Της Νικολέτας Νικομάνη,
Κατά κοινή ομολογία, η πολιτική ιστορικά είναι ένας ανδροκρατούμενος χώρος, στον οποίο με δυσκολία αντιπροσωπεύονται όλες οι κοινωνικές ομάδες που παρουσιάζουν μια διαφορετική οπτική των πραγμάτων. Στο συγκεκριμένο άρθρο, θα μας απασχολήσει το ερώτημα που έθεσε η Cynthia Enloe στο πολυσυζητημένο βιβλίο της Bananas, Beaches and Bases: Making Feminist Sense of International Politics, που είναι οι γυναίκες;
Συγκεκριμένα, που είναι οι γυναίκες στην πολιτική; Η απάντηση στο απλό αυτό ερώτημα μας παραπέμπει σε ένα σύνθετο ζήτημα με βαθιές κοινωνικές και πολιτιστικές ρίζες. Παρόλο που τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα έχουν υπάρξει σχετικές προσπάθειες για την αντιμετώπιση αυτού, τα αποτελέσματα εκφράζουν τη σαφή δυσκολία των γυναικών να συμμετάσχουν στην πολιτική. Κυρίαρχο ζήτημα στη συζήτηση περί φυλετικών διακρίσεων στην πολιτική είναι η υποεκπροσώπηση των γυναικών στην Κυβέρνηση. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Διακοινοβουλευτικής Ένωσης (IPU), το 2021 το ποσοστό τους στην Ελληνική Κυβέρνηση ανέρχεται σε 21,3%, ενώ μόνο το 11% κατέχει κάποια υπουργική θέση. Φυσικά, τα ποσοστά αυτά είναι χαμηλά συγκριτικά με τα Ευρωπαϊκά δεδομένα. Αυτό αποδεικνύει ότι οι φωνές των γυναικών για σημαντικά ζητήματα που αφορούν την ποιότητα ζωής τους δεν δύναται να ακουστούν μέσα στον χώρο των πολιτικών αποφάσεων, παρόλο που οι τελευταίες αποτελούν σχεδόν τον μισό ελληνικό πληθυσμό.
Οι λόγοι που κρύβονται πίσω από την πολιτική υποεκπροσώπηση των γυναικών αφορούν παραδοσιακά φυλετικά στερεότυπα. Τα στερεότυπα αυτά καθορίζουν τη ζωή των γυναικών, περιορίζοντάς τη στα καθήκοντα του νοικοκυριού. Γίνεται φανερό και από έρευνες του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων, ότι ο χρόνος που απομένει σε μια γυναίκα συνολικά για να επιδιώξει μια πολιτική καριέρα είναι σημαντικά μικρότερος, καθώς συχνά αφιερώνει διπλάσιο χρόνο σε οικιακές υποχρεώσεις και στη φροντίδα των παιδιών και των ηλικιωμένων μίας οικογενείας. Σε περίπτωση, όμως, που μια γυναίκα επιδιώξει να ακολουθήσει πολιτική καριέρα, θα έρθει αντιμέτωπη με λιγότερες προτάσεις και ευκαιρίες για την επαγγελματική ανέλιξή της, μιας και στις πιο σημαντικές επιτροπές και ομάδες υπερισχύει η πρόσληψη αντρών.
Δεν μπορεί να παραβλεφθεί από τον τομέα των φυλετικών διακρίσεων στην ελληνική πολιτική ο σεξισμός και η παρενόχληση των γυναικών σαν καθιερωμένη πρακτική. Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο για τα Δικαιώματα της Γυναίκας (Σ.Δ.Γ.), τουλάχιστον το 46% έχει δεχτεί σχολιασμούς, λεκτική και σωματική παρενόχληση σεξιστικής φύσεως. Αυτή η κατάσταση δημιουργεί ένα κλίμα ανασφάλειας και αποθαρρύνει σημαντικά τις γυναίκες από τη συμμετοχή σε πολιτικές δραστηριότητες. Εκτός αυτού, τέτοιου είδους συμπεριφορές είναι παρακινούμενες και συνήθως αποδεκτές. Αυτό δημιουργεί αισθήματα αποκλεισμού και μη συμπερίληψης σε ένα μάλλον εχθρικό για τις γυναίκες περιβάλλον.
Εξισορρόπηση του χάσματος: Από τη θεωρία στην πράξη
Ο νόμος των “quotas” στην Ελλάδα επιβάλει πρόστιμο στα κόμματα που χαρακτηρίζονται από χαμηλή εκπροσώπηση γυναικών. Παρόλα αυτά, η αποτελεσματικότητά του είναι αμφίβολη, καθώς δεν έχει παρατηρηθεί σημαντική άνοδος των ποσοστών τους στην Κυβέρνηση. Ακόμα, η μέθοδος αυτή διχάζει τις λαϊκές απόψεις σε αντίθετα στρατόπεδα. Οι υποστηρικτές των ποσοστώσεων πιστεύουν ότι με αυτό τον τρόπο παρέχεται στις γυναίκες ένας δρόμος για να εισέλθουν στην πολιτική, ξεπερνώντας τα δομικά και ιστορικά εμπόδια που δυσχεραίνουν τη διαδικασία. Από την άλλη, οι επικριτές των ποσοστώσεων υποστηρίζουν ότι είναι άδικες, καθώς υπονομεύουν την αξιοκρατία του συστήματος. Τέλος, ακούγεται συχνά πως ενισχύονται έτσι τα συμβολικά στερεότυπα γύρω από τη γυναίκα, ενώ αποκρύπτονται άλλα ζητήματα, όπως οι κοινωνικές νόρμες και προκαταλήψεις.
Σε γενική ανάλυση, η αποτελεσματικότητα των ποσοστώσεων στην πολιτική εξαρτάται από το περιεχόμενο και την εκτέλεσή τους. Παρόλο που η χρήση τους σαν εργαλείο για την αύξηση της εκπροσώπησης των γυναικών μπορεί να είναι βοηθητική, η λήψη άλλων υποστηρικτικών μέτρων είναι απαραίτητη. Τέτοια μέτρα μπορούν να περιλαμβάνουν εκπαιδευτικά προγράμματα και καμπάνιες που θίγουν θέματα ανάλογου περιεχομένου, ώστε να διαμορφωθούν νέες βάσεις και να αλλάξουν ορισμένες κοινωνικές συμπεριφορές. Κρίσιμο ρόλο στην ανάδειξη της ισότητας των φύλων στην πολιτική διαδραματίζουν τα κόμματα, τα οποία μπορούν να τοποθετήσουν εσωτερικούς κανόνες και να αλλάξουν τον τρόπο λειτουργίας τους, ώστε να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον φιλικό προς τις γυναίκες, που δεν θα τις καθηλώνει σε συγκεκριμένες θέσεις, αλλά θα τις κρίνει αξιοκρατικά. Μερικά επιπρόσθετα μέτρα θα ήταν η ενισχυμένη παροχή υποστήριξης για εργαζόμενες γυναίκες με παιδιά, η δυνατότητα πιο ευέλικτων ωραρίων, η άδεια γονέα και ο μη αποκλεισμός γυναικών από σημαντικές αποφάσεις, λόγω του φύλου και της οικογενειακής τους κατάστασης. Τα παραπάνω και όχι μόνο έχουν σκοπό την ενθάρρυνση και διευκόλυνση των γυναικών που θέλουν να ασχοληθούν με την πολιτική, αλλά αντιμετωπίζουν δυσανάλογες δυσκολίες.
Συμπερασματικά, μπορεί οι γυναίκες στην Ελλάδα να έχουν πλέον το δικαίωμα ψήφου. Αυτό, όμως, δεν λύνει όλα τα προβλήματα πολιτικής εκπροσώπησης που αντιμετωπίζει η χώρα. Είναι φανερό από ποικίλες περιπτώσεις νόμων και εφαρμογών τους ότι το πολιτικό σύστημα δεν υπηρετεί όλους τους πολίτες. Μέσα από έναν συνδυασμό μέτρων που αφορούν τις ποσοστώσεις, την εκπαίδευση, την αλλαγή της σεξιστικής κουλτούρας σε όλους τους τομείς της καθημερινότητας, χρειάζεται δράση πάνω στο ζήτημα της δημιουργίας μιας πιο ισόνομης κοινωνίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Bananas, Beaches and Bases: Making Feminist Sense of International Politics, Cynthia Enloe
- EnloeWomen in politics: new data shows growth but also setbacks, ipu.org, διαθέσιμο εδώ
- Gender Equality Index, eige.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Women in politics: 2020, unwomen.org, διαθέσιμο εδώ
