Του Γιώργου Γαλανάκη,
Οι Εβραίοι του νεοσύστατου Τουρκικού κράτους ήταν (όπως και την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας), μία από τις τρείς σημαντικότερες ομάδες μαζί με τους Έλληνες και τους Αρμένιους. Γενικότερα, οι Εβραίοι από την εποχή της άφιξής τους στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και κατά την διάρκεια της «ζωής» της, διατηρούσαν καλές σχέσεις με τους Οθωμανούς και δεν ανέπτυξαν δικό τους εθνικισμό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα πως στην καταστροφή της Σμύρνης η Εβραϊκή κοινότητα παρέμεινε αλώβητη, και οι κάτοικοί της συνέχισαν να διαμένουν κανονικά. Μετά όμως την ανακήρυξη του Τουρκικού κράτους, στα πλαίσια του εκτουρκισμού του κράτους, οι Εβραίοι και συγκεκριμένα εκείνοι της Θράκης αποτελούσαν εμπόδια σε αυτό το εγχείρημα και για αυτό τον λόγο το κράτος επιχείρησε, με νόμιμο κιόλας τρόπο, να τους εκδιώξει.
Σύμφωνα με τον εποικιστικό νόμο, ομάδες που δεν συνδέονταν με την Τουρκική κουλτούρα έπρεπε να μεταναστεύσουν για να αφομοιωθούν. Εκτός όμως από τον γενικότερο εκτουρκισμό του κράτους, υπήρχαν και άλλοι λόγοι για τον εκτοπισμό τους. Το 1934, ο Μπενίτο Μουσολίνι αναφέρθηκε στην επιθυμία του για εξάπλωση του κράτους του προς τα ανατολικά, γεγονός που θορύβησε του Τούρκους. Θεωρούσαν λοιπόν πως σε μία ενδεχόμενη επίθεση οι μειονότητες δεν θα υπερασπιζόντουσαν το Τουρκικό κράτος. Τέλος, η οικονομική ηγεμονία των Εβραίων στην περιοχή ήταν ένας ακόμη σημαντικός λόγος.
Το καλοκαίρι του 1934, ξεκίνησαν οι επιθέσεις σε Εβραίους στην Ανατολική Θράκη σε περιοχές όπως η Αδριανούπολη. Οι δράστες κατέστρεψαν σπίτια, λεηλάτησαν καταστήματα, βίασαν γυναίκες και απειλούσαν Εβραίους με επιστολές, πως θα τους σκοτώσουν αν δεν φύγουν. Η πλειοψηφία αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τον τόπο της, αφήνοντας την περιουσία τους ή πουλώντας την σε εξευτελιστική τιμή. Ενδιαφέρον έχει η έκθεση ενός υπαλλήλου του Αμερικανικού προξενείου που αναφέρει τα εξής:
«Στην πορεία της ιστορίας του ο Τούρκος έμαθε πως δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος από την εκτόπιση για να ξεφορτωθείς ενοχλητικά χρέη, καθώς και για να αποκτήσεις πολύτιμη και προσωπική περιουσία».
Λίγες μέρες πριν είχε διαδοθεί μυστικά από την Τουρκική κυβέρνηση στην τοπική διοίκηση, εντολή για εκφοβισμό και μποϋκοτάζ κατά Εβραίων με σκοπό να φύγουν εθελούσια. Ο Πρωθυπουργός Ισμέτ Ινονού, απέδωσε τα γεγονότα στον αντισημιτισμό και υποσχέθηκε την καταδίκη των δραστών. Είναι γεγονός ότι μετά την άνοδο του Αδόλφου Χίτλερ τα αντισημιτικά δημοσιεύματα αυξήθηκαν, λαμβάνοντας όμως υπόψη την μικρή κυκλοφορία αυτών των περιοδικών δεν μπορούσαν να οδηγήσουν σε τόσο μεγάλη αντίδραση. Στον απόηχο των γεγονότων, ο Γενικός Γραμματέας του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, ζητά από τις τοπικές οργανώσεις την διαλεύκανση των γεγονότων. Ακολούθησε η φυλάκιση του δημάρχου, του αρχηγού της αστυνομίας και του προέδρου εμπορικού επιμελητηρίου του Κιρκλαρελί, ενώ ο Υπουργός Εσωτερικών δήλωσε πως λήφθηκαν όλα τα μέτρα για την τιμωρία των υπευθύνων, επιστράφηκε μεγάλο μέρος των κλοπιμαίων και πως τα θύματα μπορούν να επιστρέψουν στις εστίες τους.
Όμως, η διαμονή των Εβραίων στην Θράκη δεν θα μπορούσε να είναι όπως παλιά, καθώς το κλίμα απέναντί τους και μετά τα γεγονότα του Ιουνίου παρέμεινε εχθρικό. Επίσης, αποζημιώσεις δεν δόθηκαν σε κανέναν, ενώ προϋπόθεση για την επιστροφή τους ήταν να καταδώσουν τους δράστες. Όλα αυτά δείχνουν με τον πλέον σαφή τρόπο, πως δεν υπήρχε επιθυμία από καμία πλευρά για επιστροφή τους. Έτσι, προτίμησαν να παραμείνουν στην Κωνσταντινούπολη, στο μέρος που διέφυγαν μετά το ξέσπασμα των γεγονότων. Η εκδίωξη των Εβραίων της Θράκης αποτελεί άλλη μία προσπάθεια του Τουρκικού κράτους να εκδιώξει και να αποδυναμώσει τις μειονότητες που βρίσκονταν στο έδαφος του. Οι ενέργειες καθοδηγήθηκαν από το κράτος στη συνέχεια τα γεγονότα που συνέβησαν ξέφυγαν από κάθε έλεγχο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ντιλέκ Γκιουβέν (2009), Εθνικισμός, κοινωνικές μεταβολές και μειονότητες, Αθήνα: Εκδόσεις Εστία.
- Νισήμ Μεβοράχ, Οι Εβραίοι του Βόρειου Ελλαδικού Χώρου: Μια Διαχρονική Παρουσία Μνήμης και Λήθης, Θεσσαλονίκη: Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία ΑΠΘ
