Του Βασίλη Μυρλίδη,
Παραδοσιακά, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας αφορούσε τις βιομηχανίες που είχαν οικονομίες κλίμακας. Αυτό συμβαίνει γιατί η παραγωγή ρεύματος είτε γίνεται με λιγνίτη, με ορυκτά καύσιμα, με υδροηλεκτρικά εργοστάσια ή πυρηνική ενέργεια και άρα απαιτεί μεγάλες εγκαταστάσεις, μηχανήματα και πολλά κεφάλαια. Συνεπώς, μέχρι πρότινος, ήταν αδύνατο η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας να γίνεται από μικρά σχήματα ή μεμονωμένα άτομα. Με τις εξελίξεις, όμως, στην τεχνολογία και τη μεταστροφή της παραγωγής στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όλα αυτά αλλάζουν και πλέον ο «εκδημοκρατισμός» της παραγωγής είναι προ των πυλών.
Πλέον, το κάθε νοικοκυριό είναι σε θέση να τοποθετήσει ένα ηλιακό πάνελ στη στέγη του σπιτιού του και να καλύπτει τις ιδίες ανάγκες του ή και να τροφοδοτεί την πλεονάζουσα ενέργεια στο δίκτυο. Ένα βήμα παραπέρα πηγαίνουν, οι ενεργειακές κοινότητες, όπου σε αυτές μπορούν να συμμετέχουν νοικοκυριά, επιχειρήσεις όλων των μεγεθών και οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης (π.χ. Δήμοι). Σε αυτές τις κοινότητες, οι συμμετέχοντες μπορούν να οργανωθούν και συλλογικά να επενδύσουν σε έργα Α.Π.Ε, αποκομίζοντας ενέργεια για αυτοκατανάλωση και κέρδος από την πώληση ενέργειας στο δίκτυο, ακόμα και με τη μέθοδο του ενεργειακού συμψηφισμού (να αφαιρείται από το κόστος ενέργεια δηλαδή, το μερίδιο που έχουν στην παραγωγή, ακόμα και αν η πηγή βρίσκεται σε διαφορετικό μέρος από αυτούς).
Γενικότερα, σκοπός των ενεργειακών κοινοτήτων αποτελούν η προώθηση της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας και καινοτομίας στον ενεργειακό τομέα, η αντιμετώπιση της ενεργειακής ένδειας, η προαγωγή της ενεργειακής αειφορίας και της καινοτομίας, η παραγωγή, αποθήκευση, ιδιοκατανάλωση, διανομή και προμήθεια ενέργειας, καθώς και η βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας στην τελική χρήση σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο (νόμος ν. 4513/2018).
Το 2022 και το 2023 αποτελούν δύο χρονιές στις οποίες τα ελληνικά νοικοκυριά ένιωσαν στο πετσί τους τα αρνητικά αποτελέσματα της ενεργειακής κρίσης και του πληθωρισμού. Έτσι, το ενδιαφέρον πολλών για τις ενεργειακές κοινότητες και τα οφέλη τους μεγάλωσε. Σύμφωνα με την έρευνα της “The Green Tank”, η οποία και αξιοποίησε στοιχεία του ΓΕ.ΜΗ. και του Δ.Ε.Δ.Δ.Η.Ε. ως τον Μάϊο του 2022, στην Ελλάδα καταγράφονται 1.258 ενεργές ενεργειακές κοινότητες, με συνολική εγκαταστημένη ισχύς στα 613 MW, σε πλήθος 879 έργων. Μέχρι τον Μάιο του 2022, υπήρχαν 4.772 εκκρεμή αιτήματα των ενεργειακών κοινοτήτων για έργα συνολικής ισχύος 4.476 MW σε σύνολο 24,069 MW (οι 613 MW θα αποτελούν το 13% της συνολικής ισχύς, όταν ολοκληρωθούν όλα τα αιτούμενα προς υλοποίηση έργα).
Σε αυτό το σημείο, αξίζει να αναφερθούν και μερικά παραδείγματα ενεργειακών κοινοτήτων της χώρας μας:
Ενεργειακή Κοινότητα Καρδίτσας (ΕΣΕΚ)
Η κοινότητα έχει ιδρύσει –από το 2017– και λειτουργεί μια μονάδα επεξεργασίας και τυποποίησης υπολειμματικής βιομάζας, η οποία προέρχεται από τον Νομό Καρδίτσα (δασικά υπολείμματα, αγροτικά υπολείμματα, κλαδέματα αστικών δένδρων, κ.ά.) και τη μετατρέπει σε τελικό προϊόν με τη μορφή πέλλετ (pellet). Στην ουσία, η Ε.Κ. δίνει λύση σε ένα πρόβλημα της περιοχής, δηλαδή τη διαχείριση υπολλειματικών ροών βιομάζας, αξιοποιώντας τα για τη δημιουργία ενέργειας σε μορφή pellet. Μέσα στην ενεργειακή κοινότητα δραστηριοποιούνται και συμμετέχουν διάφοροι επαγγελματίες (μηχανικοί, επιχειρήσεις, προμηθευτές βιομάζας, μεταφορείς, επιχειρήσεις καυσίμων), δημιουργώντας έτσι μία εφοδιαστική αλυσίδα που έχει τη δυνατότητα να αναπτυχθεί και να προβεί σε περισσότερες δράσεις. Έτσι, με την τεχνογνωσία που αποκτήθηκε, το 2022 εγκαταστάθηκε λέβητας βιομάζας σε νηπιαγωγείο της Καρδίτσας, χρηματοδοτούμενο από το πρόγραμμα HORIZON 2020, με σκοπό σταδιακά να αναβαθμιστούν πολλές δημοτικές δομές, μειώνοντας το ενεργειακό τους αποτύπωμα.
Επιπροσθέτως, το 2023, η κοινότητα υπέβαλλε αίτηση στο Δ.Ε.Δ.Δ.Η.Ε. για τη δημιουργία Φ/Β πάρκου 1,2 M/W, για την κάλυψη των αναγκών των μελών της σε ηλεκτρική ενέργεια.
Το πιλοτικό πρόγραμμα FREE SOLAR Θεσσαλίας
Επίσης, η Ε.Κ. Καρδίτσας συνεργάζεται με την “Greenpeace” και την “Genervest”, για την ανάπτυξη του πιλοτικού έργου “FREE SOLAR”. Ο κύριος σκοπός του έργου είναι η διευκόλυνση της πρόσβασης των νοικοκυριών σε ηλιακά πάνελ και η αποκόμιση κέρδους για αυτά, μέσω συμψηφισμού της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας με τις καταναλώσεις των νοικοκυριών. Φυσικά, οι πιλοτικές δοκιμές θα συνδράμουν μέγιστα, ώστε να βελτιστοποιηθεί το μοντέλο λειτουργίας του “FREESOLAR” και να αποκτηθεί χρήσιμη εμπειρία και τεχνογνωσία.
ΜΙΝΩΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ (Minoan Energy)- Ενεργειακή Κοινότητα Κρήτης
Η πρώτη ενεργειακή κοινότητα που ιδρύθηκε στην Κρήτη είναι η ΜΙΝΩΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ. Σκοπός της κοινότητας είναι η παραγωγή, η αποθήκευση, η διανομή, η πώληση «πράσινης» ενέργειας στα μέλη της και αργότερα η διάθεση της περίσσιας ενέργειας στο δίκτυο έναντι ανάλογης αμοιβής, για λογαριασμό των μελών της. Το πρώτο έργο της Μινώα Ενεργειακής πρόκειται για ένα Φωτοβολταϊκό σταθμό ισχύος 405kWp, που υλοποιείται με την εφαρμογή εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού σε έκταση γης συνολικής επιφάνειας 5500 m2 στη θέση του ΧΑΔΑ του δήμου Μινώα Πετράλωνα. Με την υλοποίηση του έργου, εκατό νοικοκυριά και επιχειρήσεις αυτομάτως καθίστανται ενεργειακά αυτάρκη για τα επόμενα 25 χρόνια (Επίσημη ιστοσελίδα της Μινώα Ενεργειακής). Η κοινότητα, επίσης, συμμετάσχει στο έργο “SAVE”, το οποίο σκοπό έχει να εγκαταστήσει έξυπνους μετρητές και να αναπτύξει ένα έξυπνο δίκτυο. Το έξυπνο δίκτυο θα σχεδιαστεί σε πρώτη φάση με στόχο την εμπλοκή σε αυτό 200 τελικών καταναλωτών, στους οποίους θα δίνεται η δυνατότητα ανάπτυξης διαφόρων εναλλακτικών τεχνικών αποκεντρωμένης διαχείρισης ενέργειας (Demand Side Management strategies), όπως η αποκεντρωμένη παραγωγή και αποθήκευση ενέργειας, η μετακύλιση φορτίου σε περιόδους του εικοσιτετραώρου χαμηλής ζήτησης, η απευθείας συναλλαγή ενέργειας με άλλους καταναλωτές κ.λπ.
Το επόμενο έργο της ΜΙΝΩΑ είναι και πάλι ένα έργο ενεργειακού συμψηφισμού. Στην ουσία δημιουργήθηκε ένας Φ/Β σταθμός, με ισχύ 999,54ΚW. Κατά την πλήρη λειτουργία του, θα παράγει περισσότερες από 1670MWh σε ετήσια βάση και θα καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες σε περισσότερα από τριακόσια (300) νοικοκυριά και επιχειρήσεις για τα επόμενα 25 χρόνια (Επίσημη ιστοσελίδα της Μινώα Ενεργειακής).
Κλείνοντας, πιστεύω ακράδαντα ότι το μέλλον της ενέργειας ανήκει στους πολίτες και πως αυτοί πρέπει να αδράξουν την ευκαιρία και να «απαιτήσουν», τον «εκδημοκρατισμό» της παραγωγής ενέργειας. Με τις ενεργειακές κοινότητες, πέρα από όλα τα οφέλη, φαινόμενα όπως η ενεργειακή ένδεια μπορούν να εξαφανιστούν πολύ πιο εύκολα από ό,τι θα γινόταν άμα η παραγωγή ήταν αποκλειστικά –όπως στο παρελθόν– στα χέρια λίγων. Σε αυτό το πνεύμα, θα συμπληρώσω πως είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι μεγάλες αλλαγές στην κοινωνία μας, στον αιώνα που διανύουμε, πρέπει να έρθουν από τα κάτω στρώματα για να έχουν επιτυχία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
Οι ενεργειακές κοινότητες στην Ελλάδα και τις λιγνιτικές περιοχές – Ανασκόπηση #2, thegreentank.gr, διαθέσιμο εδώ
