Του Στέλιου Καραγεώργη,
Τον Ιούλιο του 1878, στα πλαίσια του Συνεδρίου του Βερολίνου, επικυρώνεται διεθνώς η διμερής αγγλοτουρκική συνθήκη που προέβλεπε την παραχώρηση της διοίκησης της Κύπρου στη Μεγάλη Βρετανία. Το Λονδίνο δεσμευόταν να συνδράμει στρατιωτικά την Υψηλή Πύλη, εάν ο τσάρος απειλούσε εδάφη του σουλτάνου. Για να μπορεί να ανταπεξέλθει η Μεγάλη Βρετανία στην υποχρέωσή της, ο σουλτάνος παραχωρούσε τη διοίκηση της νήσου στους Βρετανούς, διατηρώντας τα επικυριαρχικά του δικαιώματα. Οι Άγγλοι θα κατέβαλαν το πλεόνασμα από τις ετήσιες προσόδους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, ως αντίτιμο της κατοχής του νησιού.
Τα ενωτικά αισθήματα του κυπριακού λαού εκφράστηκαν από την πρώτη μέρα, όπου έφτασε στο νησί ο Βρετανός ύπατος Αρμοστής σερ Γκάρνετ Γούλσλεϋ, στις 22 Ιουλίου του 1878. Μετά τον λόγο που εκφώνησε ο Αρμοστής στη Λάρνακα, ο επίσκοπος Κιτίου Κυπριανός Οικονομίδης, εξέφρασε τη χαρά του για την αλλαγή της διοίκησης. Ωστόσο καλούσε τους Άγγλους να μην λησμονήσουν την καταγωγή των Κυπρίων, και τον πόθο τους για ένωση με την Ελλάδα, ευχόμενος η Αγγλία να επαναλάβει με την Κύπρο ότι είχε πράξει και στην υπόθεση των Ιονίων νήσων. Όταν ο Γούλσλεϋ έφτασε στη Λευκωσία, ακόμα και ο μετριοπαθής αρχιεπίσκοπος Σωφρόνιος επανέλαβε πως ο λαός της Κύπρου δεν θα ξεχνούσε από πού κατάγεται, ούτε τον ενωτικό του πόθο. Αμέσως μετά την έναρξη της αγγλοκρατίας, ιδρύονται λέσχες και σωματεία, με πρωταρχικό σκοπό την ενίσχυση του εθνικού κινήματος της ένωσης.
Δυο χρόνια αργότερα το φθινόπωρο του 1880, δύο Ελλαδίτες ανώτεροι αξιωματικοί επισκέπτονται την Κύπρο, με σκοπό την αγορά μουλαριών προς ενίσχυση του ελληνικού στρατού. Οι δύο αξιωματικοί γίνονται δεκτοί με ενθουσιασμό σε όποια περιοχή πηγαίνουν, και πέρα από τα 143 μουλάρια που αγόρασαν, τους δόθηκαν άλλα 107 που είχαν συγκεντρωθεί από χωρικούς και εράνους. Μετά την ανάληψη της πρωθυπουργίας της Μεγάλης Βρετανίας από τον Γουίλιαμ Γλάδστων, διοργανώθηκαν εκδηλώσεις υπέρ της ένωσης, και στάλθηκε πλήθος συγχαρητηρίων τηλεγραφημάτων στον νέο Πρωθυπουργό. Αυτή η πράξη ήταν η πρώτη έκφραση του ενωτικού αισθήματος του κυπριακού λαού σε τόσο μεγάλο εύρος, καθώς στις εκδηλώσεις και στα τηλεγραφήματα προς τον Γλάδστωνα διατυπώνονταν οι πόθοι για ένωση με την Ελλάδα. Ωστόσο, ο Βρετανός Πρωθυπουργός, μέσω του Αρμοστή, καταδείκνυε την διαφορά της περίπτωσης των Επτανήσων και της Κύπρου, αφού η δεύτερη τελούσε υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου.
Τα έτη 1881 και 1882, συντάχθηκαν δύο παγκύπρια υπομνήματα που στάλθηκαν στις αγγλικές αρχές. Στο περιεχόμενο των υπομνημάτων επαναλαμβανόταν το αίτημα για την εθνική αποκατάσταση της Κύπρου, και γινόταν έκκληση για απονομή της δικαιοσύνης επί ίσοις όροις ανάμεσα στους κατοίκους της νήσου, καθώς και στην επίσημη χρήση της ελληνικής γλώσσας. Το 1884, το ελληνικό πολεμικό πλοίο «Ναύαρχος Μιαούλης» επισκέπτεται τη Λάρνακα και τη Λεμεσό. Ο κυπριακός λαός κατέθεσε για μια ακόμα φορά τα διαπιστευτήρια των ενωτικών του αισθημάτων, επιφυλάσσοντας μεγαλειώδη υποδοχή στο πολεμικό σκάφος, ενώ γράφτηκαν πύρινα άρθρα στον ελληνόφωνο τύπο υπέρ της ένωσης.
Τον Μάρτιο του 1895, ο Υπουργός Οικονομικών της Μεγάλης Βρετανίας σερ Γουίλιαμ Χάνκουρ παραδέχθηκε μέσα στην βουλή ότι η διοίκηση της Κύπρου είχε αποτύχει, και πως η φορολογία των Βρετανών υπηκόων για την βελτίωση της καταστάσεως του νησιού ήταν άδικη. Με αφορμή την παραδοχή του Χάνκουρ, ο Αρχιεπίσκοπος Σωφρόνιος έστειλε επιστολή στον Αρμοστή, στην οποία καλούσε την Αγγλία να παραδώσει την Κύπρο στην Ελλάδα, αφού είχε κουραστεί από την διοίκησή της, εκπληρώνοντας έτσι και τους πόθους του κυπριακού λαού. Στα τέλη του μηνός γιορτάστηκε η εθνική επέτειος της 25ης Μαρτίου σε ολόκληρη την Κύπρο, με τον λαό να εκφράζει και πάλι τα ενωτικά του αισθήματα.
Τον Απρίλιο, συγκροτήθηκαν επαρχιακά συλλαλητήρια υπέρ της ένωσης, και εκλέχθηκαν τα μέλη της Παγκύπριας Κεντρικής Συντακτικής Επιτροπής, με σκοπό την σύνταξη υπομνήματος με το αίτημα της ένωσης προς την βρετανική κυβέρνηση. Στις 26 Ιουλίου, απέστειλαν το υπόμνημα στον Υπουργό Αποικιών Τσάμπερλεϊν, στον οποίο εξέφραζαν τον πόθο για ένωση, επικαλούμενοι το στατιστικό στοιχείο πως τα 4/5 των κατοίκων της Κύπρου ήταν Έλληνες. Παράλληλα, προειδοποιούσαν για πρώτη φορά, πως θα προβούν σε δυναμικότερες πρωτοβουλίες σε περίπτωση απόρριψης του αιτήματος της ένωσης.
Μετά την εξέγερση της Κρήτης το 1896, ιδρύεται η οργάνωση «Φοιτητική Φάλαγγα» από Κύπριους φοιτητές στην Αθήνα, με σκοπό την ενίσχυση του αγώνα των Κρητικών. Έναν χρόνο αργότερα, κατά τη διάρκεια του πολέμου του βασιλείου της Ελλάδος με την Οθωμανική Αυτοκρατορία φτάνουν εκατοντάδες εθελοντές στην Αθήνα από όλες τις επαρχίες της Κύπρου προς ενίσχυση του στρατού της μητέρας πατρίδας. Στις 9 Δεκεμβρίου, ο Πρίγκιπας Γεώργιος φθάνει στην αυτόνομη πλέον Κρήτη ως ύπατος αρμοστής. Το γεγονός αυτό θεωρήθηκε ως προάγγελος της κυπριακής αυτονομίας, με τον ελληνόφωνο τύπο του νησιού να βρίθει από ενθουσιώδη αρθρογραφία. Παράλληλα διοργανώθηκαν εορτασμοί και λαμπαδηφορίες με επίκεντρο την πόλη της Λάρνακας, υπό τον ήχο των χαρμόσυνων καμπανών σε ολόκληρο το νησί της Αφροδίτης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Γεωργής, Γιώργος (2016), Η Αγγλοκρατία στην Κύπρο, Από τον αλυτρωτισμό στον αντιαποικιακό αγώνα, (Πανεπιστημιακές Παραδόσεις), Αθήνα: χ.ε.
- Richter, Heinz A. (2007), Ιστορία της Κύπρου 1878-1949, Τόμος Α΄, Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας.
- Τσακαλογιάννης, Πάνος (2009), Σύγχρονη ευρωπαϊκή Ιστορία. Από τη Βαστίλη στον 21ο αιώνα, τ. 1, Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας.
