Του Κυριάκου Κουρτίδη,
Η Βραζιλία, η Ρωσία, η Ινδία, η Κίνα και η Νότια Αφρική μέσω του σχήματος των B.R.I.C.S. προσπαθούν να τοποθετηθούν, ως εκπρόσωποι του «Παγκόσμιου Νότου» στο διεθνές σύστημα, παρέχοντας ένα εναλλακτικό και ταυτόχρονα ανταγωνιστικό μοντέλο στα κράτη των G7 της Δύσης.
Το ακρωνύμιο B.R.I.C. ξεκίνησε ως ένας αισιόδοξος, θα λέγαμε, όρος με σκοπό να περιγράψει, να επισημάνει τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες του κόσμου. Το 2009, τα τέσσερα έθνη συναντήθηκαν για την πρώτη τους σύνοδο κορυφής στο Yekaterinburg της Ρωσίας ενώ λίγο αργότερα, το 2010, η Νότια Αφρική προσκλήθηκε να συμμετάσχει στην ομάδα, προσθέτοντας το «S» στο B.R.I.C.S. (Brazil, Russia, India, China, South Africa).
Είτε όμως η ετικέτα των B.R.I.C. αντιπροσώπευε πράγματι τους υψηλούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης των συστατικών του κρατών, είτε πρόκειται απλώς για ένα τέχνασμα μάρκετινγκ για την ενθάρρυνση των επενδυτών, σημασία έχει ότι σήμερα έχει εξελιχθεί σε μια πλατφόρμα για διακυβερνητική συνεργασία ανάλογη με το σχήμα των G7. Οι G7 ως το αντίπαλον σχήμα είναι ένα άτυπο «φόρουμ» αρχηγών κρατών, των πιο προηγμένων οικονομιών του κόσμου, που ιδρύθηκε το 1975. Μέλη του G7 είναι η Γερμανία, η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιταλία, η Ιαπωνία, ο Καναδάς και φυσικά οι ΗΠΑ όπως και η ΕΕ.
Οι χώρες B.R.I.C.S. μοιράζονται μια έντονη επιθυμία να αμφισβητήσουν την ηγεμονία των νομισμάτων των χωρών του G7 της δύσης και ειδικότερα του δολαρίου των ΗΠΑ. Οι χώρες B.R.I.C.S. κινούμενες προς αυτή την κατεύθυνση εγκαινίασαν το 2014 τη Νέα Τράπεζα Ανάπτυξης (NBD – New Development Bank) με στόχο την κινητοποίηση πόρων για έργα υποδομής και βιώσιμης ανάπτυξης. Όμως, ο κύριος λόγος για την ίδρυση της εν λόγω τράπεζας σχετίζεται με την προώθηση της ως εναλλακτικής λύσης αλλά και ως ανταγωνιστικής επιλογής έναντι της Παγκόσμιας Τράπεζας, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου αλλά και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Ένας επιπλέον μακροπρόθεσμος στόχος φαίνεται να είναι η δημιουργία ενός εναλλακτικού διεθνούς συναλλάγματος για τις χώρες μέλη, που θα εκδίδεται ακριβώς από τη Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα. Αμφίβολο, όμως, παραμένει αν η αναπαραγωγή του παραδείγματος της Ε.Ε. και του ευρώ θα μπορούσε να συντελεστεί ανάμεσα σε κράτη με τόσο έντονο βαθμό διαφοροποίησης.
Η τράπεζα B.R.I.C.S. είναι ανοιχτή σε νέα μέλη, ιδίως δε στις αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες οικονομίες και σε όσες είχαν οδυνηρές εμπειρίες με τα προγράμματα διαρθρωτικής προσαρμογής και τα μέτρα λιτότητας του ΔΝΤ. Δεν προκαλεί λοιπόν εντύπωση ότι πολλές χώρες δήλωσαν το ενδιαφέρον τους να ενταχθούν στην ομάδα B.R.I.C.S., μεταξύ των οποίων, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αίγυπτος, η Αλγερία, η Αργεντινή, το Μεξικό και η Νιγηρία.
Βέβαια, οι προβλέψεις για τις χώρες B.R.I.C.S. ως τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες δεν έχουν πραγματοποιηθεί. Το πρόβλημα είναι ότι στο σχήμα B.R.I.C.S. συνυπάρχουν μια οικονομική υπερδύναμη, η Κίνα και μια πιθανή, η Ινδία με τρεις ουσιαστικά στάσιμους εξαγωγείς εμπορευμάτων, τη Ρωσία, τη Βραζιλία και τη Νότια Αφρική. Στην παρούσα φάση, εντός της συμμαχίας υπάρχει τώρα ένα διπλωματικό φόρουμ και χρηματοδότηση για ανάπτυξη, εκτός της δυτικής «σφαίρας».
Τα κράτη των B.R.I.C.S. βρέθηκαν στο προσκήνιο ιδιαίτερα μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Πράγματι, οι B.R.I.C.S. έχουν δεχτεί έντονη κριτική λόγω της ουδέτερης στάσης τους στη σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας. Μάλιστα, η απροθυμία τους να καταδικάσουν τη Ρωσία έχει συχνά ερμηνευτεί από αναλυτές και κριτικούς ως σιωπηρή υποστήριξη προς τη Μόσχα.
Στην πρώτη ψηφοφορία της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών για την απαίτηση τερματισμού της επίθεσης της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, στις 2 Μαρτίου, η Βραζιλία ψήφισε υπέρ της καταδίκης της Ρωσίας, ενώ τα άλλα μέλη απείχαν. Στην ψηφοφορία της 24ης Μαρτίου, η Κίνα και η Βραζιλία ψήφισαν υπέρ του ψηφίσματος για να επιτραπεί η ανθρωπιστική πρόσβαση στην περιοχή, ενώ η Ινδία και η Νότια Αφρική απείχαν. Η ψηφοφορία της 7ης Απριλίου, για την αποβολή της Ρωσίας από το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ ήταν επίσης ενδεικτική. Η Κίνα ψήφισε κατά της απέλασης της Ρωσίας, ενώ άλλα μέλη των B.R.I.C.S. απείχαν, επικρίνοντας τις ανεπιβεβαίωτες κατηγορίες κατά της Ρωσίας, ενώ οι έρευνες για τη σφαγή της Bucha σχετικά με την κακοποίηση και τη δολοφονία Ουκρανών από τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις ήταν σε εξέλιξη. Όσον αφορά το θέμα των κυρώσεων, είναι ευνόητο ότι καμία χώρα των B.R.I.C.S. δεν συμμετέχει στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Αντιθέτως, το εμπόριο της Ρωσίας με την Κίνα και την Ινδία βρίσκεται σήμερα σε ιστορικά επίπεδα ενώ υψηλή είναι και η εξάρτηση της Βραζιλίας από τα ρωσικά λιπάσματα.
Οι τήρηση των αρχών των B.R.I.C.S. έχει επίσης τεθεί υπό αμφισβήτηση από μερίδιο της διεθνούς κοινότητας. Σύμφωνα με τις κοινές δηλώσεις των B.R.I.C.S. η συνεργασία τους βασίζεται πάνω στις αρχές του σεβασμού της κυριαρχίας, της ανεξαρτησίας, της εδαφικής ακεραιότητας, της εθνικής ενότητας και της μη ανάμειξης στις εσωτερικές υποθέσεις των μελών τους ενώ δεσμεύονται επίσης να προάγουν την ειρήνη. Πρώτη η Ρωσία αντιμετώπισε δριμεία κριτική από τη δύση για την αποτυχία της να τηρήσει αυτές τις αρχές ενώ η ουδέτερη στάση των υπόλοιπων μελών του συνασπισμού, περαιτέρω ενισχύουν τις κατηγορίες σχετικά με την υποκρισία των ανωτέρω αρχών.
Είδαμε ως τώρα τα οφέλη που αποκόμισε η Ρωσία, ποια είναι όμως τα οφέλη για τα υπόλοιπα μέλη των B.R.I.C.S.; Για τη Νότια Αφρική, η ένταξη στους B.R.I.C.S. είναι ένα σημαντικό όχημα για την εξωτερική της πολιτική που της επιτρέπει να στοχεύσει πιο ψηλά απ’ ότι αναμένεται από μια μεσαία δύναμη. Η Βραζιλία βλέπει τον συνασπισμό με παρόμοιο τρόπο, μια πλατφόρμα για την αύξηση της επιρροής της στο εξωτερικό και για την οικοδόμηση πολυμερών σχέσεων με άλλες παγκόσμιες δυνάμεις. Για την Ινδία, ο μηχανισμός B.R.I.C.S. αποσκοπεί στην αντιμετώπιση των αναπτυξιακών προκλήσεων του «Παγκόσμιου Νότου».
Για την Κίνα, οι B.R.I.C.S. είναι μια χρήσιμη πλατφόρμα για να αυξήσει την επιρροή της ως παγκόσμια δύναμη. Κατά τον χρόνο συγγραφής του άρθρου και σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του ΔΝΤ, το μερίδιο της Κίνας στο ΑΕΠ στο σύνολο των B.R.I.C.S. είναι 72%. Επιπλέον, η Κίνα βρίσκεται σε κομβική θέση έναντι των άλλων μελών, κυρίως εξαγωγέων πρώτων υλών, που συνδέονται στενά με την παραγωγική της απόδοση. Εν ολίγοις, υπό την κινεζική οπτική, οι B.R.I.C.S. καθίστανται μία ομάδα χωρών που περιστρέφονται γύρω από την ατέρμονη δίψα της Κίνας για ενέργεια και πρώτες ύλες.
Εν κατακλείδι, η πρόκληση των B.R.I.C.S. στο πλαίσιο της λεγόμενης «νέας παγκόσμιας τάξης», είναι διττή. Στον οικονομικό τομέα οι B.R.I.C.S. αποτελούν μια πρόκληση απέναντι στην αμερικανική και ευρωπαϊκή ηγεμονία στο χώρο. Σε πολιτικό και στρατηγικό επίπεδο, αναδεικνύεται η Κίνα και η προσπάθειά της να γίνει η πρωταγωνίστρια και ηγέτιδα δύναμη μιας εναλλακτικής συμμαχίας κρατών στο Νότο, αντίθετη στην ηγεμονία των ΗΠΑ και των δυτικών συμμάχων τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- A new world order? BRICS nations offer alternative to West, DW. Διαθέσιμο εδώ
- BRICS and the Russia-Ukraine war: A global rebalance?, SAIIA. Διαθέσιμο εδώ
- The BRICS challenge the hegemony of the US dollar, Atlas of Wars and Conflicts in the World. Διαθέσιμο εδώ
