Της Κατερίνας Δεσλή,
Όπως είχε αναφέρει ο Αμερικανός ιστορικός Howard Zinn, ιστορικά, τα πιο τρομερά πράγματα όπως ο πόλεμος, η γενοκτονία, ή η δουλεία, προέκυψαν όχι από την ανυπακοή, αλλά από την υπακοή. Επιπροσθέτως, η μελέτη του Διεθνούς Δικαίου και των γενοκτονιών επιβεβαιώνει ακριβώς αυτά τα λεγόμενα. Και αν σήμερα η χώρα της ανατολικής Αφρικής θεωρείται πρότυπο ασφάλειας και στον οικονομικό τομέα έχει ανακάμψει, η γενοκτονία των ακραίων Τούτσι επί των μετριοπαθών Χούτου το 1994, έχει αφήσει βαθιά τραύματα στη χώρα και την κοινωνία.
Η γενοκτονία στη Ρουάντα ξεκίνησε ως εμφύλιος πόλεμος μεταξύ Χούτου και Τούτσι και κατέληξε να συμμετέχουν σε αυτή μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ όπως η Αμερική, η Γαλλία και το Βέλγιο. Ξεκινώντας, από τον Απρίλιο έως τα μέσα Ιουλίου του 1994, σκοτώθηκαν στη Ρουάντα 500.000 έως 1.000.000 πολίτες, κυρίως από τη μειονότητα των Τούτσι, σε ποσοστό 70%. Ήταν δολοφονία σε καταστρεπτική κλίμακα, εμβέλεια και ταχύτητα, αφού διήρκησε μόλις 100 ημέρες. Μέσα σε λίγες ώρες, αποστέλλονταν στρατοί σε όλη τη χώρα για να πραγματοποιήσουν ένα κύμα σφαγής. Το εξτρεμιστικό καθεστώς των Χούτου στην εξουσία κατά το 1994 φάνηκε να πιστεύει πραγματικά ότι ο μόνος τρόπος με τον οποίο θα μπορούσε να παραμείνει στην εξουσία, ήταν να εξαφανίσει μια για πάντα το έθνος των Τούτσι ενώ οι στρατιώτες και οι αστυνομικοί ενθάρρυναν τους απλούς πολίτες να συμμετάσχουν.
Φυσικά, για όλες αυτές τις σφαγές υπήρξαν ισχυρά κίνητρα για τους συμμετέχοντες όπως χρήματα ή τρόφιμα τα όποια έφταναν σε αξία όσο όλη η γη των Τούτσι. Βεβαίως η Ρουάντα ήταν πάντα μια καλά ελεγχόμενη και δομημένη κοινωνία, οργανωμένη σαν πυραμίδα και στην κορυφή αυτής βρισκόταν η κυβέρνηση που έκρινε και δρούσε για τα πάντα. Ο κατάλογος με τα ονόματα των ανθρώπων-στόχων δόθηκε σε άτομα που ήξεραν ακριβώς που ζουν ή κρύβονται ώστε να αναλάβουν την εκτέλεσή τους.
Και ενώ για όλα αυτά θα έπρεπε να μεριμνά το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, η Διεθνής Αμνηστία ουκ ολίγες φορές έχει υπογραμμίσει το γεγονός ότι το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο (ΔΑΔ) αποτελεί περισσότερο ουτοπία παρά πραγματικότητα. Αυτό έρχεται να επαληθεύσει η γενοκτονία στη Ρουάντα με τις μαζικές παραβιάσεις των κανόνων του ΔΑΔ. Και μόνο ο τίτλος γενοκτονία, δηλώνει μια πληθώρα ταυτόχρονων και μαζικών παραβιάσεων, τα οποία είναι σκόπιμο να αναφερθούν, όπως και παρατίθενται παρακάτω.
Α) Το δικαίωμα να ζεις
Στη Ρουάντα το 1994 εκτιμάται ότι σκοτώθηκαν περίπου 1.000.000 Ρουαντέζοι, μεταξύ τους γυναίκες και παιδιά. Μέσα σε 100 ημέρες σφαγιάστηκαν 70% των Τούτσι και 20% του συνολικού πληθυσμού. Η προστασία της ανθρώπινης ζωής ως αντικειμενικός κανόνας είναι εκείνος που πρώτος παραβιάστηκε στη γενοκτονία της Ρουάντα. Η γενοκτονία επέφερε χιλιάδες νεκρούς γονείς και από αυτό προέκυψαν και χιλιάδες ορφανά που κατέληξαν προσφυγόπουλα στο Μπουρουντί, είτε πέθαναν από ασιτία και έλλειψη φροντίδας.
Β) Διάκριση αμάχων και μαχόμενων
Ποτέ κατά τη διάρκεια της γενοκτονίας οι συμμετέχοντες δεν ξεχώρισαν τον άμαχο πληθυσμό από το στρατιωτικό πληθυσμό. Το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο απαγορεύει πράξεις εκφοβισμού με σκοπό τον τρόμο των αμάχων και γενικά των πολιτών. Οι αρχικοί στόχοι είναι όλοι εκείνοι που δεν ήταν στρατιώτες, αλλά κατά τη διάρκεια της γενοκτονίας λογίστηκαν ως ίσοι. Άμαχοι και μαχόμενοι είχαν την ίδια μεταχείριση. Εκτός από αυτό όμως έγιναν και επιθέσεις, τα μέσα και τα αποτελέσματα των οποίων ήταν αθέμιτα και προκάλεσαν ανεπανόρθωτες βλάβες.
Γ) Ζημία σε αστικές περιουσίες και περιβάλλον
Κάθε μέρος της σύγκρουσης, σύμφωνα με το ΔΑΔ, πρέπει να λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα για να προστατεύσει τόσο τη ζωή του όσο και την περιουσία του. Όλες οι αγροτικές εκτάσεις της Ρουάντα γέμισαν με νεκρούς, οι εκτάσεις παρέμειναν άγονες για πολλά χρόνια, σπίτια λεηλατήθηκαν, κάηκαν ή υπέστησαν βανδαλισμό. Συνοπτικά, ολόκληρες περιβαλλοντικές εκτάσεις καταστράφηκαν με το πρόσχημα της στρατιωτικής ανάγκης και χωρίς σαφή προειδοποίηση.
Δ) Βία, δουλεία και βασανισμός
Για πρώτη φορά στην ιστορία, ο βιασμός και γενικότερα η σεξουαλική βία χρησιμοποιήθηκαν ως μέσο αφανισμού και μέσο πρόκλησης σοβαρής βλάβης στα θύματα. Μετά το πέρας αυτής της γενοκτονίας, η οποία ελάχιστα είναι γνωστή στην κοινωνία, συστάθηκε το adhoc Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για τη Ρουάντα, η απόφαση του οποίου είχε έκταση 300 σελίδες και εκδόθηκε στις 2/9/1998 όπου για πρώτη φορά, ένα διεθνές δικαστήριο ιδρύθηκε για την εκδίκαση ατόμων που ευθύνονται για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, γενοκτονία και παραβιάσεις του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου. Το δικαστήριο αυτό ήταν το πρώτο όργανο που έκρινε τον βιασμό ως ένα από τα εγκλήματα που διέπουν το καθεστώς της γενοκτονίας, ενώ ένα άλλο ορόσημο αποτέλεσε η υπόθεση “Media”, όπου το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για τη Ρουάντα έγινε το πρώτο διεθνές δικαστήριο που ανέκρινε μέλη των μέσων ενημέρωσης, που ήταν υπεύθυνα για τις εκπομπές οι οποίες προορίζονταν για ώθηση του κοινού στη συνέχιση της γενοκτονίας.
Κλείνοντας, όσον αφορά τη Ρουάντα, κάθε δικαστήριο και κάθε εισαγγελέας απέτυχε να αποδείξει τα ακριβή αίτια αυτής της γενοκτονίας και τους υπεύθυνους. Ως σήμερα κυκλοφορούν ελεύθεροι κατηγορούμενοι που απαλλάχθηκαν από ποινές, αφού δεν υπήρχαν αποδείξεις. Η φύση των εχθροπραξιών, η κλίμακα και η διάρκειά τους συνιστούν αυτό που σήμερα ονομάζεται γενοκτονία και αυτό που όλοι χρειάζεται να γνωρίζουμε.
Μόλις 23ων ετών, απόφοιτη του τμήματος Ξένων Γλωσσών Μετάφρασης και Διερμηνείας και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στη Διεθνή Δημόσια Διοίκηση και πιστοποίηση στην Ευρωπαϊκή Διαχείριση του Μεταναστευτικού. Εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα στην θέση του Project Manager ενώ έχει εμπειρία στην επιμέλεια, διόρθωση και μετάφραση κειμένων στην Ελληνική Πρεσβεία του Βερολίνου και άλλες ερευνητικές μονάδες. Ασχολείται με την έρευνα και τις καινοτομίες στο Δημόσιο Τομέα, ενώ δείχνει ζήλο για την διεθνή και εγχώρια σκηνή.
