Της Στέλλας Παναγούλια,
Στα σύνορα Ολλανδίας και Βελγίου υπάρχει μία πόλη διαφορετική από τις άλλες! Το Baarle Nassau/Hertog είναι μία πόλη κυριολεκτικά χωρισμένη στα δύο. Το Baarle-Nassau είναι δήμος και πόλη της Ολλανδίας στα Ολλανδό-Βελγικά σύνορα και, πιο συγκεκριμένα, στην επαρχία της Βόρειας Βραβάντης. Από την άλλη, το Baarle-Hertog είναι δήμος του Βελγίου, ο οποίος βρίσκεται στα βόρεια της χώρας και ανήκει στην επαρχία της Αμβέρσας. Αμφότερα, είναι περίκλειστα και αποσπασμένα εδάφη της Ολλανδίας και του Βελγίου αντίστοιχα. Κάθε συλλογή από βελγικές και ολλανδικές «τσέπες» γης είναι στην πραγματικότητα ένας θύλακας.
Στην πολιτική γεωγραφία, ένας θύλακας είναι μια χώρα ή μέρος μιας χώρας που βρίσκεται εξ ολοκλήρου εντός των ορίων μιας άλλης χώρας. Γνωστά παραδείγματα, είναι το Δυτικό Βερολίνο πριν από την επανένωση, ο Άγιος Μαρίνος στην Ιταλία, το Βατικανό στη Ρώμη και το Λεσότο στη Νότια Αφρική. Ωστόσο, το Baarle κάνει τη διαφορά. Το Baarle-Nassau και το Baarle-Hertog αποτελούνται, από όχι λιγότερους, από 30 θύλακες: 22 βελγικούς θύλακες, 1 ολλανδικό θύλακα και 7 ολλανδικούς υποθύλακες.
Το αποτέλεσμα είναι ένα εξαιρετικά περίπλοκο κοινωνικό, πολιτιστικό και οικονομικό μείγμα. Έτσι, για παράδειγμα, ενώ υπάρχουν πολλές κοινές βελγικές-ολλανδικές οργανώσεις, όπως μια βιβλιοθήκη και πολιτιστικό κέντρο και κοινές δημόσιες παροχές για νερό, φυσικό αέριο και αποχέτευση, άλλες εγκαταστάσεις διπλασιάζονται. Υπάρχουν 2 πυροσβεστικές υπηρεσίες, 2 εκκλησίες, 2 αστυνομικές υπηρεσίες και διπλές παροχές για τηλεφωνία και ρεύμα.
Το περπάτημα στο Baarles είναι μια μοναδική εμπειρία, καθώς ο επισκέπτης συναντά, συνεχώς, διασταυρώσεις μεταξύ Βελγίου και Ολλανδίας. Παρατηρείται, επίσης, ότι στους δρόμους που χωρίζονται σε βελγικό και ολλανδικό τμήμα, δεν υπάρχει συνεχής αρίθμηση των σπιτιών. Ένα όνομα και ένας αριθμός οδού μπορεί να εμφανιστεί ακόμα και δύο φορές: στο Baarle-Hertog και ξανά στο Baarle-Nassau. Ένα σπίτι έχει ακόμα και μια μπροστινή πόρτα, όπου τα σύνορα περνούν ακριβώς από τη μέση του, ενώ το βιβλίο του συγγραφέα Ben Coates, το 2015, Why the Dutch are Different αφηγείται μια ιστορία για μερικούς ντόπιους που μετακινούν τις εισόδους στα σπίτια τους που εκτείνονται στα σύνορα για να αποφύγουν τους φόρους, καθώς οι τοπικοί κανονισμοί ορίζουν ότι πληρώνουν φόρους στο έθνος, όπου βρίσκεται η εξώπορτά τους.
Επιπλέον, υπήρχε περίοδος κατά την οποία, σύμφωνα με την ολλανδική νομοθεσία, τα εστιατόρια έπρεπε να κλείνουν νωρίς το βράδυ. Για κάποια εστιατόρια της περιοχής όμως, μέσα από τα οποία περνούσαν τα σύνορα, αυτό απλώς σήμαινε πως οι πελάτες θα έπρεπε να μετακινηθούν στα τραπέζια που βρίσκονταν στη βελγική πλευρά του καταστήματος! Το 2020, τα αυστηρότερα μέτρα που έλαβε το Βέλγιο, σε σύγκριση με την Ολλανδία, σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση της εξάπλωσης του κορονοϊού, οδήγησαν σε μια κατάσταση κατά την οποία άλλα καταστήματα έμεναν κλειστά και άλλα, σε απόσταση λίγων μέτρων, παρέμεναν ανοιχτά. Πως προέκυψε, όμως, αυτή η μοναδικά ιδιόρρυθμη σύζευξη;
Ο χάρτης συντριβής είναι το αποτέλεσμα μιας παράξενης σειράς συνθηκών, ανταλλαγών γης και άλλων συμφωνιών μεταξύ διαφόρων λόρδων, δουκών και άλλων αξιωματούχων, οι οποίες κατά πάσα πιθανότητα συνέβησαν κατά τη διάρκεια διαπραγματεύσεων που περιλάμβαναν… άφθονες ποσότητες κρασιού ή/και μπίρας. Τουλάχιστον μερικές από αυτές χρονολογούνται από τον 12ο αιώνα. Μια προσπάθεια να διευθετηθεί το χάος, το οποίο έγινε ακόμα πιο περίπλοκο μετά την κήρυξη της ανεξαρτησίας του Βελγίου από τις Κάτω Χώρες το 1830, έγινε το 1843.
Κατέληξε στη Συνθήκη του Μάαστριχτ, μια συμφωνία που τουλάχιστον καθόρισε σταθερά πολλά από τα υπάρχοντα όρια. Η Συνθήκη επισημοποιήθηκε, τελικά, στη δεκαετία του 1990. Έχουν γίνει πολλές προσπάθειες διάλυσης των θυλάκων. Μόλις το 1996, εκπονήθηκαν σχέδια για να γίνει το Baarle-Hertog μέρος του Turnhout. Το Baarle-Nassau θα ενωνόταν, στη συνέχεια, με τους κοντινούς Alphen και Chaam για να σχηματίσουν έναν νέο ολλανδικό δήμο. Τόσο το ολλανδικό όσο και το βελγικό Κοινοβούλιο καταψήφισαν την πρόταση. Πολλοί σημερινοί πολίτες έχουν διπλή υπηκοότητα και όλοι φαίνεται να διατηρούν φιλικές σχέσεις μεταξύ τους.
Είναι δυνατό να επισκεφθείτε και τις δύο χώρες δεκάδες φορές, καθώς εξερευνάτε τους δρόμους. Η λήψη μιας φωτογραφίας του εαυτού σας με το ένα πόδι στην Ολλανδία και το άλλο στα Βελγικά είναι λίγο πολύ απαραίτητη προϋπόθεση. Το Baarle-Hertog φιλοξενεί όχι ένα, αλλά δύο ιδιαίτερα μουσεία. Το πρώτο είναι αφιερωμένο στις θρησκευτικές σκηνές και τα γλυπτά του καλλιτέχνη Frits Spies, τα οποία, αντί για πηλό ή πέτρα, είναι κατασκευασμένα από κερί μέλισσας και άλλα φυσικά υλικά. Τεχνικά χαρακτηρίζονται, ως κεριά, οπότε θα τα βρείτε στο Kaarsenmuseum. Το μουσείο Vergane Glorie, από την άλλη, εστιάζει σε τοπικά εργαλεία και σκεύη, που χρησιμοποιήθηκαν κάποτε από ντόπιους αγρότες, σιδηρουργούς και άλλους. Το εσωτερικό μοιάζει με ένα συλλεκτικό έργο πάθους που έχει πραγματικά ξεφύγει από τον έλεγχο. Το μουσείο είναι ανοιχτό προς το παρόν μόνο κατόπιν ραντεβού.
Είναι γεγονός ότι η πόλη προσφέρει στους επισκέπτες της και τη δυνατότητα να ανακαλύψουν δύο διαφορετικούς ιστορικούς κόσμους. Τα περίεργα σύνορα της κοινότητας παρουσίασαν περισσότερες από μερικές επιπλοκές κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Ολλανδία παρέμεινε ουδέτερη κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης, αλλά το Βέλγιο καταλήφθηκε από τους Γερμανούς. Για να προστατεύσει την κυριαρχία τους, η ολλανδική Κυβέρνηση περικύκλωσε και τις δύο πόλεις με φράχτη, αλλά αυτό δεν τους εμπόδισε να γίνουν καταφύγιο για λαθρέμπορους και μέλη της βελγικής αντίστασης, που δημιούργησαν έναν μυστικό τηλεγραφικό σταθμό. Οι Γερμανοί, τελικά, απάντησαν, διαχωρίζοντας περαιτέρω το Βέλγιο από τις πόλεις με ένα ηλεκτρισμένο τμήμα του διαβόητου “Dodendraad” («Σύρμα του Θανάτου»).
Το Baarle-Nassau/Baarle-Hertog προκάλεσε περαιτέρω πονοκεφάλους στους Γερμανούς κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν προσπάθησαν και απέτυχαν να θεσπίσουν ένα μέτρο για την επιβολή των ολλανδικών τελωνειακών νόμων και στις δύο πλευρές των συνόρων. Ιστορικά μνημεία και ενημερωτικοί δείκτες και για τις δύο συγκρούσεις μπορούν να βρεθούν σε διάφορες τοποθεσίες. Το πιο περίτεχνο εστιάζει στο “Dodendraad”. Μια πρώην σιδηροδρομική γραμμή μεταξύ Tilburg και Turnhout διέρχεται από την κοινότητα και τώρα λειτουργεί, ως μονοπάτι ποδηλάτου και πεζοπορίας μήκους 30 χιλιομέτρων.
Τα σύνορα κάποτε διέσχιζαν έναν από τους σταθμούς και ένα τμήμα του εξακολουθεί να βρίσκεται στη διαδρομή. Υπάρχουν και άλλα σημάδια της ιστορίας του που μπορούν να βρεθούν στην πορεία εκτός από την αφθονία της φύσης. Αν σκοπεύετε να κάνετε μια βόλτα ή μια ποδηλασία, μπορείτε να σταματήσετε στο Het Smokkelbroodje για σάντουιτς που σερβίρουν φρέσκες βελγικές μπαγκέτες που ψήνονται επί τόπου, ενώ μπορείτε και να «περάσετε λαθραία» πίσω από τα σύνορα. Είναι ένα δημοφιλές μέρος για όλους, από τους τουρίστες μέχρι τους ντόπιους εργάτες στις κατασκευές και η αναμονή μπορεί να είναι μεγάλη κατά τη διάρκεια του μεσημεριανού γεύματος τις καθημερινές. Προσφέρονται, επίσης, σούπες και πλήρη γεύματα διαθέσιμα για φαγητό σε πακέτο.
Το Baarle-Nassau/Baarle-Hertog είναι, αναμφισβήτητα, μία ξεχωριστή πόλη που αποτελεί υπόδειγμα για τη συμφιλίωση των σχέσεων μεταξύ των κατοίκων γειτονικών χωρών. Αν και τους χωρίζουν δύο χώρες, δύο δήμοι, δύο ονόματα, οι κάτοικοι έχουν βρει τη «χρυσή τομή» και… παραμένουν ενωμένοι!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Dutch destinations: untangle the history of Baarle-Nassau/Baarle-Hertog, dutchnews.nl, διαθέσιμο εδώ
- Baarle-Hertog: a Belgian village with a complicated border, expatica.com, διαθέσιμο εδώ
