Της Μαρίας Πέπονα,
Με το ξέσπασμα του πρώτου δυναμικού κύματος εξεγέρσεων του ΡΚΚ, περί τα τέλη του 1980-αρχές 1990, διαδίδονταν συχνά υποψίες για τον κεντρικό ρόλο που διαδραμάτιζε το τουρκικό κράτος, σε πρωτοβουλίες που καταπατούσαν τα ανθρώπινα δικαιώματα και δολοφονίες εναντίον πιθανών υποστηρικτών του ΡΚΚ, αλλά και δημιουργία ομάδων θανάτου και εργαλειοποίησης υπερεθνικιστών και επαγγελματιών δολοφόνων για την εκπλήρωση του συγκεκριμένου σκοπού.
Με τον όρο “Susurluk” περιγράφεται η περίοδος διεξαγωγής ενός βρώμικου πολέμου από τις δυνάμεις του τουρκικού κράτους κατά του ΡΚΚ (Κουρδικό Εργατικό Κόμμα, κουρδικά: Partiya Karkerên Kurdistanê, τουρκικά: Kürdistan İşçi Partisi). Σήμερα, οι όποιες κατηγορίες, σχετικά με τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν εκείνη την περίοδο, απορρίπτονται από τις Αρχές της Τουρκίας, υπό την αιτιολογία της κουρδικής προπαγάνδας, καθώς ποτέ δεν συγκεντρώνονταν τα στοιχεία για την τεκμηρίωση κατηγοριών.
Όλα άλλαξαν το απόγευμα της 3ης Νοεμβρίου 1996, όταν ένα φορτηγό, βγαίνοντας από βενζινάδικο, συγκρούστηκε με διερχόμενη Mercedes, που κινούνταν με ιλιγγιώδη ταχύτητα κοντά στην ομώνυμη πόλη Susurluk της Δυτικής Ανατολίας. Από τους επιβαίνοντες του αυτοκινήτου οι τρεις απεβίωσαν στη σκηνή, ενώ ο ένας τραυματίστηκε βαριά. Οι δημοσιογράφοι της περιοχής, που θα κάλυπταν άλλο ένα ρεπορτάζ για τροχαίο ατύχημα, πολύ σύντομα βρέθηκαν προ εκπλήξεως, όταν ανακάλυψαν τόσο την ταυτότητα των θυμάτων του μοιραίου ατυχήματος όσο και το περιεχόμενο της κατεστραμμένης Mercedes.
Στο ίδιο αυτοκίνητο επέβαιναν οι θανόντες Huseyin Kocadag, ηγετικό στέλεχος του αστυνομικού σώματος, και Abdullah Çatlı, εκτελεστής της Μαφίας, καταζητούμενος και έμπορος ναρκωτικών ουσιών, βρέθηκε με 6 ταυτότητες, οι οποίες είχαν εκδοθεί από τις Αρχές της Τουρκίας. Στο όχημα επέβαινε και η πρώην βασίλισσα των καλλιστείων και ερωμένη του τελευταίου, Gonca Us.
Ο τραυματισμένος, αλλά επιζών συνεπιβάτης, δεν ήταν άλλος από τον Sedat Bucak, που διατηρούσε τη θέση ως μέλος του τουρκικού Κοινοβουλίου του Κόμματος Ορθός Δρόμος (Doğru Yol Partisi, DYP), που τότε ηγούνταν της χώρας, ενώ, παράλληλα, ήταν ηγετική προσωπικότητα κουρδικής ομάδας υπό την ονομασία «Φρουροί του Χωριού», που λειτουργούσε ως πολιτοφυλακή, φιλικά προσκείμενη στο κράτος. Η πολιτοφυλακή αυτή χρησίμευσε αρκετές φορές στον κυβερνητικό οργανισμό για τις συμπλοκές με το PKK. Στο πίσω μέρος του αμαξιού, οι δημοσιογράφοι ανακάλυψαν μικρό αριθμό όπλων, μεταξύ των οποίων και πολλά πιστόλια με εξαρτήματα σίγασης.
Ύστερα από τις κατηγορίες παροχής πλαστών εγγράφων στον Catli, όπως και για το γεγονός ότι η άδεια οπλοφορίας του είχε την υπογραφή του Agar, ο τελευταίος εξωθήθηκε, την 8η Νοεμβρίου 1996, να παραιτηθεί από τη θέση του Υπουργού Εσωτερικών. Η απόσυρσή του, όμως, από τον υπουργικό θώκο δε σήμαινε αποποίηση της βουλευτικής του ασυλίας, πράγμα που τον προστάτευσε από οποιαδήποτε δίωξη της Δικαιοσύνης. Αργότερα, η όλο και αυξανόμενη λαϊκή κατακραυγή ανάγκασε την τουρκική κυβέρνηση σε κοινοβουλευτική έρευνα, της οποίας το αποτέλεσμα θα δημοσιεύονταν τον Απρίλη του 1997 και θα υπολογίζονταν στις 350 σελίδες.
Τα μέλη της επιτροπής που είχαν επωμιστεί το βάρος της διερεύνησης των στοιχείων της υπόθεσης, σύντομα κατήγγειλαν τη συνεχή και απρόσκοπτη παρακώλησή τους. Δεν τους παρέχονταν η πρόσβαση σε έγγραφα ή η λήψη συνεντεύξεων από κρατικούς αξιωματούχους, που ίσως να εμπλέκονταν στην υπόθεση. Με την ανατολή της 23ης του Απρίλη, θα δοθεί διαταγή τέλεσης δίκης για τον πρώην Yπουργό Εσωτερικών, Mehmet Agar, υπό την κατηγορία «σύσταση εγκληματικής ομάδας», κατά τη δεκαετία του 1990. Επρόκειτο για πρωτοφανή εξέλιξη, μιας και ποτέ ξανά πρώην υπουργικό στέλεχος δεν είχε έρθει αντιμέτωπο με κατηγορίες σχετιζόμενες με το Susurluk.
Παρά τα όποια εμπόδια, από την ερευνητική διαδικασία και σύμφωνα με τα τεκμήρια που συγκεντρώθηκαν, προέκυψε ότι τα θύματα του ατυχήματος στο Susurluk ήταν μονάχα τμήμα ενός μεγάλου κύκλου, στον οποίο συνεπάγονταν στελέχη ασφαλείας και πληροφοριών, υπερεθνικιστικά μέλη του υποκόσμου της Τουρκίας, αλλά και αποστατημένα πρώην μέλη του PKK. Όσο η έρευνα διεξάγονταν, έγινε η παραδοχή από αξιωματούχους του Εθνικού Οργανισμού Πληροφοριών της Τουρκίας (ΜΙΤ) για τη στρατολόγηση υπερεθνικιστικών μελών του εγχώριου υποκόσμου, από το ξεκίνημα της δεκαετίας του 1980. Οι υπερεθνικιστές του τουρκικού υποκόσμου προς αποφυγή διώξεων για τις παράνομες δραστηριότητές τους –όπως, για παράδειγμα, η διοχέτευση ηρωίνης και άλλων ουσιών στην Δυτική Ευρώπη μέσω Τουρκίας– είχαν χρησιμοποιηθεί για τις δολοφονίες μελών του Αρμενικού Μυστικού Στρατού για την Απελευθέρωση της Αρμενίας (ASALA).
Από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 και ύστερα, η δράση τους επεκτάθηκε σε δολοφονίες υποστηρικτών ή τυχόν μελών του ΡΚΚ. Με την έναρξη της δεκαετίας του 1990 και την άνοδο της Tansu Çiller, που διακήρυττε την τιμωρία όλων όσοι βοηθούσαν με χρηματικά ή άλλα μέσα το ΡΚΚ, ξεκίνησε ένα νέο κύμα βίας, με θύματα πολλούς περίφημους Κούρδους διακινητές ηρωίνης, με τα μονοπάτια διακίνησής τους να περνούν στον έλεγχο της τουρκικής μαφίας.
Πέραν της ΜΙΤ, και άλλοι τομείς της τουρκικής κρατικής ασφάλειας εμπλέκονταν σε αυτό το παιχνίδι ασυλίας και συμφερόντων, με αντάλλαγμα απαγωγές, βασανιστήρια και δολοφονίες. Στον τομέα του τουρκικού στρατού, είχαν αναπτυχθεί μυστικά δίκτυα τύπου Gladio, τα οποία, σε ένα πρώτο στάδιο, είχαν ιδρυθεί από το ΝΑΤΟ για στρατιωτικές επιχειρήσεις σε περίπτωση κομμουνιστικής ανόδου. Όσον αφορά το θέμα της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων αυτών των μυστικών υπηρεσιών, αυτή προερχόταν από κρατικά κονδύλια εκτός προϋπολογισμού, που δεν ενέχονταν την επίσημη παρακολούθηση, αλλά και αντίστοιχα ο χρησιμοποιούμενος οπλισμός προέρχονταν –ουκ ολίγες φορές– από την Παγκόσμια Μαύρη Αγορά.
Οι «ασκοί του Αιόλου», που άνοιξαν με αφορμή το ατύχημα στο Susurluk, συνέπεσαν με την αδυναμία των Αρχών να ελέγξουν την εξέλιξη της ιστορίας στον Τύπο, την υποχώρηση των δυνάμεων του ΡΚΚ και το κενό στη διαχείριση των μυστικών ομάδων, που πλέον είχαν στραφεί περισσότερο στην εκμετάλλευση του κλίματος φόβου για προσωπικό κέρδος, απ’ ό,τι στον πόλεμο έναντι του ΡΚΚ. Η τελευταία εξέλιξη είχε δώσει το έναυσμα για τον σχηματισμό εχθρευόμενων εγκληματικών ομάδων και ανεμπόδιστης βίας, αφού προστατεύονταν από τους φορείς του κράτους.
Το Susurluk επιβάρυνε και συνεχίζει να επιβαρύνει, σε κάποιο βαθμό, ακόμη την πολιτική πραγματικότητα στην Τουρκία. Πολλά από τα άτομα, που εμπλέκονταν στην υπόθεση, έμειναν ατιμώρητα ή έλαβαν μικρές ποινές, ο ίδιος ο Agar έχασε τη βουλευτική του ασυλία μετά την αδυναμία του να διατηρήσει την έδρα του, στις εκλογές του Ιούλη 2007. Μόλις 2 χρόνια πριν, μάλιστα, μια σειρά από ενδεικτικά βίντεο από ένα καταδικασμένο Τούρκο αφεντικό μαφίας πυροδότησε φήμες ότι η κυβέρνηση της Τουρκίας μπορεί να συνεργάζεται με τη μαφία πιο στενά από ό,τι ήταν γνωστό στο παρελθόν.
Η τελευταία σειρά φημών προκλήθηκε από τους ισχυρισμούς του υψηλόβαθμου αφεντικού της τουρκικής μαφίας, Sedat Peker, ο οποίος έκανε μια σειρά από εκρηκτικές καταγγελίες που περιελάμβαναν ότι οι άνδρες του επιτέθηκαν σωματικά σε έναν πολιτικό, που επικρίνει τον Πρόεδρο Recep Tayyip Erdogan και την οικογένειά του. Ο Peker ισχυρίστηκε, επίσης, ότι βοήθησε να συγκαλύψει μια δολοφονία που διέπραξε ένα σημερινό μέλος του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), ο Tolga Ağar, για λογαριασμό του πατέρα του, Mehmet Ağar, ο οποίος υπηρέτησε στο παρελθόν ως Yπουργός Εσωτερικών της Τουρκίας.
Αν και είναι ακόμη δύσκολο να αποδειχθεί ή να διαψευσθεί κάτι τέτοιο, οι παρατηρήσεις του Peker προκάλεσαν τότε έντονες αντιδράσεις από το Υπουργείο Εσωτερικών της Τουρκίας. Ο Δρ. Aykan Erdemir, πρώην ανώτερος διευθυντής του Προγράμματος Τουρκίας στο Ίδρυμα για την Άμυνα των Δημοκρατιών (FDD), στην Ουάσιγκτον, είδε τους ισχυρισμούς του Peker λιγότερο ως δηλώσεις γεγονότων, αλλά περισσότερο ως σημαντική υπενθύμιση της ιστορικής συνεργασίας του τουρκικού κράτους με στοιχεία του οργανωμένου εγκλήματος .
Ο Εrdemir είπε ότι αυτή η τάση μπορεί να ανιχνευθεί στις μέρες της φθίνουσας περιόδου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όταν η Κυβέρνηση, υπό την ηγεσία της Επιτροπής για την Ένωση και την Πρόοδο (CUP), χρησιμοποίησε εγκληματικές συμμορίες, για να διεξάγει παράνομη εργασία για λογαριασμό της. Εξήγησε ότι πολλοί από τους ισχυρισμούς του Peker έχουν απήχηση με αυτό που λέει ότι είναι ένα υποσύνολο φημών, ότι το σημερινό τουρκικό κράτος έχει διασυνδέσεις με τη μαφία. Όσον αφορά τη σχέση του με το Susurluk, ο Εrdemir είπε ότι τα χαρακτηριστικά αυτών των ισχυρισμών είναι σχεδόν παράλληλα με τις υποψίες που επικυρώθηκαν από το περιστατικό του 1996. «Ένα βασικό μήνυμα είναι ότι δεν έχουν αλλάξει πολλά», είπε ο Εrdemir.
ENΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Gareth Jenkins, “Susurluk and the Legacy of Turkey’s Dirty War,” Terrorism Monitor Volume: 6 Issue: 9, (Μάιος 2008), διαθέσιμο εδώ
- Turkish state-mafia allegations revive memories of Susurluk scandal, Ahval, διαθέσιμο εδώ
