Της Κατερίνας Κωνσταντοπούλου,
«Υπερασπίσου το παιδί
Γιατί αν γλιτώσει το παιδί
Υπάρχει ελπίδα»
-Λευτέρης Παπαδόπουλος
Ποτέ ξανά δεν τρόμαξα τόσο πολύ με τη σήψη στην οποία έχει περιέλθει η κοινωνία μας, όσο ακούγοντας τα πρόσφατα περιστατικά σχολικής βίας. Τον τελευταίο καιρό, έχουν σημειωθεί επεισόδια σχολικού εκφοβισμού που προκαλούν φρίκη, αφού βλέπουμε παιδιά να δρουν με πρωτοφανή ωμότητα εναντίον συμμαθητών τους.
Αν αναλογιστούμε πως τα παιδιά υποτίθεται, υπό φυσιολογικές συνθήκες, ότι διανύουν την πιο τρυφερή, ευαίσθητη και αθώα περίοδο της ζωής τους, καθώς και το γεγονός ότι αποτελούν τους κλειδούχους και διαμορφωτές του μελλοντικού κόσμου, αυτά τα φαινόμενα είναι εξαιρετικά αποθαρρυντικά και δυσοίωνα. Ψυχές που βρίθουν, ήδη, από μίσος και μένος, που τέρπονται με τη δυστυχία και τον τρόμο του άλλου, προοιωνίζουν μία κοινωνία δυστοπική. Πρωτίστως, όμως, συνιστούν δείκτες της κατάστασης που επικρατεί στη σημερινή κοινωνία. Κανένα παιδί δεν γεννιέται βίαιο. Ο άνθρωπος, σε μία πολιτισμένη κοινωνία, καταφεύγει ενστικτωδώς στη βία, μόνο όταν χρειάζεται να αμυνθεί.
Τα αίτια, λοιπόν, που υποβόσκουν πίσω από τέτοιες συμπεριφορές είναι κοινωνικά. Συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες και δυσλειτουργίες ξυπνούν τα ζωώδη και επιθετικά ένστικτα του ανθρώπου ή, τουλάχιστον, αποτρέπουν την αναστολή τους. Πρέπει να θυμόμαστε ότι ποτέ δεν ευθύνονται πραγματικά τα παιδιά για την αποκλίνουσα συμπεριφορά. Στη ρίζα του προβλήματος βρισκόμαστε εμείς, οι ενήλικες, και ο κόσμος που έχουμε χτίσει για αυτά. Ένας κόσμος, που αντί να εξανθρωπίζει και να προασπίζεται την παιδική αγνότητα, εξαγριώνει, αποθηριώνει και ταπεινώνει τα πολυτιμότερα μέλη του, κηλιδώνοντας ανεπιστρεπτί την αθωότητά τους.
Το δυσμενές κοινωνικό πλαίσιο, που χαρακτηρίζεται από την ένδεια και την περιθωριοποίηση κοινωνικών ομάδων, τον φανατισμό και την αποπνευματοποίηση, τη ξενοφοβία και, συχνά, τη «γκετοποίηση» των μειονεκτούντων, εμποτίζει τις νεανικές ψυχές με θυμό και μίσος. Βέβαια, η οικογένεια δεν είναι άμοιρη ευθυνών, αφού, ως κύτταρο της κοινωνίας, θα έπρεπε να εφοδιάζει ηθικά και πνευματικά τους νέους, να μεριμνά για την ανθρωπιστική τους παιδεία και να τους παρέχει ευγενή ιδεώδη και υγιή πρότυπα. Με αυτό το έργο είναι επιφορτισμένοι και οι παιδαγωγοί, που οφείλουν να λειτουργούν ως πνευματικοί ταγοί και ηθικοί αναμορφωτές για τους μαθητές. Δυστυχώς, στις μέρες μας, πολλοί εκπαιδευτικοί παραδίδουν διεκπεραιωτικά το μάθημα, περιοριζόμενοι μόνο στις τυπικές τους υποχρεώσεις. Επιπλέον, οι παιδαγωγοί πρέπει να δρουν τόσο προληπτικά όσο και κατασταλτικά σε ό,τι αφορά τη νεανική παραβατικότητα. Οφείλουν να βρίσκονται σε εγρήγορση και, αν χρειαστεί, να παρέμβουν δραστικά, περιφρουρώντας με κάθε κόστος την ασφάλεια και τη σωματική και ψυχική υγεία των μαθητών. Όσοι αναλαμβάνουν το λειτούργημα του εκπαιδευτικού πρέπει, όπως όλοι μας άλλωστε, να λειτουργούν, ως άοκνοι φρουρού του δικαίου. Δειλία και ωχαδερφισμός δεν χωρούν σε τέτοιες περιπτώσεις.
Μία, επίσης, ανησυχητική –τρομακτική θα έλεγα– και καθόλου δευτερεύουσα έκφανση του φαινόμενου είναι η αναλγησία, που επιδεικνύουν μαθητές που είναι παρόντες σε περιστατικά βίας εναντίον συμμαθητών τους και, αντί να αναζητήσουν βοήθεια, βιντεοσκοπούν το συμβάν και, έπειτα, διακινούν το βίντεο σε συνομιλίες στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, χλευάζοντας το θύμα και αντλώντας ευχαρίστηση από το εν λόγω θέαμα. Εδώ δεν τίθεται μόνο το θέμα της κοινωνικής ευθύνης –προσωπικά, δεν μπορώ να κατακρίνω ένα παιδί που θα σωπάσει και δεν θα καταγγείλει το περιστατικό από φόβο μήπως στοχοποιηθεί– αλλά το ζήτημα της τέρψης από τη βία και την οδύνη του άλλου. Η αφύπνιση τέτοιων ενστίκτων στα παιδιά πρέπει να λειτουργήσει ως κώδωνας κινδύνου για την Πολιτεία, πριν να είναι αργά.
Δεν υπάρχει κάτι πιο απογοητευτικό, κάτι πιο απεχθές από έναν κόσμο που συντρίβει την παιδικότητα. Έναν κόσμο που μετατρέπει ό,τι πιο αθώο και όμορφο σε κτήνος. Έναν κόσμο που αλλοτριώνει και εξωθεί στα άκρα το παιδί. Είναι εγκληματικό το σχολείο να μετατρέπεται σε εφιάλτη για ένα παιδί. Είναι εξοργιστικό η παιδική ψυχή να στιγματίζεται από αυτόν τον τρόμο. Στο εδώλιο για τη φαλκίδευση της παιδικής ανεμελιάς πρέπει να καθίσει η κοινωνία. Όλοι μας.
«Μ’ από την κόλασή μου στο φωνάζω:
εικόνα σου είμαι, Κοινωνία, και σου μοιάζω».
(Στίχοι από το ποίημα «Αμαρτωλό» της Γαλάτειας Καζαντζάκη)
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Αμαρτωλό, Γαλάτεια Καζαντζάκη, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
