεται περισσότερο δραματικός. Ο τόπος είναι κοινός σε όλα τα διηγήματα της συλλογής: η θάλασσα και γνωστά λιμάνια της εποχής. Η θάλασσα στα διηγήματα αποτελεί στοιχείο αναγκαίο για τους ανθρώπους, καθώς μέσω αυτής βιοπορίζονται. Συγχρόνως είναι εκείνη που αφαιρεί ζωές και ξεκληρίζει ή χωρίζει τις οικογένειες των ηρώων. Είναι, μάλιστα, εντυπωσιακός ο τρόπος με τον οποίο οι ήρωες έλκονται από τη θάλασσα, ακόμη κι αν γνωρίζουν τις επιπτώσεις που μπορεί να υπάρξουν, ακόμη κι αν για ένα χρονικό διάστημα την είχαν απαρνηθεί για να αποφύγουν τα δεινά που προκαλεί.
Στοιχείο που ξεχωρίζει το έργο αυτό του Καρκαβίτσα είναι η χρήση της δημοτικής γλώσσας, παρά το γεγονός ότι τα πρωιμότερα έργα του είχαν γραφτεί σε καθαρεύουσα. Η γραφή του ξεχωρίζει για τις παραστατικές περιγραφές, τις ζωντανές εικόνες, τις μεταφορές και τις παρομοιώσεις. Η αποτύπωση των συνθηκών της εποχής, η αρμονική χρήση της δημοτικής γλώσσας και ο τόνος του συγγραφέα το καθιστούν ένα έργο-σταθμό τόσο της «Γενιάς του 1880» όσο και της νεοελληνικής λογοτεχνίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Ανδρέας Καρκαβίτσας – Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, ekebi.gr, διαθέσιμο εδώ
