Της Μαρίας Βέργου,
Τι είναι ο φόβος; Ο φόβος είναι ένα φυσιολογικό και υγιές συναίσθημα του ανθρώπου, ένας αμυντικός μηχανισμός προειδοποιητικού και προστατευτικού χαρακτήρα, που πηγάζει από κάτι που μας είναι άγνωστο ή από την ύπαρξη κάποιας απειλής, είτε αυτή είναι πραγματική είτε πλασματική. Το συναίσθημα αυτό είναι ιδιαίτερα σύνηθες κατά την παιδική μας ηλικία και μπορεί να πάρει πολλαπλές και ποικίλες μορφές, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που οι φοβίες των παιδικών μας χρόνων μάς συνοδεύουν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας.
Όντας παιδιά, οι περισσότεροι από εμάς, αν όχι όλοι, βιώνουν κάποια φοβική εμπειρία. Το σκοτάδι, οι δυνατοί θόρυβοι, η μοναξιά, ο ξένος άνθρωπος είναι κάποιες μορφές που μπορεί να αποκτήσει ο φόβος ενός παιδιού. Από πού, όμως, πηγάζουν; Κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο φόβος είναι ένα συναίσθημα μεταδοτικό και δημιουργείται συνήθως από τους γονείς, οι οποίοι τείνουν να μεταδίδουν στα παιδιά τις δικές τους ανησυχίες. «Μην βγαίνεις μόνος σου το βράδυ, είναι επικίνδυνο». Μία πάρα πολύ συνηθισμένη φράση που κρύβει την αγωνία των γονιών για το παιδί τους, αλλά ταυτόχρονα μπορεί να έχει έντονο ψυχολογικό και ψυχικό αντίκτυπο στο παιδί, το οποίο νιώθει ότι απειλείται.
Επιπλέον, συχνό φαινόμενο είναι και η απόπειρες των γονέων να διδάξουν στο παιδί τους την πειθαρχία φοβίζοντάς το. «Πήγαινε να διαβάσεις, αλλιώς θα έρθει ο αστυνόμος να σε πάρει». Μία επίσης συνηθισμένη φράση που μπορεί να προκαλέσει στο παιδί ανασφάλειά σχετικά με το οικογενειακό περιβάλλον και τον κόσμο γενικότερα. Ακόμα, οι έντονες διενέξεις στην οικογένεια μπορούν να προκαλέσουν φόβο και πολύ άγχος σε ένα παιδί, με αποτέλεσμα την αυξημένη πιθανότητα να υπάρξουν στο μέλλον ψυχολογικές συνέπειες.
Ο φόβος, όμως, γεννάται και έξω από το οικογενειακό περιβάλλον, με τις εμπειρίες που αποκτά το παιδί στο σχολείο και την αλληλεπίδρασή του με τα άλλα παιδιά και τους δασκάλους του. Για παράδειγμα, το να βιώσει ένα παιδί σχολικό εκφοβισμό είναι ένα πολύ σοβαρό γεγονός που ευνοεί τη δημιουργία ανασφαλειών και φόβου, τόσο σχετικά με τους άλλους ανθρώπους, όσο και με τον εαυτό του.
Οι παιδικές φοβίες, λοιπόν, μπορούν να προέρχονται από πολλούς παράγοντες. Το θέμα είναι: πώς μπορούμε να διαχειριστούμε όσο καλύτερα γίνεται το φαινόμενο αυτό; Κάποιοι φόβοι μπορούν να ξεπεραστούν, ή τουλάχιστον δύναται να μειωθεί η ένταση και η σοβαρότητά τους, καθώς το παιδί μεγαλώνοντας είναι σε θέση να κατανοήσει περισσότερο την απειλή και το άγνωστο, ενώ συνάμα μπορεί να αντιμετωπίσει ευκολότερα κάποιες καταστάσεις. Κάποιοι φόβοι, παρόλα αυτά, παραμένουν. Εδώ έρχονται να βοηθήσουν κυρίως οι γονείς, που συνήθως αποτελούν σημαντικό στήριγμα για τα παιδιά, αλλά αξιοσημείωτη είναι και η βοήθεια των ψυχολόγων.
Καταρχάς, πρέπει να κατανοήσουμε ότι υπάρχει πάντα μία πολύ λεπτή γραμμή ανάμεσα στην προστασία του παιδιού με όπλο την ενημέρωση και στην προστασία του με βάση τον φόβο. Ένα παιδί μπορείς να το πραστατεύσεις από το «κακό», είτε φοβίζοντάς το είτε μαθαίνοντάς του πώς μπορεί να το αποφύγει και να το αντιμετωπίσει. Οι γονείς πρέπει να φροντίζουν να πληροφορούν σωστά το παιδί, χωρίς να το τρομοκρατούν και συνάμα να του εξασφαλίζουν ένα ήρεμο περιβάλλον, για να αναπτυχθεί σωστά. Επιπρόσθετα, είναι μείζονος σημασίας να ακούνε πάντα τις ανησυχίες του παιδιού τους, χωρίς να υποβαθμίζουν και να ειρωνεύονται τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, αλλά ούτε και να μεγαλοποιούν καταστάσεις, αγχώνοντάς το περισσότερο. Πάντα πολύ σημαντική μπορεί να φανεί και η βοήθεια ενός ειδικού.
Ο φόβος είναι ένα πολύ φυσιολογικό συναίσθημα, αλλά όταν σε καταδυναστεύει και σε ελέγχει, η ζωή μπορεί να γίνει ιδιαίτερα δύσκολη και σκληρή. Είναι καλό, λοιπόν, πάντα να αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα κατά πρόσωπο, ώστε να μπορέσουμε να το ξεπεράσουμε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ο φόβος στα παιδιά, lidasemidala.gr, διαθέσιμο εδώ
- Φόβοι και φοβίες στην παιδική ηλικία, psychiatrosonline.gr, διαθέσιμο εδώ
