Του Παναγιώτη Στρίκου,
Ο Πρίμο Λέβι, κάνοντας λόγο για την «ευθραυστότητα» της ανθρώπινης υπόστασης, πιθανώς εννοεί την αδυναμία της σωματικής και ψυχικής ύπαρξης να ανυψωθεί ενάντια σε μιλιταριστικούς και εξουσιαστικούς μηχανισμούς που κατακρεουργούν την ανθρώπινη ζωή. Μας βάζει στη διαδικασία να αναρωτηθούμε, θέτοντας το εξής ερώτημα: «Πόσο μπορεί να αντέξει μια ψυχή, όταν τη «βιάζουν» καθημερινά;». Και μάλλον αυτή είναι η ουσία του ερωτήματός του, πως ο άνθρωπος, ως σώμα, ίσως αντέχει πολλά, αλλά η ψυχή υποφέρει, και τότε η ανθρώπινη υπόσταση φθείρεται, κουλουριάζεται σαν ένας άρρωστος άνθρωπος στο κρεβάτι του.
Όταν ο Πρίμο Λέβι μιλάει για «ευθραυστότητα», δεν κάνει λόγο για την σωματική ευθραυστότητα, το πώς μια κυριαρχική δύναμη μπορεί να σε κάνει να αφυδατωθείς ή να υποσιτιστείς, αλλά για την ψυχολογική εξαθλίωση που αποφέρει η αντίληψη των άλλων πως είσαι ένα μηδενικό, πως το να πεθάνεις και να πολτοποιηθείς σαν το μυρμήγκι ανάμεσα σε λάσπες και άλλα πτώματα δεν είναι τίποτα, πως η ζωή θα συνεχίσει να υπάρχει και ύστερα από αυτήν την αποχαλίνωση ενάντια στο πρόσωπο σου. Να σου λένε και να σε κοιτούν λες και δεν είσαι τίποτα, λες και γεννήθηκες υποδεέστερος από τους άλλους, λες και είσαι ένα κατώτερο ον, που δεν αξίζει η πνοή του σε αυτόν τον κόσμο.
Ο ίδιος είπε χαρακτηριστικά: «Η υπόσταση του ανθρώπου κινδυνεύει πιο πολύ από τη ζωή». Μια πρόταση με ένα τεράστιο διαχρονικό νοηματικό περιεχόμενο: κάνουμε τα πάντα κατά την διάρκεια της ύπαρξης για να μάθουμε τι θα συμβεί όταν περάσουμε στην μη ύπαρξη, κάτι το οποίο μας κάνει να καταστρέφουμε την ίδια την ύπαρξη. Η ίδια η ζωή έχει από μόνη της ηθικό χαρακτήρα: απλώς ζεις. Ο κίνδυνος του ανθρώπου δεν είναι ο θάνατος και το πέρασμα του προς το ακατανόητο —αυτό πιο πολύ είναι μια κυριαρχική επιβολή του φαντασιακού του που αδυνατεί να φανταστεί ότι δεν θα υφίσταται— αλλά η κυριαρχική επιβολή τους ενός ανθρώπου ενάντια στον άλλον. Είναι οι επιβολές των εξουσιών, στην προσπάθεια να θρέψουν την ακατανίκητη δίψα για κυριαρχία, που διαμελίζουν την ηθική υπόσταση ενός ανθρώπου που ήρθε στον κόσμο ακριβώς με τον ίδιο ηθικό χαρακτήρα: απλώς ήρθε για να ζήσει, όπως και αυτοί.
Έτσι, λοιπόν, η ψυχολογική κατάπτωση και η συναισθηματική κατάρρευση που μπορεί να νιώσει ένας άνθρωπος λόγω των άλλων, είναι εν δυνάμει ένα πανάθλιο συναίσθημα που μόνο κατά την διάρκεια της ύπαρξης μπορεί να το νιώσει ο άνθρωπος. Στην ανυπαρξία, ίσως δεν θα υπάρχουν εξουσίες, ίσως, όπως έλεγε και ο Σωκράτης, το σώμα απελευθερωθεί από την ψυχή και δεν θα μπορεί να νιώθει πλέον πόνο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Levi, P. (2009), Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος, Εκδόσεις Άγρα
