Της Ιωάννας Κουτσοτόλη,
Ένα από τα σημαντικότερα συστήματα που συμβάλλουν στην ευεξία και ομαλή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού είναι, φυσικά, το ανοσοποιητικό σύστημα. Κατέχοντας κεντρικό ρόλο στην άμυνα και προστασία της υγείας, οι μηχανισμοί του ανοσοποιητικού συστήματος είναι απαραίτητοι για την καταπολέμηση μολύνσεων και τραυματισμών. Μέχρι πρόσφατα, η επιστημονική κοινότητα θεωρούσε ότι το μοναδικό όργανο, που ξεφεύγει από την επιτήρηση του ανοσοποιητικού, είναι ο εγκέφαλος, καθώς οι μηχανισμοί άμυνας φαίνεται ότι απομακρύνονταν από αυτόν. Παρόλα αυτά, ερευνητές στην ιατρική σχολή του πανεπιστημίου της Washington αντικρούουν αυτή την άποψη, υποστηρίζοντας ότι το ανοσοποιητικό σύστημα παρακολουθεί τι συμβαίνει στον εγκέφαλο. Μια πρόσφατη ανακάλυψη, το γλυμφικό σύστημα, έρχεται να επιβεβαιώσει αυτή την άποψη.
Επιστημονικά δεδομένα αποδεικνύουν ότι κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος εντοπίζονται στις μήνιγγες του εγκεφάλου (ιστός που καλύπτει τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό) και λαμβάνουν δείγμα υγρού, καθώς αυτό «ξεπλένεται» από τον εγκέφαλο. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται ο εντοπισμός σημείων μόλυνσης ή τραυματισμού και ξεκινάει άμεσα η ανοσοαπόκριση. Σύμφωνα με πειράματα περιοχές της σκληράς μήνιγγας είναι γεμάτες με μόρια από τον εγκέφαλο και κύτταρα του ανοσοποιητικού, που έχουν μεταφερθεί με το αίμα. Είναι φανερό ότι η ανοσολογική επιτήρηση του εγκεφάλου πραγματοποιείται εν μέρη έξω από αυτόν. Αυτός είναι ίσως και ο λόγος για τον οποίο οι επιστήμονες υποστήριζαν για αρκετό διάστημα, ότι ο εγκέφαλος ξεφεύγει τον έλεγχο του ανοσοποιητικού.
Επιπλέον, κυριαρχεί πλέον η άποψη ότι στον εγκέφαλο των σπονδυλωτών υπάρχει λειτουργική λεμφική παροχέτευση. Το λεμφικό σύστημα λειτουργεί ως ένα μέσο μεταφοράς ουσιών και κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος και αποτελείται από αδένες, λεμφαδένες και αγγεία. Στο δίκτυο των λεμφικών αγγείων κυκλοφορεί η λέμφος, ένα υγρό που αποτελείται από διάφορα συστατικά, όπως πρωτείνες, ορμόνες και ηλεκτρολύτες. Το λεμφικό σύστημα συνεργάζεται στενά με το ανοσοποιητικό, το οποίο και βοηθά σχετικά με την καταστροφή μικροοργανισμών, καθώς και με το κυκλοφορικό σύστημα.
Όσον αφορά το λεμφικό σύστημα του εγκεφάλου, αυτό λειτουργεί ως οδός παροχέτευσης για το διάμεσο υγρό (ISF-υγρό μεταξύ των κυττάρων), από το εγκεφαλικό παρέγχυμα στους κοντινούς λεμφαδένες. Η λεμφική παροχέτευση συμβάλλει στη διατήρηση της ισορροπίας νερού και ιόντων του ISF, στην απομάκρυνση αποβλήτων και στην επαναρρόφηση μακρομοριακών ενώσεων. Δεδομένα υποδεικνύουν μια στενή σύνδεση μεταξύ γλυμφικού συστήματος και μηνιγγικών λεμφικών αγγείων. Το γλυμφικό σύστημα, μια πρόσφατη προσθήκη στη φαρέτρα των ανακαλύψεων του εγκεφάλου, αποτελεί ένα σύστημα περιαγγειακών καναλιών, που παίζει σημαντικό ρόλο στην απομάκρυνση των διάμεσων μεταβολικών αποβλήτων. Επιπλέον, τα μηνιγγικά αγγεία συγκροτούν τη βασική οδό παροχέτευσης του εγκεφαλονωτιαίου υγρού στο αίμα και συμβάλλουν στην ανοσολογική επιτήρηση του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος. Καθίσταται προφανές, ότι δυσλειτουργία στη σχέση γλυμφικό σύστημα-μηνιγγικά λεμφαγγεία οδηγεί σε συσσώρευση τοξικών αποβλήτων στον εγκέφαλο και κατ’ επέκταση σε εμφάνιση παθολογικών καταστάσεων.
Όμως, η ανοσολογική δραστηριότητα στον εγκέφαλο μπορεί να αποβεί επιζήμια για το συγκεκριμένο όργανο. Η επικοινωνία με το ανοσοποιητικό σύστημα επηρεάζει φυσιολογικές λειτουργίες, που σχετίζονται με τη γήρανση και με διάφορους γενετικούς παράγοντες. Επακόλουθα, πιστεύεται ότι ανεπάρκεια και δυσλειτουργία του λεμφικού συστήματος στον εγκέφαλο, κατέχει κρίσιμο ρόλο στις αλλαγές της εγκεφαλικής λειτουργίας, που σχετίζονται με την ηλικία και την παθογένεση νευροαγγεικών και νευροεκφυλιστικών ασθενειών. Αξίζει να σημειωθεί ότι διαταραχή της ακεραιότητας του λεμφικού συστήματος σχετίζεται με την επεξεργασία αντιγόνων, που μεταφέρονται από το παρέγχυμα του εγκεφάλου στους περιφερειακούς λεμφαδένες.
Είναι φανερό ότι η ανάπτυξη στρατηγικών για τη βελτίωση της μειωμένης λειτουργίας του λεμφικού εγκεφαλικού συστήματος αποτελεί μια πρόκληση για την πρόληψη ασθενειών, οι οποίες ενδεχομένως, να σχετίζονται με το ανοσοποιητικό σύστημα. Με σκοπό την αντιμετώπιση παθολογικών καταστάσεων, έρευνες θα μπορούσαν να εστιάσουν στη χορήγηση φαρμάκων, που στοχεύουν βασικά σημεία των οδών λεμφικής παροχέτευσης σε νευρολογικές παθήσεις. Το γεγονός αυτό μπορεί να αποτελέσει ένα μέσο ενίσχυσης της αποτελεσματικότητας της ανοσοθεραπείας, όσον αφορά τον συγκεκριμένο τομέα. Αναμφισβήτητα, η λεμφική παροχέτευση αποτελεί ένα δίκτυο αγγείων, που μεταφέρει υγρό και μόρια από τον εγκέφαλο στους λεμφαδένες, όπου ξεκινάνε οι ανοσολογικές αποκρίσεις. Έτσι, επιτυγχάνεται ο έλεγχος της κατάστασης του εγκεφάλου από το ανοσοποιητικό σύστημα. Υπάρχει, άραγε, δυνατότητα στόχευσης των ανοσοκυττάρων στα σημεία ελέγχου, με σκοπό τη θεραπεία καταστάσεων φλεγμονής του εγκεφάλου;
Ο συγκεκριμένος τομέας έρευνας αποτελεί ένα φλέγων ζήτημα, που εξελίσσεται διαρκώς και φέρνει στη φόρα ολοένα και περισσότερα επιστημονικά δεδομένα, που συνδέουν το ανοσοποιητικό με το νευρικό σύστημα. Μια στενή επαφή, που εκ πρώτης όψεως δεν γίνεται άμεσα αντιληπτή, φαίνεται ότι συνδέει αυτά τα δύο συστήματα. Όμως, καθώς η επιστήμη διαλευκάνει τα μυστήρια του εγκεφάλου, νέες τεχνικές έρχονται να ενισχύσουν την προσπάθεια πρόληψης και αντιμετώπισης δυσμενών καταστάσεων και ασθενειών, με τις οποίες έρχεται αντιμέτωπη η ανθρωπότητα. Η γνώση που υιοθετείται θέτει νέα θεμέλια και προσφέρει ελπίδα σχετικά με τη θεραπεία παθήσεων του νευρικού συστήματος, μια μάστιγα της σημερινής εποχής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Lymphatic drainage system of the brain: A novel target for intervention of neurological diseases, sciencedirect.com. Διαθέσιμο εδώ
- How does the immune system keep tabs on the brain? medicine.wustl.edu. Διαθέσιμο εδώ
- Lymphatic Vessels Discovered in Central Nervous System, pubmed. Διαθέσιμο εδώ
- The glymphatic system and meningeal lymphatics of the brain: new understanding of brain clearance, degruyter.com. Διαθέσιμο εδώ
- The meningeal lymphatic vessels and the glymphatic system: Potential therapeutic targets in neurological disorders, journals.sagepub.com. Διαθέσιμο εδώ
