Του Νικόλαου Κλάδη,
Το πολιτικό κόμμα ΜέΡΑ25, με Γενικό Γραμματέα τον Γιάνη Βαρουφάκη, ανακοίνωσε –από το 2020– το σχέδιο «Δήμητρα», με το οποίο προτείνει ένα δημόσιο σύστημα δωρεάν ψηφιακών συναλλαγών, ανεξάρτητο από τις τράπεζες και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Το σχέδιο στοχεύει να δώσει τη δυνατότητα για πραγματοποίηση πληρωμών, παρακάμπτοντας το τραπεζικό σύστημα, μειώνοντας, παράλληλα, το κόστος μιας τραπεζικής κρίσης και αποτελώντας τη βάση ενός νέου εθνικού νομίσματος σε περίπτωση «ρήξης».
Το ΜέΡΑ25 κατηγορεί τους δημοσιογράφους, ότι υποκινούν φόβους για κλειστές τράπεζες και ελέγχους κεφαλαίων για την προστασία των συμφερόντων των ενεργειακών ολιγαρχών. Οι υποστηρικτές του σχεδίου πιστεύουν ότι θα τερματίσει τον «εκβιασμό» από τις τράπεζες, θα δώσει στους χρήστες φορολογικές ελαφρύνσεις και θα ενθαρρύνει τις τράπεζες να μειώσουν τις προμήθειές τους και να αυξήσουν τα επιτόκια καταθέσεων. Προτείνουν, επίσης, ότι θα ήταν δυνατή η δημιουργία μιας «νέας δραχμής» και η συνέχιση των ψηφιακών συναλλαγών σε περίπτωση κατάρρευσης του ευρώ. Το ΜέΡΑ25 αρνείται ότι το σχέδιο είναι μια έξοδος από το ευρώ, ένα σχέδιο για το κλείσιμο των τραπεζών ή μια κήρυξη οικονομικού πολέμου κατά των Βρυξελλών. Ο Γιάνης Βαρουφάκης παρουσίασε το σύστημα «Δήμητρα» ως εφεδρικό σχέδιο σε περίπτωση κατάρρευσης της τράπεζας, αλλά επανέλαβε ότι το κόμμα του είναι ευρωπαϊκού προσανατολισμού και στοχεύει να παραμείνει στο ευρώ.
Το σύστημα συναλλαγών «Δήμητρα» περιλαμβάνει τρεις διακριτές φάσεις. Σε πρώτη φάση, οι πληρωμές φόρων διεκπεραιώνονται μέσω της «Δήμητρας» και όχι μέσω των παραδοσιακών τραπεζικών καναλιών. Ως αποτέλεσμα, οι πληρωμές φόρων υπόκεινται στη δημοσιονομική πολιτική του κράτους και όχι στη νομισματική πολιτική, η οποία τις θέτει εκτός του ελέγχου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Η δεύτερη φάση του συστήματος επιτρέπει συναλλαγές μεταξύ ιδιωτικών τραπεζών και του δικτύου «Δήμητρα». Οι πολίτες μπορούν να καταθέσουν και να μεταφέρουν χρήματα στο σύστημα «Δήμητρα», κερδίζοντας μεγαλύτερο επιτόκιο και, άρα, αυξάνοντας περισσότερο τις αποταμιεύσεις τους. Τέλος, η τρίτη φάση του συστήματος στοχεύει στην παροχή υποστήριξης σε ευάλωτες ομάδες, με τη δημιουργία καινούργιων ψηφιακών μονάδων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως μελλοντικές φοροαπαλλακτικές μονάδες, με λίγα λόγια αντιστοιχούν σε φοροαπαλλαγές. Αυτές οι μονάδες μπορούν να χρησιμοποιηθούν αντί για ευρώ, επιτρέποντας στα super market και σε άλλους οργανισμούς να τις αποδεχθούν ως έγκυρο τρόπο πληρωμής και δίνοντας τη δυνατότητα στους οργανισμούς να ξεπληρώνουν τους φόρους τους, χρησιμοποιώντας τις καινούργιες ψηφιακές μονάδες αντί για ευρώ.
Στην αρχική φάση του συστήματος, οι πολίτες δεν χρειάζεται να εμπιστεύονται το σύστημα, καθώς το κράτος προσφέρει δωρεάν ψηφιακές μονάδες «Δήμητρα». Αυτές οι μονάδες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως φοροαπαλλαγές, επιτρέποντας στους πολίτες να ξεπληρώσουν τους φόρους τους. Επιπλέον, σε αντίθεση με την τεχνολογία Blockchain, η οποία καταναλώνει σημαντική ενέργεια λόγω διαδικασιών κρυπτογράφησης, οι ψηφιακές μονάδες «Δήμητρα» βασίζονται στο Eponymous Distributed Ledger (E.D.L.). Αυτό το καθολικό λειτουργεί σαν ένα βιβλίο αρχείων, που καταγράφει τον συνολικό αριθμό των μονάδων «Δήμητρα» στο σύστημα, καθιστώντας αυτές τις πληροφορίες προσβάσιμες σε όλους –όχι μόνο στο κράτος– για λόγους ρευστότητας. Αυτό εμποδίζει το κράτος να δημιουργήσει ασύστολα νέες μονάδες εν αγνοία των πολιτών, καθώς αυτοί μπορούν να παρακολουθούν την ποσότητα σε πραγματικό χρόνο. Επιπλέον, το σύστημα εγγυάται το απόρρητο, καθώς δεν υπάρχουν διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με τις συναλλαγές και τα οικονομικά των πολιτών. Έτσι, επιλύεται το ζήτημα της ιδιωτικής ζωής, καθώς το κράτος δεν μπορεί να έχει πρόσβαση σε ιδιωτικά δεδομένα. Αυτές οι μονάδες μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο εντός της χώρας και δεν μπορούν να μεταφερθούν στο εξωτερικό, γεγονός που βοηθά στην αποτροπή της φυγής χρημάτων από τη χώρα. Μπορούν, όμως, να μεταφερθούν μεταξύ πολιτών, παρέχοντας υποστήριξη σε ευάλωτες ομάδες.
Αρχικά, παρουσιάστηκε η λειτουργία του συστήματος «Δήμητρα» εντός της Ευρωζώνης, διευκρινίζοντας ότι δεν συνεπάγεται την εισαγωγή νέου νομίσματος. Ωστόσο, η σκληροπυρηνική έκδοση του συστήματος «Δήμητρα» θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως το θεμέλιο για ένα νέο εθνικό νόμισμα. Ένα από τα βασικά πλεονεκτήματα του συστήματος «Δήμητρα» –θεωρητικά– είναι ότι επιτρέπει σε μια χώρα να αποφύγει τον εκβιασμό από εξωτερικές δυνάμεις, καθώς παρέχει ένα σύστημα παράλληλων συναλλαγών, που δεν εξαρτάται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Για τη μετάβαση σε ένα εθνικό νόμισμα υπάρχουν τρία κύρια στάδια. Το πρώτο στάδιο περιλαμβάνει την προαιρετική παράλληλη χρήση των μονάδων ευρώ και «Δήμητρα». Αυτό δίνει τη δυνατότητα στους ανθρώπους να συνηθίσουν να χρησιμοποιούν το νέο νόμισμα, χωρίς να επιβάλλουν μια ξαφνική αλλαγή. Το δεύτερο στάδιο είναι πιο δραστικό και αφορά τη χρεοκοπία και την επακόλουθη κρατικοποίηση των τραπεζών. Εάν η Τράπεζα της Ελλάδος χρεοκοπούσε, τα χρέη της θα διαγραφόταν αυτόματα, καθώς δεν θα υπήρχε πλέον. Το τρίτο και τελευταίο στάδιο είναι η σύσταση νέας νομισματικής αρχής και η εκτύπωση του χάρτινου νομίσματος «Δήμητρα». Αυτό θα συνεπαγόταν τη μετατροπή όλων των ιδιωτικών και δημόσιων χρεών από ευρώ σε μονάδες «Δήμητρα».
Πάμε τώρα να συζητήσουμε γιατί η πρόταση του ΜέΡΑ25 για το συστήματα παράλληλων συναλλαγών ως εναλλακτική θα ήταν μια δυσμενής απόφαση για την οικονομία. Σε μια ιδανική οικονομία θα πρέπει να υπάρχει μόνο ένα σύστημα συναλλαγών, που να βασίζεται στον νόμο του Gresham, ο οποίος δηλώνει ότι όταν κυκλοφορούν δύο νομίσματα, ένα «κακό» νόμισμα θα αντικαθιστά πάντα το «καλό» νόμισμα. Αυτός ο νόμος αντανακλά την απαισιόδοξη διάσταση των οικονομικών θεωριών του Murphy. Για παράδειγμα, φανταστείτε ότι η Κυβέρνηση αρχίζει να κόβει περισσότερα χάλκινα νομίσματα και να τα κυκλοφορεί σε μεγάλες ποσότητες. Οι άνθρωποι, όντας λογικοί, θα άρχιζαν να αποθησαυρίζουν τα χρυσά νομίσματα και να ξοδεύουν τα χάλκινα αντ’ αυτού, αφού έχουν την ίδια ονομαστική αξία. Με τον καιρό, τα χρυσά νομίσματα θα αφαιρούνταν από την κυκλοφορία και θα εξαφανίζονταν από την αγορά, αφήνοντας μόνο τα χάλκινα νομίσματα σε κυκλοφορία. Αυτό είναι ένα παράδειγμα του νόμου του Gresham στην πράξη, όπου τα «κακά» χάλκινα νομίσματα αντικαθιστούν τα «καλά» χρυσά νομίσματα, λόγω της εγγενούς τους αξίας. Επομένως, στην περίπτωση της Ελλάδας, μία παράλληλη χρήση του ευρώ μαζί με ένα άλλο μέσο συναλλαγών, όπως το «Δήμητρα», θα οδηγούσε σε «κυνήγι» για το μάζεμα αυτών των νέων μονάδων από τους μεγαοφειλέτες των φόρων σε φτηνό χαμηλότερης αξίας νόμισμα, αποθησαυρίζοντας το ευρώ.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η συναλλαγματική ισοτιμία μεταξύ του ευρώ και της εν λόγω νομισματικής μονάδας δεν μπορεί να είναι μια απλή μετατροπή ένα προς ένα. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, γιατί, εάν αυτή η νομισματική μονάδα επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί αντί για ευρώ, οι έμποροι θα μπορούσαν ενδεχομένως να απαιτήσουν υψηλότερες τιμές, οδηγώντας σε μια κατάσταση, όπου θα μπορούσαν να επωφεληθούν από την ανταλλαγή σε βάρος άλλων. Επιπλέον, εάν αυτές οι νομισματικές μονάδες χρησιμοποιούνταν, κυρίως, από ευάλωτους πληθυσμούς, όπως οι συνταξιούχοι και οι δημόσιοι υπάλληλοι, τα πιο εύπορα άτομα θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την οικονομική τους δύναμη για να επιβάλουν υψηλότερες συναλλαγματικές ισοτιμίες. Αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει σημαντικό πρόβλημα για όσους βρίσκονται ήδη σε μειονεκτική θέση. Ως αποτέλεσμα, τα πιο εύπορα μέλη της κοινωνίας θα αποκτούσαν ακόμη μεγαλύτερη δύναμη, αφού θα ήταν σε καλύτερη θέση να εισπράξουν το νέο νόμισμα και να το χρησιμοποιήσουν για την εξόφληση των χρεών. Επιπλέον, θα χειροτέρευε ακόμα περισσότερο η τυχαία εσωτερική ισοτιμία του φτηνού νομίσματος σε σχέση με το ευρώ, που θα συνέχιζε να λειτουργεί μέσα στην οικονομία.
Συμπερασματικά, η υποστήριξη του ΜέΡΑ25 για το έργο «Δήμητρα», για ένα δημόσιο σύστημα δωρεάν ψηφιακών συναλλαγών, στοχεύει στη μείωση του κόστους μιας τραπεζικής κρίσης και μπορεί να αποτελέσει τη βάση ενός νέου εθνικού νομίσματος σε περίπτωση οικονομικής κατάρρευσης. Το «σύστημα» προσφέρει στους πολίτες υψηλότερο επιτόκιο και τους δίνει τη δυνατότητα να πληρώνουν φόρους, χρησιμοποιώντας ψηφιακές μονάδες, οι οποίες δεν υπόκεινται σε νομισματική πολιτική που ελέγχεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Τέλος, ενώ το σύστημα προσφέρει πλεονεκτήματα και η σκληροπυρηνική έκδοσή του που ενδέχεται να αποτελέσει ως βάση για ένα νέο εθνικό νόμισμα, αυτό πιθανόν να προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από τις ευρωπαϊκές αρχές και τους επενδυτές. Η ιδανική κατάσταση θα ήταν να υπάρχει μόνο ένα σύστημα συναλλαγών, σύμφωνα με το νόμο του Gresham, όπου ένα «κακό» νόμισμα αντικαθιστά ένα «καλό» νόμισμα, για να αποφευχθεί ο πληθωρισμός. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι δεν είναι εύκολο να υπάρξει μία κατάλληλη συναλλαγματική ισοτιμία, έτσι ώστε να διασφαλίζεται ότι τα πιο πλούσια άτομα δεν θα επωφελούνται, εκμεταλλεύοντας τους πιο αδύναμους. Ωστόσο, το σύστημα «Δήμητρα» παρουσιάζει ένα εφεδρικό σχέδιο για ένα μέλλον έξω από το ευρώ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Αμετανόητος ο Βαρουφάκης: Το σχέδιο “Δήμητρα” θα είναι η βάση για το νέο εθνικό νόμισμα, thetoc.gr, διαθέσιμο εδώ
- Το Σύστημα Δημοσιονομικών Συναλλαγών «Δήμητρα» του ΜέΡΑ25 | Γιάνης Βαρουφάκης, 16 Απριλίου 2022, youtube.gr, διαθέσιμο εδώ
- Gresham’s Law, wallstreetmojo.com, διαθέσιμο εδώ
